Szekspir

TEATR ELŻBIETAŃSKI

I DRAMAT SZEKSPIROWSKI

William Szekspir  (ang. William Shakespeare)  Angielski poeta, dramaturg, aktor.  Powszechnie uważany za jednego z najwybitniejszych pisarzy literatury angielskiej oraz reformatora

Autor nietuzinkowy, zaskakujący zarówno formą jak i łamaniem konwencji a przy tym nadal modny...

Napisał 38 sztuk, 154 sonety, a także kilka utworów innych gatunków. Mimo że cieszył się popularnością już za życia, jego sława rosła głównie po śmierci, dopiero wtedy został zauważony przez prominentne osobistości.  Uważa się go za poetę narodowego Anglii.

Eksperci uważają, że większość swoich prac napisał między 1586 a 1612 rokiem. Przedmiotem ciągłej debaty jest ich chronologia, a nawet kwestia autorstwa większości z nich. Po autorze nie zachowały się żadne rękopisy jego dzieł. Do dziś nie wiadomo, czy zostały zniszczone, czy gdzieś ukryte.

Szekspir nie myślał o zachowaniu swych dzieł dla potomnych. Zadbał o wydanie dwóch poematów – „Wenus i Adonis” oraz „Gwałt na Lukrecji”, ale tylko dlatego, że wiersze te napisane były dla możnych patronów. Nie przygotował jednak do druku swoich sztuk – ukazały się w komplecie dopiero siedem lat po jego śmierci, a zawdzięczamy to jego kolegom, którzy skrzętnie zebrali wszystkie teksty.

Był jednym z niewielu dramaturgów, którzy z powodzeniem tworzyli zarówno komedie, jak i tragedie. Sztuki Szekspira przetłumaczono na większość języków nowożytnych, inscenizacje mają miejsce na całym świecie.  Jest również najczęściej cytowanym pisarzem anglojęzycznego świata.

NAJBARDZIEJ ZNANE TRAGEDIE SZEKSPIRA

Życie Williama Szekspira (1564-1616) przypada na czasy panowania królowej Elżbiety I, