Kaszuby

TEMAT: Muzyka i kultura kaszubska

100

4500

Tańce

Położenie geograficzne

Kapele ludowe

Legenda o powstaniu Kaszub

Instrumenty ludowe

Symbole Kaszub

Pieśni kaszubskie

Dialekt

Pieśń „Alfabet kaszubski”

Strój ludowy

Haft i jego kolory

Karty pracy - zadania

Podróże małe i duże

TEMAT: Muzyka i kultura kaszubska

Tańce

Położenie geograficzne

Kapele ludowe

Legenda o powstaniu Kaszub

Instrumenty ludowe

Symbole Kaszub

Pieśni kaszubskie

Dialekt

Pieśń „Alfabet kaszubski”

Strój ludowy

Haft i jego kolory

Karty pracy - zadania

Położenie geograficzne Kaszub

Kaszuby to północna część Pobrzeża Gdańskiego i wschodnia Pojezierza Pomorskiego.

Kaszuby

spis treści

Legenda o stworzeniu Kaszub

spis treści

Symbole Kaszub

Flaga Kaszub

"Hymn kaszubski"

Godło Kaszub

Posłuchaj "Hymnu kaszubskiego"

spis treści

Źródło: https://www.zukowo.pl/files/docs/j._belgraux_symbole_kaszu.pdf

Dialekt

Dialekt jest to język właściwy ludności jakiegoś regionu, podrzędny w stosunku do języka narodowego, wyróżnia się swoistymi cechami fonetycznymi, leksykalnymi, morfologicznymi i składniowymi. Dialekt jest zespołem gwar, które posiadają wspólne cechy.

W Polsce występuje 5 głównych dialektów:

1. mazowiecki,

2. małopolski,

3. śląski,

4. wielkopolski,

5. kaszubski.

spis treści

Dialekt kaszubski

Dialekt kaszubski, pomimo występowania na stosunkowo niewielkim obszarze, jest bardzo zróżnicowany wewnętrznie i dzieli się na następujące zespoły gwarowe: gwary północnokaszubskie: słowińska, kabacka, osiecka, żarnowiecka, gniewińsko-salińska, bylackie (pucka, chałupska, oksywska), luzińsko-wejherowska, lesacka, kieleńska gwary środkowokaszubskie: strzepska, żukowska, kartusko-goręczyńska, przywidzka, stężycka, sierakowsko-gowidlińska, sulęczyńśka, studzienicka, borzyszkowska gwary południowokaszubskie: kościerska, lipuska, brusko-wielewska, konarska

spis treści

https://jezyki.fandom.com/wiki/Dialekt_kaszubski#Cechy_dialektu_kaszubskiego

Strój kaszubski damski

Na głowie mężatka nosi złotnicę, czyli aksamitny czepek wyszywany złotą nicią i ozdobiony wstążkami, dziewczyna stroi głowę wiankiem lub opaską w kolorze spódnicy. Na białą płócienną koszulę zakłada aksamitny gorset wyszywany złotą lub srebrną nicią, czarny lub w kolorze spódnicy. Kaszubka nosi jednocześnie dwie spódnice: spodnia pełni rolę halki, wierzchnia jest szeroka i suto marszczona, w żywych kolorach dla młodych, w ciemnych dla starszch kobiet. W pasie zawiązuje białą lnianą zapaskę zwaną szertuchem, ozdobioną u dołu misternym haftem. Odświętne wiksówki, czyli czarne, zapinane na pasek półbuciki, zakłada do białych pończoch. Uzupełnieniem stroju są korale.

spis treści

Ze strony: https://polalech.pl/kaszubski-opis.htm

Strój kaszubski męski

Nakryciem głowy jest filcowy kapelusz ozdobiony tasiemką. Na białą płócienną koszulę chłopak zakłada albo krótką kamizelkę zwaną liwkiem, albo nieco dłuższy kaftan węps, dopasowany do figury, ozdobiony wyszyciami i rzędami metalowych guzików. Starsi mężczyźni przywdziewają ponadto kosztowne sukmany o kroju kontuszowym. Odświętne buksy, czyli spodnie uszyte są z zamszu. Na nogach ma skorznie - wysokie buty wykonane z surowej skóry, o sztywnej, szerokiej cholewie, zawsze wypolerowane i błyszczące.

spis treści

Ze strony: https://polalech.pl/kaszubski-opis.htm

Haft i jego kolory

Haft kaszubski ma długą tradycję. Zdobiono nim zarówno odzież codzienną, odświętną, jak również obrusy. Na rozwój haftu miały wpływ dwa klasztory: Norbertanek w Żukowie i Benedyktynek w Żarnowcu. W klasztorach nauczano szycia i haftowania dziewczęta pochodzące z rodzin szlacheckich, mieszczańskich i bogatego chłopstwa, które przenosiły tę sztukę do swoich środowisk. Hafty mają specyficzny i określony wzór oraz charakterystyczną kolorystykę. Każdy kolor ma swoje symboliczne znaczenie. Występuje tu siedem podstawowych kolorów związanych z legendą o powstaniu Kaszub.

spis treści

Ze strony: https://polalech.pl/kaszubski-opis.htm

Haft i jego kolory

Znaczenie kolorów w kaszubskiej tradycji:

niebieski: kaszubskie niebo

chabrowy: kaszubskie jeziora

granatowy: głębia morza

żółty: zboża dojrzewające na polach i słońce

zielony: lasy pełne zwierzyny

czerwony: krew, którą każdy Kaszub gotów przelać w obronie swojej ziemi lub jak maki w wiankach dziewcząt

brązowy lub czarny: ziemia na polu.

spis treści

Ze strony: https://polalech.pl/kaszubski-opis.htm

Tańce

Taniec w każdej kulturze jest elementem życia społecznego, wyraża jego cząstkę. Nie inaczej jest na Kaszubach, gdzie od wieków taniec był nie tylko rozrywką ale także artystycznym obrazem życia ludzi.

