KARTOSZ. nizina podlaska

NIZINA PODLASKA

Start

Nizina Podlaska – nazwa dawniejsza, stosowana obecnie przez niektórych autorów szkolnych map i podręczników, krainy geograficznej we wschodniej i północno-wschodniej Polsce, przeciętej wzdłuż Bugu fizycznogeograficzną granicą Europy Zachodniej i Wschodniej. Kraina ta niekiedy była łączona z Niziną Mazowiecką w Nizinę Mazowiecko-Podlaską. Obszar Niziny Podlaskiej obejmuje dwa makroregiony fizycznogeograficzne: Nizinę Północnopodlaską, położoną na północ od Bugu i Nizinę Południowopodlaską.

Obszar Niziny Podlaskiej obejmuje dwa makroregiony fizycznogeograficzne: Nizinę Północnopodlaską, położoną na północ od Bugu i Nizinę Południowopodlaską.

Nizina Północnopodlaska stanowi geomorfologiczne przedłużenie Nizin Środkowopolskich, od których różni się pod względem klimatycznym i geobotanicznym, a także wgłębną strukturą geologiczną. Granicę zachodnią stanowi dolina Narwi pod Łomżą i wschodnie podnóża południkowego wału Czerwonego Boru, wschodnią - okolice Brodna na Białorusi oraz dolina Świsłoczy (dopływ Niemna), południową – północny skraj doliny środkowego Bugu, północną zaś – zasięg ostatniego zlodowacenia. Północno-wschodnia część niziny ma znaczne wyniosłości osiągające na Wzgórzach Sokólskich 238 m. Natomiast w północno-zachodniej części występują znaczne tereny bagienne. Południowo-zachodnia część niziny (na południe od Narwi) jest mało urozmaicona. Wschodnia część niziny jest pokryta w większości lasami (Puszczy Białowieskiej, Buksztelskiej, Knyszyńskiej).

Nizina Południowopodlaska – makroregion fizycznogeograficzny Nizin Środkowopolskich, położony na południe od doliny środkowego Bugu, na wschód od doliny środkowej Wisły, na północ od Wyżyny Lubelskiej i na zachód od Polesia Zachodniego. Teren w północnej części jest lekko falisty, z ostańcami moren, ozów i kemów związanych z zasięgiem zlodowacenia warciańskiego (według poprzedniej terminologii – stadiału Warty zlodowacenia środkowopolskiego). Południową część regionu przecina Pradolina Wieprza. Wyniosłość do 223 m n.p.m. na północ od Kałuszyna. W części północnej nizina obejmuje mezoregiony: Podlaski Przełom Bugu Wysoczyzna Siedlecka Obniżenie Węgrowskie Wysoczyzna Kałuszyńska Wysoczyzna Żelechowska Część południowa jest równinna, zbudowana głównie z gliny zlodowacenia odrzańskiego (stadiału maksymalnego zlodowacenia środkowopolskiego). Składa się z mezoregionów: Równina Łukowska Pradolina Wieprza Wysoczyzna Lubartowska

W części północnej i środkowej, powstałej pod wpływem zlodowacenia warciańskiego (młodszego ze zlodowaceń środkowopolskich) teren jest głównie falisty, natomiast wzdłuż pradoliny Wieprza i Krzny, w zasięgu zlodowacenia odrzańskiego – równinny.

Region słabo rozwinięty rolniczo. Nieurodzajne gleby oraz krótki okres wegetacyjny powodują, że uprawia się przeważnie rośliny mało wymagające – głównie ziemniaki i żyto, a także len, konopie i rzepak.

Ważnymi składnikami tamtejszego ukształtowania terenu są szerokie doliny rzeczne:

dolina Bugu – dzieli Nizinę Podlaską na Nizinę Północnopodlaską i Nizinę Południowopodlaską;

dolina Biebrzy – stanowi fragment pradoliny Biebrzy-Narwi;

dolina Wieprza – wykorzystuje pradolinę Wieprz-Krzna, której odcinek jest granicą między Podlasiem a Polesiem.

Podlasie jest krainą historyczną w naszym kraju, zajmuje jej wschodnią część, leży na Nizinie Podlaskiej na terenie województwa lubelskiego oraz podlaskiego. Na terenie dzisiejszego Podlasia pierwsze grody powstawały w IX wieku. Do naszego naszego kraju tereny te zostały przypisane dopiero po podpisaniu Unii Lubelskiej (XVI wiek) ale przestały być jego częścią po rozbiorach Polski. Podlasie podzieliły miedzy siebie Prusy i Austria, jako granicę przyjmując rzekę Bug. Dopiero po I wojnie światowej Podlasie w całość wróciło do Polski. Po II wojnie utraciliśmy część tych ziem na rzecz Związku Radzieckiego.

Podlasie to kraina na wschodzie Polski, nieco dzika ale to za sprawą niewielkiej ingerencji człowieka w przekształcanie tych terenów. Na Podlasiu bardzo widoczne są wpływy krajów wschodnich oraz odmiennych religii, w tym obecność na tym terenie osób wyznania prawosławnego oraz Żydów.

Na obszarze tym można znaleźć elementy odmiennych od polskiej kultur, żywych jeszcze, a wpisanych w krajobraz trwałymi śladami zabytków: prawosławni (Bielsk Podlaski, Święta Góra Grabarka) staroobrzędowcy (XIX-wieczna cerkiew w Gabowych Grądach), muzułmańskie gminy Tatarów Polskich (XVIII-wieczne drewniane meczety w Kruszynianach i Bohonikach) ślady kultury żydowskiej (zabytkowe synagogi w Orli, Tykocinie i Supraślu) Ponadto do początku XX w. mieszkali unici podlascy, którzy obecnie mają parafię z cerkwią w Kostomłotach (w sąsiedniej krainie geograficznej, na Polesiu Zachodnim). Elementy kultur odmiennych od polskiej, dość rzadko spotykane na obecnym obszarze Polski, stanowią po części o egzotyce tego obszaru.

Grabarka – góra położona obok wsi o tej samej nazwie w województwie podlaskim, powiecie siemiatyckim, w gminie Nurzec-Stacja. Jest najważniejszym miejscem kultu religijnego wyznawców prawosławia w Polsce.

Molenna Wschodniego Kościoła Staroobrzędowego w Gabowych Grądach

Meczet w Kruszynianach

budynek synagogi w Orli

FAUNA i FLORA

na przykładzie Parków Narodowych i Krajobrazowych Podlasia

Biebrzański Park Narodowy został utworzony w 1993 r. w celu ochrony najbardziej rozległych w Polsce i Europie Środkowej torfowisk, położonych wzdłuż rzeki Biebrzy. Jest największym i najdłuższym parkiem narodowym w naszym kraju. Park rozciąga się od źródeł Biebrzy, obejmując prawie całą rzekę aż do ujścia do Narwi. BPN skrywa przede wszystkim naturalne, nietknięte przez człowieka rozległe mokradła, bagna oraz torfowiska co czyni go tak niedostępnym i tajemniczym. Dolina Biebrzy w większej części zachowała swój unikalny, dziki charakter.

Zaobserwowano tu ich ok. 270 gatunków, w tym blisko 180 gniazduje nad Biebrzą. Spotkać tu można dubelta, wodniczkę, cietrzewia i orlika grubodziobego, dla których dolina jest jednym z ostatnich ptasich azyli w Europie. Poza nimi występują tam także dość rzadkie ptaki, jak batalion (symbol parku), kszyk, kulik wielki, biegus zmienny, żuraw, rybitwa białoskrzydła i białowąsa oraz ptaki drapieżne: puchacz, sowa błotna, błotniak łąkowy i zbożowy. Dolinę rzeki zamieszkuje 48 gatunków ssaków (np. wydry, borsuki, gronostaje, jenoty a nawet wilki). Park słynie z największej w Polsce populacji łosi (ok. 650 sztuk) oraz przywróconej na te tereny populacji bobra (ponad 1000 osobników), od którego to Biebrza zawdzięcza swoją nazwę.

