OJCIEC GORIOT

Honoriusz Balzak "Ojciec Goriot"

Wprowadzenie

Bohaterowie

Bohaterowie

Lekcja 1

„Jest to jeden z przywilejów dobrego miasta Paryża, że można się w nim urodzić, żyć i umrzeć, nie zwracając niczyjej uwagi” – Paryż i jego społeczeństwo w Ojcu Goriot Honoriusza Balzaka

W jaki sposób w powszechnej świadomości funkcjonuje obraz Paryża?

Paryż to istny ocean. Na próżno sondę zapuszczać będziecie, nigdy nie zbadacie jego głębokości. Możecie go zwiedzać i opisywać; ale na cóż się zdadzą wasze starania? Tylu jest badaczy sumiennych, co się tym morzem zajmują, a jednak pozostanie tam wiecznie jakaś ustroń nietknięta, jakaś nieznana pieczara, znajdą się zawsze kwiaty, perły, potwory, coś niesłychanego, o czym zapomnieli nurkowie-literaci. Honoriusz Balzak, Ojciec Goriot, tłum. Amelia Bortnowska, Poznań 2007, s. 12.

Wyjaśnij sens powyższych słów.

Praca w grupach

Jaki obraz miasta i społeczeństwa wyłania się z Ojca Goriot Balzaka?

Pisarz, zarówno w realistycznych opisach pensjonatu pani Vauqer, jak i w przestrzeni miasta zrealizował zasadę „jedności stylowej”, w której chodziło o przekazanie w sposób plastyczny i sugestywny obrazu środowiska i jego życiowej przestrzeni: krajobrazu, wyglądu mieszkania, mebli, sprzętów, strojów, także usposobienia, charakterów, sposobu bycia bohaterów, co pozwalało na wyodrębnienie poszczególnych typów, określonych przez klasę społeczną, stylów zachowań i reakcji.

Podczas oglądania obrazów rozważ, które z nich i w jaki sposób korespondują z wizją Paryża oraz społeczeństwa zaprezentowanymi w "Ojcu Goriot" Balzaka. Napisz na ten temat pracę zawierającą wybór oraz argumenty, które go uzasadniają.

Victor Gabriel Gilbert (czyt. wiktor gabriel żilber) – targ

Édouard Joseph Dantan (czyt. eduar żozef dątą), Salon

Lekcja 2

„Wykwintne ojcobójstwo” – sposób na wychowanie dzieci w wydaniu ojca Goriot

Najważniejsze wydarzenia z życia ojca Goriot zgodnie z chronologią poznawania ich przez czytelnika

Córki stanowią w życiu Goriota centralny punkt, są dla niego odniesieniem do każdej decyzji i działania. Jakie towarzyszą ci refleksje, uczucia i emocje wynikające z obserwacji tego bohatera ? Czy wyobrażasz sobie, że masz takiego rodzica jak Goriot? Uzasadnij.

Stwórz katalog zasad, zgodnie z którymi Goriot postępuje ze swoimi córkami.

Metody wychowawcze ojca Goriot

Konsekwencje – ojciec Goriot

Porównaj relacje ojca Goriot z córkami ze związkiem Eugeniusza de Rastignaca i jego matki – zastanów się, z czego wynikają skrupuły bohatera, kiedy chce prosić matkę o pieniądze, przeanalizuj treść listu, który Rastignac dostaje od niej wraz z pieniędzmi.

Czy ojca Goriot można winić za błędy, skoro wynikały one z ogromnej miłości do dzieci?

Lekcja 3

Córki, żony i kochanki – kreacje bohaterek kobiecych w "Ojcu Goriot" Balzaka

Wynotuj cechy bohaterek, które wyłaniają się z poniższych fragmentów.

Anastazja i Delfina

Czy Delfinę i Anastazję można winić i oceniać za to, jakie są?

Choć córki Goriota słusznie budzą niechęć czytelnika, to trzeba pamiętać o tym, że sposób, w jaki widzą świat i traktują ojca, ma związek z tym, jak zostały wychowane, jakie wzorce zachowań im wpojono, w jakim świecie żyją.

Delfina i Anastazja

ambicja

środowisko

role wyznaczane kobiecie

wychowanie

Przeczytaj poniższe fragmenty, zwracając uwagę na to, jakie były zajęcia, motywacje i marzenia ówczesnych kobiet..

Motywacje kobiet przedstawionych w powieści Balzaka wynikają z roli społecznej, która została im wyznaczona. Chodzi tu szczególnie o kobiety z wyższych sfer, które sprowadza się do roli salonowych lalek. Aby utrzymać swoją pozycję – zaczynają intrygować, oszukiwać i kłamać; niekochane, wydane za mąż – szukają kochanków i poklasku, współzawodniczą ze sobą.

dobre zamążpójście

posiadanie kochanka

przynależność do wyborowego środowiska

piękne toalety

posiadanie środków pieniężnych niekontrolowanych przez męża

Choć symbolem wolności w kulturze francuskiej jest właśnie kobieta wiodąca lud na barykady, realnie sytuacja płci pięknej – nawet jeśli mowa o kobietach dobrze sytuowanych – była bardzo trudna. Wszelkie patologie w dużej mierze były wynikiem ról społecznych przypisywanych kobietom. XIX wiek to okres wzmożonej działalności ruchów emancypacyjnych na całym świecie – w powieści Balzaka czytelnik znajduje jednak obraz sytuacji kobiet, w których zasięgu nie ma jakiegokolwiek wyzwolenia, są uwikłane.

Lekcja 4

Co ma począć prowincjusz w wielkim mieście? – moralne rozterki Eugeniusza de Rastignaca

Podstawowe informacje dotyczące Eugeniusza de Rastignaca (skąd pochodzi?, w jaki sposób znalazł się w Paryżu?, gdzie mieszka?, czym się zajmuje?, jaki jest jego status majątkowy?).

Co jest największym marzeniem tego bohatera?

Z ust Vautrina bohater słyszy następujące słowa (doskonale oddające sytuację i aspiracje młodego bohatera):

Oto jak rzeczy stoją. Mamy sobie mamę, tatę, babkę cioteczną, dwie siostry […], dwóch braciszków […], oto opis całej załogi. Ciotka wychowuje pańskie siostry. Proboszcz wykłada łacinę braciom. Cała rodzina żywi się częściej kasztanami niż bułką, tatuś oszczędza spodni, mama sprawia tylko jedną suknię na zimę i jedną na lato, siostrzyczki radzą sobie, jak mogą. Wiem ja wszystko, bo bywałem na południu Francji. Inaczej być nie może, skoro pan potrzebujesz tysiąca dwustu franków na rok, a cały wasz mająteczek przynosi tylko trzy tysiące rocznego dochodu. A jak to się obejść bez kucharki i służącego, jak nie dbać o decorum, gdy tatko jest baronem? Co się zaś tyczy naszej osoby, mamy w sobie dość ambicji, jesteśmy spokrewnieni z Beanseantami, a musimy chodzić piechotą, pragniemy bogactwa, a nie mamy złamanego szeląga, jadamy bigosik Vauquer, a smakują nam bardzo pyszne obiady na przedmieściu Saint Germain, sypiamy na barłogu, a marzymy o pałacu. Nie ganię wcale takich upodobań. Nie każdemu to, duszeczko, dano mieć ambicję. Proszę spytać, jakich to mężczyzn lubią kobiety? Ambitnych. Ambitny człowiek bywa zawsze bogatszy od innych, we krwi ma więcej żelaza, a w sercu więcej zapału. Honoriusz Balzak, Ojciec Goriot, tłum. Amelia Bortnowska, Poznań 2007, s. 83.

Rastignac słyszy także, jakie są konsekwencje realizacji jego pragnień:

Założę się z panem, że nie stąpisz w Paryżu dwóch kroków, żebyś nie natknął się na matactwo piekielne. Dałbym głowę za łodygę tej sałaty, że odkryłbyś pan gniazdo os w domu pierwszej lepszej kobiety, która ci się podoba, choćby kobieta owa była bogata, piękna i młoda. Wszystkie one wyłamują się spod prawa i żyją w ciągłej wojnie ze swoimi mężami. Nie skończyłbym nigdy, gdybym chciał opowiadać panu, do jakiego przemysłu uciekają się one dla kochanków, dla dzieci, dla bytu, dla próżności, a rzadko z cnotliwych pobudek – bądź pan pewien. Dlatego to człowiek uczciwy jest nieprzyjacielem powszechnym. Ale co to jest, według pańskich pojęć, człowiek uczciwy? W Paryżu uczciwym jest ten, kto milczy i nie chce się dzielić z nikim. Nie mówię bowiem o tych biednych niewolnikach, co to zawsze pracują i nie widzą nagrody za swe trudy, tych nazywam bractwem pieszych powstańców Pana Boga. […] Chcąc się wzbogacić, trzeba ryzykować grubo, gdyż inaczej gra się nie opłaci i bywaj zdrów. Honoriusz Balzak, Ojciec Goriot, tłum. Amelia Bortnowska, Poznań 2007, s. 83–84.

Praca w grupach

Wyszukaj odpowiednie fragmenty w powieści – prześledź zachowania bohatera we wskazanych sytuacjach oraz określ ich wpływu na system wartości bohatera oraz sposób, w jaki postrzega świat i ludzi.

Interpretacja ostatniej sceny Ojca Goriot:

Rastignac postąpił kilka kroków ku brzegom cmentarza, skąd odkrywał się Paryż rozłożony nierówno po obu stronach Sekwany. Światła połyskiwały już gdzieniegdzie. Oczy studenta zatrzymały się chciwie pomiędzy kolumną placu Vendôme a kopułą Inwalidów, w miejscu, gdzie żyło towarzystwo wykwintne, do którego on dostać się usiłował. Zmierzył ten ul brzęczący spojrzeniem, które zdawało się od razu wszystek miód z niego wysysać, i wyrzekł te wielkie słowa: – Teraz my się spróbujemy! Rzuciwszy światu takie wyzwanie, Rastignac poszedł na obiad do pani de Nuncingen. Honoriusz Balzak, Ojciec Goriot, tłum. Amelia Bortnowska, Poznań 2007, s. 209.

W jaki sposób potoczyły się dalsze losy Rastignaca (czy Paryż „skruszył” szlachetny charakter prowincjusza?).

Lekcja 5

Więc kimże w końcu on jest? – tajemnica Vautrina.

Zauważ na podstawie poniższych fragmentów dwoistość natury Vautrina. Prześledź sposób zachowania bohatera w różnych sytuacjach.

Porównaj Vautrina do postaci Mefistofelesa z "Fausta" Goethego, ewentualnie do Wolanda z "Mistrza i Małgorzaty" Bułhakowa. Znajdź cechy wspólne.

Czy dostrzegasz w tym bohaterze konotacje z kulturowymi wizerunkami diabła?

Jaką funkcję pełni postać Vautrina w świecie "Ojca Goriot" Balzaka

VAUTRIN

Czy wizja świata i człowieka pojawiająca się w powieści Balzaka "Ojciec Goriot" jest uniwersalna? Uzasadnij swoją odpowiedź, formułując dwa argumenty.

Do zobaczenia!

W prezentacji wykorzystano materiały ze scenariuszy Katarzyny Tomaszek (Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe).

Paweł Domzalski