Wybrane kaszubskie tańce o charakterze zabawowym:

„Szewc” – podstawą układów tanecznych jest naśladowanie pracy szewca takiej jak szycie i wbijanie ćwieków; tańczony w parach.

„Dzëk” – taniec, którego rybacy nauczyli się od korsarzy; jest dziki i gwałtowny; tańczą go tylko mężczyźni.

„Kùflôrz” – wyraża radość rybaków z pomyślnego połowu; wykonują go tylko mężczyźni z kuflem piwa w ręku.

„Wôłtôk” – taniec morski ; rękami podkreśla się ruch fal morskich oraz ciałem obrazuje się wiry wód.

„Kòséder” – taniec rodowy; jest żywy i poważny; jego nazwa pochodzi od „sec nogama” (kosić nogami).

spis treści

Kapele ludowe

Kaszubska Kapela Rodzinna "Bas"

Kapela "Czarne kapelusze"

Jednym z przejawów folkloru kaszubskiego są kapele, które występują przy okazji różnych świąt: dożynek, sobótki, Bożego Narodzenia, chrzcin, wesel, rozpowszechniając muzykę ludową. W skład kapeli wchodzą: akordeon, skrzypce, klarnet, kontrabas, diabelskie skrzypce, burczybas, bazuna,

spis treści

Instrumenty ludowe

Podstawowe kaszubskie instrumenty ludowe

burczybas – beczułka bez dna, mająca jeden otwór przykryty naciągniętą skórą, pośrodku której umieszcza się pęk końskiego włosia. Zwilżone włosie energicznie pociera się palcami. Instrument wydaje buczący dźwięk

diabelskie skrzypce – stanowią rodzaj „perkusji”, służą do wydobywana różnych dźwięków (np. poprzez stukanie o podłogę). Mają do dwóch metrów wysokości, struny z drutu, pudło rezonansowe. Górna część ozdobiona jest maską diabła oraz wieloma wstążkami

bazuna – rodzaj wydłużonej trąby, której dawniej używali pasterze i rybacy jeziorni. Była wykorzystywana w różnych ludowych ceremoniach. Wytwarzano ją z młodej olchy, sosny, klonu, a ustnik z drewna sosnowego. Granie na bazunie jest dość trudne ponieważ wymaga wysiłku fizycznego i mocnych płuc

spis treści

Pieśni kaszubskie

Każda grupa etniczna ma swoją muzykę – pieśni, tańce – która jest elementem jej kultury i tożsamości. Nie inaczej jest z Kaszubami, wśród których tradycyjna muzyka przetrwała do dziś dzień. Muzyka ludowa zapisana była przez wieki jedynie w przekazie międzypokoleniowym. Śpiewały gospodynie, kucharki, szwaczki – często przy wykonywaniu wspólnych prac. Śpiewali bardowie, wędrowni śpiewacy, którzy grając na cytrach jednocześnie uczyli nowych pieśni i piosenek mieszkańców wiosek, i sami od nich również zapożyczali teksty, melodie. Poza bardami Kaszubi śpiewali przede wszystkim zespołowo.

Rodzaje pieśni:

patriotyczne

religijne

morskie

świąteczne, w tym kolędy

Pieśni kaszubskie – sławią piękno Kaszub i tradycje regionu.

miłosne

spis treści

Pieśń „Alfabet kaszubski”

Kaszubskie nuty (kasz. Kaszëbsczé nótë, inne nazwy: Alfabet kaszubski, Abecadło kaszubskie) – tradycyjna pieśń kaszubska, będąca jednym z najbardziej rozpoznawalnych elementów folkloru kaszubskiego.

Pieśń jest wyliczanką, a nieodzowna do jej wykonania jest plansza z rysunkami – równolegle do śpiewanego tekstu jedna osoba wskazuje odpowiedni obrazek na pięciolinii (stąd jedna z używanych nazw: kaszubskie nuty). Śpiewane są kolejno trzy pięciolinie, z tym, że po dojściu do końca każdej z nich, powraca się w odwrotnej kolejności do początku (w ten sposób z każdą kolejną zwrotką tekst piosenki wydłuża się). Pieśń śpiewana jest wolno, z pewnym namaszczeniem, choć w pierwotnej wersji miała szybkie tempo.

spis treści

Puzzle

Tekst z lukami

Zadania do wykonania

Puzzle

Połącz w pary

Memmory

Puzzle

spis treści

wróć do zadańi

• 3
• 3
• oui

WRÓĆ DO spisU treści

Brawo!

Memmory - ćwicz pamięć!

zadaNIA

spis treści

Połącz w pary zdjęcie instrumentu z jego nazwą. Najpierw kliknij w kropkę przy zdjęciu, a nasępnie w kropkę przy nazwie. Powodzenia !

diabelskie skrzypce

Brawo!

bazuna

SPRAWDŹ

burczybas

ZACZNIJ OD NOWA

wróć do zadańi

WRÓĆ DO spisU treści

Autor: Ewa Misiewicz