II RZESZA

Konstytucja II Rzeszy Niemieckiej z 16 IV 1871r.

Filip Złośnik i Jakub Znaniecki

Cesarstwo Niemieckie (1871-1918)

Otto von Bismarck (1815-1898)

„Jego celem było osadzić Prusy w siodle w Niemczech, a Niemcy w Europie. Był architektem europejskiego ładu wyłaniającego się z zamętu po roku 1848. Żelazny Kanclerz o groźnym obliczu, które pokazywał w Reichstagu był cierpiącym na bezsenność histerykiem oraz – jak niedawno odkryto – nałogowym morfinistą. Był pruskim konserwatystą starej daty, zwycięskim militarystą, monarchistą. Właściwie to on zdecydował o tym, że Wielkie Niemcy muszą pozostać podzielone. Klucz do jego sukcesów leżał w cudownym połączniu siły i powściągliwości. Tworzył stanowiska i urzędy o wielkiej władzy, a potem obezwładniał swoich przeciwników starannie stopniowanymi ustępstwami, które dawały im poczucie ulgi i bezpieczeństwa.”~Norman Davies

Preambuła

Cesarstwo Niemieckie

• Monarchia Konstytucyjna
• „wieczysty związek dla obrony terytorium związkowego i obowiązującego w nim prawa”
• Związek nazwano Rzeszą Niemiecką i składał się z: Prus z Lauenburgiem, Bawarii, Saksonii, Wirtembergii, Badenii, Hesji, Maklemburgii-Szwerynu, Saksonii-Weimaru, Maklemburgi-Sterlitz, Oldenburga, Brunszwiku, Saksonii-Meiningen, Saksonii-Altenburga, Saksonii-Koburg-Gothy, Anhalt, Schwarzburg-Rudolstadt, Schwarzburg-Sonderhausen, Waldeck, Reuss starszej linii, Reus młodszej linii, Schaumburg-Lippe, Lubeki, Bremy i Hamburga
• Alzacja i Lotaryngia
• System federacyjny

Rzesza a państwa członkowskie

Podział władzy

• Ustawodawstwo Rzeszy

Zgodnie z art 5 ustawodawstwo należało do Rady Związku i Sejmu Rzeszy. Głosuje się większością, z zastrzeżeniem decydującej opinii Prezydium (cesarz) w przypadkach różnicy zdań w Radzie Związku w sprawach dot marynarki wojennej, wojska i podatków. Prawo większości nie obowiązuje też przy zmianach konstytucji. Zwoływanie Rady i Sejmu występuje co najmniej raz w roku.

Rada Związku (Bundestag)

Rada Związku (Bundestag) składa się z przedstawicieli państw członkowskich, z tym, że liczba mandatów jest zależna od populacji

Rada Związku (Bundestag)

• Każdy ma prawo do zgłoszenia wniosku, ale to Prezydium zdecyduje czy wniosek trafi pod obrady. Radzie Związku przewodniczy kanclerz mianowany przez cesarza
• Jeśli sprawa dotyczy tylko poszczególnych państw członkowskich, to liczy się tylko ich głosy.
• Rada ze swego grona wybiera stałe komisje do spraw: wojska i twierdz, morza, cła i podatków, handlu i obrotu, kolei żelaznych poczty i telegrafu, sprawiedlwości, finansów.
• W każdej komisji muszą znajdować się co najmniej 4 państwa członkowskie i oczywiście Prezydium.

Sejm Rzeszy (Reichstag)

• Prezydium Rzeszy

Faktycznym dzierżycielem władzy był zarówno w Rzeszy jak i państwach członkowskich monarcha. Król Prus nosi tytuł cesarza i reprezentuje całą Rzeszę. To jemu przysługuje Prezydium (art.11). Cesarz wypowiada wojnę, zawiera pokój w jej imieniu, zawiera sojusze oraz uwierzytelnia i przyjmuje posłów. Przysługuje mu też prawo zwoływania, otwierania, utrzymywania i zamykania obrad zarówno Rady jak i Sejmu. Ostateczne przygotowanie i ogłoszenie uchwał zostaje dokonane przez cesarza. Żeby były ważne wymagają kontrasygnaty kaclerza Rzeszy, który bierze za nie pełną odpowiedzialność.

Willhelm I Hohenzollern (1871-1888)

• Sądownictwo

Jeżeli chodzi o sądownictwo to jak pisze Tadeusz Maciejewski: „Jedynym organem sądowym dla całego państwa stał się Sąd (Trybunał) Rzeszy z siedzibą w Lipsku. (...) Niższy wymiar sprawiedliwości utworzono w poszczególnych jej państwach członkowskich (Bundesstaaten), dlatego sądy tych instancji podlegały ich władzom państwowym. Strukturę organizacyjną Sądu Rzeszy tworzyli: prezes (prezydent), prezydium, dwa senaty (cywilny i karny) oraz radcy (sędziowie). W II Rzeszy wszystkich ich mianował cesarz, ale w porozumieniu z Bundesratem (Radą Związku)”

Prawa podmiotowe obywateli Cesarstwa

”W autokratycznym ustroju II Rzeszy Niemieckiej nie znalazło się więc miejsce ani dla katalogu praw i wolności obywatelskich, ani instytucji sądu konstytucyj nego. W ten sposób rząd pruski świadomie deprecjonował wolnościowe dążenia społeczeństwa niemieckiego z lat 1848 i 1849. Nadto Bismarck sądził, że prawa jednostki i ich konstytucyjne zabezpieczenie mogą utrudnić politykę umacniania wewnętrznej struktury zjednoczonego państwa. Obawiał się, że w obliczu spo dziewanego konfliktu między państwem a Kościołem, konstytucyjna gwarancja autonomii Kościołów i związków religijnych prowadziłaby do wzmocnienia jego prawnej pozycji.” Politykę Bismarcka podzielał także sławny niemiecki pozytywista prawniczy Paul Laband, który uważał że „jednostka podlegająca nadzorowi władzy, nie może jej przeciwstawić praw podmiotowych , które zmuszałyby władzę do działania zgodnego z jej uprawnieniami” ~Andrzej Dziadzio

Dziękuję za uwagę!Bibligrafia:

• Ochrona konstytucyjności prawa w Europie XIX wieku - Andrzej Dziadzio, Kraków 2008
• A. Dziadzio, Koncepcja państwa prawa w XIX w ieku - idea i rzeczywistość, „Czasopismo Prawno-Historyczne" t. LVII, 2005,
• M. Zmierczak, Koncepcja państwa prawnego jako ograniczenie władzy narodu, [w:] Zasada demokratycznego państwa prawnego w konstytucji RP, Warszawa 2006,
• Norman Davies "Europa" Kraków 1999
• Isaiah Berlin "Wolność" Oxford 2017
• E. R. Huber "Dokumente" t.2