DUBELTA

GRONOSTAJ

BATALION

BÓBR

KOSACIEC

Jeśli chodzi o florę Biebrzańskiego Parku Narodowego, warto wspomnieć, że występuje tu 45 gatunków zagrożonych wyginięciem (np. szachownica kostkowata, fiołek torfowy i kosaciec bezlistny). Odnotowano tu w sumie ponad 1000 gatunków roślin naczyniowych. Chlubą doliny są storczyki (20 gatunków), rosiczki oraz widłaki. Wśród zbiorowisk leśnych występują olsy, brzeziny i łęgi, skrywające rzadkie brzozy niskie i wierzby lapońskie.

SZACHOWNICA KOSTKOWATA

Białowieski Park Narodowy jest najstarszym parkiem narodowym w Polsce. Został utworzony w 1932 r., ale jego początki sięgają roku 1921, kiedy to powstał „Rezerwat”. W 1947 r. podniesiono go do rangi parku narodowego. Ikoną parku i puszczy jest żubr, który znajduje się w jego emblemacie. Ze względu na swoją unikatowość przyrodniczą, Białowieski Park Narodowy został wyróżniony przez wpisanie go w 1977 r. na listę rezerwatów biosfery M&B, a od 1979 r. figuruje na liście światowego Dziedzictwa Ludzkości (UNESCO). W 1997 r. otrzymał również, jako pierwszy w Polsce Dyplom Europy.

Puszcza Białowieska jest środowiskiem życia dla olbrzymiej jak na naszą strefę klimatyczną liczby gatunków zwierząt. Poczynając od bezkręgowców: pierwotniaków, płazińców, obleńców, brzuchorzęsków, mięczaków, dżdżownic, niesporczaków, pająków, roztoczy, wijów, owadów i wielu innych, aż po kręgowce: ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki - dotychczas stwierdzono w Puszczy obecność ponad 12 tysięcy gatunków zwierząt. W całej Polsce jest ich około 35-40 tysięcy. Szacuje się, że puszczańska fauna jest rozpoznana w około 50%, a więc rzeczywista liczba gatunków zamieszkujących ten masyw leśny może liczyć około 25 tysięcy. Mało jest tu gatunków związanych ze środowiskami przekształconymi przez człowieka a bardzo dużo gatunków charakterystycznych dla lasów naturalnych. Charakterystyczne jest również to, że gatunki bardzo często występują w małych zagęszczeniach osobników, przy jednoczesnej bardzo wysokiej różnorodności na danym terenie.

LELEK

ŻUBR

WARCHLAKI

WARCHLAKI

DZIĘCIOŁ BIAŁOGRZBIETY

W Puszczy Białowieskiej zachowały się ostatnie na niżu europejskim fragmenty lasów o charakterze pierwotnym. Dzięki wielowiekowej ochronie przetrwały w niej liczne gatunki organizmów, które gdzie indziej już wyginęły. Wiele powszechnie znanych gatunków przybiera w tym masywie leśnym nie spotykane gdzie indziej formy i rozmiary, szczególnie pod tym względem wyróżniają się drzewa. Dobrą ilustracją tego fenomenu przyrodniczego są lipy w Puszczy przypominające pokrojem i rozmiarami dęby czy też znana w całej Europie jako duży krzew wierzba iwa - wyrastająca tu na drzewo o wysokości do 22 m i średnicy do 40 cm.

KNIEĆ BŁOTNA

ŻYWIEC CEBULKOWY

DĄB MACIEK

Narwiański Park Narodowy leży w północno – wschodniej części Polski w Województwie Podlaskim. Obejmuje swoim zasięgiem bagienną Dolinę Górnej Narwi na odcinku od Suraża do Rzędzian, zwanym potocznie „Polską Amazonką”. Symbolem Narwiańskiego Parku Narodowego jest błotniak stawowy – ptak drapieżny zakładający gniazda w trzcinach. Walory przyrodnicze Parku to przede wszystkim unikatowy system rzeki wielokorytowej. Narew jest rzeką typowo nizinną, wije się licznymi zakolami tworząc labirynt. Zadaniem NPN jest ochrona unikalnego systemu rzecznego z ogromnym bogactwem świata roślin i zwierząt.

Niedostępne bagna porośnięte gąszczem szuwarów, kwalifikują ten obszar jako ostoję lęgową ptaków – głównie wodno-błotnych. Stwierdzono tu występowanie 203 gatunków, wśród nich 28 zagrożonych w skali światowej lub europejskiej, m.in. bielik, derkacz i wodniczka, które są największą atrakcją Parku.

O różnorodności biologicznej terenu świadczy występowanie ok.40 gatunków ssaków, dla których Dolina Narwi pełni funkcję szlaku migracyjnego. Wśród nich jest niewielka populacja łosia, sarny i dzika. Bagienny teren sprzyja występowaniu płazów, gadów oraz mnóstwa gatunków owadów a w wodach Narwi spotykamy 22 gatunki ryb, które stanowią raj dla tutejszych wędkarzy.

SARNA

BIELIK

ŁOŚ

ŁOŚ

DERKACZ

Roślinność zdominowały szuwary wielkoturzycowe. Są to mokre siedliska z niewielkimi wahaniami poziomu wód. Specyficzne dla Doliny Narwi są wilgotne łąki, które podczas kwitnięcia tworzą barwne kobierce. Ważnym elementem doliny są występujące wyniesienia mineralne porośnięte lasami liściastymi oraz ciepłolubną murawą. Można tu spotkać goździka pysznego, mieczyka dachówkowatego czy kosaćca syberyjskiego, które znajdują się pod ścisłą ochroną.

KOSACIEC SYBERYJSKI

GOŹDZIK PYSZNY

MIECZYK DACHÓWKOWATY

ATRAKCJE TURYSTYCZNE

Jednym z najbogatszych w atrakcje turystyczne regionów województwa podlaskiego jest powiat białostocki. Obfituje on w ciekawe zabytki, muzea, atrakcje dla dzieci, miejsca pamięci narodowej, zalewy i kąpieliska. Na mapie atrakcji Podlasia nie sposób nie wyróżnić także powiatu sokólskiego, na szlakach którego odnaleźć można znamiona wielokulturowości regionu: meczety, cerkwie, Szlak Ekumeniczny, itp. Swoisty klimat do wypoczynku stwarzają także okolice Bugu (południe województwa). Ziemie północne to kraina bliska mazurskiej specyfice – jeziora, liczne lasy i puszcze.

BIAŁOSTOCKI TEATR LALEK

MUZEUM HISTORYCZNE W BIAŁYMSTOKU

BIAŁOSTOCKIE MUZEUM WSI

MUZEUM IKON W SUPRAŚLU

TWIERDZA OSOWIEC

MECZET W BOHONIKACH

KOŚCIÓŁ W SOKÓŁCE- cud eucharystyczny w 2008 roku

DZIĘKUJE ZA UWAGĘ

Judyta Kartosz kl.VIIb

ŹRODŁA

• opracowanie z książki „Białowieski Park Narodowy. Poznać – Zrozumieć – Zachować” Wydawca: Białowieski Park Narodowy, 2009

• www.bpn.com.pl

• www.biebrza.org.pl

• www.nizinypolska.pl.

• www.npn.pl

• www.wikipedia.pl

Home