PRZECIW ROZPACZY FRANCISZKAŃSKA FILOZOFIA NADZIEI

PRZECIW ROZPACZY

FRANCISZKAŃSKA FILOZOFIA NADZIEI W TWÓRCZOŚCI LEOPOLDA STAFFA I JANA KASPROWICZA

Przyjrzyj się przedstawionym grafikom. Co mówią o świecie wartości współczesnego człowieka?

POROZMAWIAJMY

Piotr Chatkowski, bez tytułu, „Gazeta Wyborcza”, 15.04.2015

Paweł Kuczyński „Włosy”, 2018, pastel na papierze 26x26 cm

WPROWADZENIE

Schyłek XIX w. przyniósł zwrot ku religijności, czego przejawem było zainteresowanie postacią św. Franciszka z Asyżu. Ideały franciszkańskie znalazły odzwierciedlenie m.in. w działalności św. brata Alberta (Adama Chmielowskiego, 1845-1916), franciszkanina, założyciela zgromadzeń albertynów i albertynek sprawujących opiekę nad bezdomnymi. Fascynację postacią i filozofią św. Franciszka można odnaleźć również w witrażach Stanisława Wyspiańskiego w kościele Franciszkanów w Krakowie czy w malarstwie Jacka Malczewskiego.

Franciszkanizm jak nurt w literaturze XX w. stanowił odpowiedź na dekadentyzm. Tym, co fascynowało twórców młodopolskich w światopoglądzie franciszkańskim, był model wiary prostej, wyrażającej się w indywidualnym spotkaniu z Bogiem przez kontakt z drugim człowiekiem i obcowanie z naturą. Literatura franciszkańska przeciwstawiała zawiłym i pełnym rozpaczy wyznaniom dekadentów przekaz prosty, radosny, przepełniony miłością i nadzieją. Artyści młodopolscy tworzyli liryki będące odzwierciedleniem postawy franciszkańskiej oraz tłumaczyli „Kwiatki św. Franciszka”, średniowieczne dzieło, które stało się źródłem wiedzy o życiu Biedaczyny z Asyżu i głoszonych przez niego naukach (m.in. Leopold Staff i Stanisław Witkiewicz, który przetłumaczył „Kwiatki…” na gwarę góralską).

Postawa franciszkańska:

01

leopold staff"sonet szalony"

Tekst: Leopold Staff Muzyka: Kordian Borowczyk Śpiew, gitara, gitara basowa - Kordian Borowczyk Gitara, bongo: Andrzej Krajewski Piano: Łukasz Szatkowski

zadania

Staff widział w Biedaczynie nade wszystko „śpiewaka” – poetę, który jak on sam szukał radości i zgody z bytem. Również „poetę-grajka Bożego”, wrażliwego na piękno i harmonię. Także Staffowskiej „pochwale szaleństwa” i wesołego pielgrzymowania […] świeciły świętofranciszkańskie siostry-gwiazdy, choć niewątpliwie nie tylko one […]. Nie bez wpływu Biedaczyny wprowadził Staff do swej „wysokiej”, w duchu epoki, poezji postaci małych, biednych ludzi […] w wyraźnej opozycji do modernistycznego bohatera-artysty, jednostki wybitnej i wyniesionej ponad tłum, tworząc podwaliny XX-wiecznej „poezji codzienności”.

Hasło franciszkanizm, oprac. I. Maciejewska

02

leopold staff"o miłości wroga"

zadania

Jakie cechy postawy franciszkańskiej eksponuje Staff we wstępie do własnego tłumaczenia „Kwiatków św. Franciszka z Asyżu”? czy znajdują one swoje potwierdzenie w analizowanych wierszach. Uzasadnij swoje zdanie.

Sam fakt istnienia i niepożytości tęsknoty człowieczej świadczy wymownie o przyrodzonej, nieodzownej i nieodpartej potrzebie radości i szczęścia. Dusza ludzka stworzona jest dla słońca, wiosny i wesela. Mówi o tym nieomylny instynkt tej książki, cała w niej nieświadoma siebie niewinność poszukiwania ścieżek wyzwolenia. Zauważono, że najczęstszym w niej słowem jest: radość. Wnikanie w najgłębsze tajemnice zachwytem myśli i zapamiętaniem się w duszy oddaje ona równoważnikami radośnie upajających woni, świateł i słodyczy. Cudowny ten materializm wrażeń wykwita ze związku zmysłów uduchowionych i ucieleśnionej prawie duszy Boskim kwiatem niepojmowalnej, nienagannej, jedności Tajemnicy. Życiowa złuda rozdwojenia znachodzi czasem wszechmocnych pojednawców. Są nimi serca kochające. Miłość jest potwierdzeniem samej siebie i świata. W istocie i głębi życia nie ma dla niej zła ani dobra. Gdzieś w najdalszej dali zachwytu istnieje głębsza od nich, nie nazwana prawda serca ludzkiego. W tej głębi rodzi się przebaczenie. Zło, które wybaczone być może, przestaje być złem. Przebaczenie, to nieświadoma mądrość życia, to instynktowne prawdy odgadnienie. Sfinks w uścisku życiodajnym wyznaje nowemu Edypowi imię swe, którym jest Miłość. Odgaduje tylko miłujący. I on tylko rozumie. Rozumie uczuciem, czego uczuć rozumem nie może. I rodzi się harmonia. Nie pogląd, doktryna jest źródłem harmonii. Wszystkie filozofie urodziły się ze spojrzenia utkwionego w niepocieszoność śmierci. W istocie uczą onę, jak chcieć, czego się nie chce. Gdzie śmierć istnieje, tam pada od niej wielki cień na życie. Lecz dla tego, kto nierozerwalnym węzłem miłości zjednoczył się ze światem i bytem, śmierć nie istnieje. I nie świat jest pogodny, jasny i pewny. Jeno duch może być pogodny, jasny i pewny. Te same blaski słoneczne odbiją się inaczej w spokojnym, inaczej w mętnym i wzburzonym wód zwierciadle. Piasek pustynny nie zagra nigdy takim świateł akordem jak szyba górskiego jeziora, która je wchłania i odzwierciedla. Świat musi wypełniać sobą całą duszę, a ona przenikać go wzajem. Cesarz Julian, który życiem swym chwiał się między dwoma biegunami wierzeń dwóch sprzecznych z sobą światów (żył na przemian jednym i drugim) nie miał architektonicznej zgody ducha. Przeciwieństwem jego był Marek Aureliusz, święty Franciszek, Goethe – różnicę wieków równoważy ich wieczność. Zgody i radości nie czerpie się ze świata, lecz się je w świat wkłada. I wtedy rozkwita w całość człowiek. A droga doń długa: praca nad sobą; a ścieżka doń żmudna: doskonalenie się wnętrzne. A nieraz zwalić dom trzeba, by odbudować go na nowo, a na wysokim zrąb postawić szczycie.

03

jan kasprowicz"księga ubogich"

zadania

04

anna kamieńska"modlitwa do św. franciszka"

anna kamieńska"modlitwa do św. franciszka"

zadania

dziękuję za uwagę !