Formy muzyczne

FORMY MUZYCZNE

RONDO, WARIACJE

Czy wiesz, że wszystko ma swój kształt? Spójrz dookoła….. okno w naszym pokoju jest prostokątne, jabłko jest okrągłe, a czy muzyka ma kształt? Czy muzykę można zobaczyć? Nie…. Muzykę można tylko posłuchać. Dzisiaj posłuchacie utworów muzycznych. Jeżeli się dobrze wsłuchacie, to zauważycie, ze każdy z tych utworów ma inną formę(budowę)

„Taniec kurcząt w skorupkach” to miniatura fortepianowa skomponowana pod wpływem obrazu plastycznego pod takim samym tytułem. Utwór ten ma typową budową ABA. Części A: pierwsza i trzecia są bardzo szybkie i taneczne, natomiast część B zawiera nowy materiał melodyczny i rytmiczny, jest wolniejsza i śpiewniejsza, ilustruje świergot kurcząt.

Rondo to forma, która wykorzystuje zasadę kontrastu. W rondzie powtarza się ten sam refren (oznaczany literą „A”), który jest przeplatany tzw. kupletami lub epizodami (oznaczanymi kolejnymi literami alfabetu „B, C, D itd.”) Od inwencji kompozytora zależy, ile kupletów pojawi się w rondzie, dlatego schemat ronda nie zawsze będzie identyczny. Krótka forma ronda będzie zapisana jako ABACA, dłuższa jako ABACADA itd. Graficzny schemat ronda ABACADA można przedstawić np. w następujący sposób. Wolfgang Amadeus Mozart, XI Sonata fortepianowa A-dur, cz. III Rondo alla Turca To bardzo popularny utwór, funkcjonujący często samodzielnie pod tytułem Marsz turecki. Mozart nawiązuje tu do brzmienia maszerujących kapel janczarskich (orkiestr wojskowych armii tureckiej) – metrum 2/4, perkusyjne i mocne brzmienie w powtarzającej się części. Utwór został zamknięty w formie ronda o schemacie ABCBAB, zakończonym codą. Zatem powtarzający się refren nie jest prezentowany na początku utworu.

Johannes Brahms, Taniec węgierski D-dur nr 13 ABA’. Po spokojnej części pierwszej (A), w drugiej (B) muzyka staje się żywiołowa, pełna napięcia. Część końcowa A’ jest krótsza od części początkowej A. Nieco inna jest także obsada instrumentalna. Rozpoczynający utwór temat melodyczny wykonują w pierwszej części instrumenty dęte drewniane, w trzeciej przejmują go instrumenty smyczkowe.

„Ah vous dirai‐je, Maman jest skomplikowanym utworem instrumentalnym. Wariacja to bardzo rozbudowana forma utworu, w której temat lub motyw podlega różnym zmianom, m.in. melodycznym, rytmicznym, metrycznym, harmonicznym. Może się również zmieniać tryb oraz inne składowe utworu. Mówiąc najogólniej wariacje to różne warianty tematu, czyli jego odmiany. W prezentowanym utworze Mozart napisał 12 wariacji, czyli tyle razy temat uległ różnym przeobrażeniom. Schemat wariacji można przedstawić w przeróżny sposób graficzny, np. jeżeli przyjmiemy, że tematem jest drzewo sfotografowane wiosną, to zdjęcia tego drzewa wykonane w innych porach roku są jego wariacjami, ponieważ jest to to samo drzewo w różnych wariantach zależnych od pór roku. Wiosną przyroda budzi się do życia, pojawiają się pierwsze listki. Latem drzewo wyróżnia się bujną zielenią, jesienią przybiera złoto‐brązowe barwy, zimą zaś pokryte jest śniegiem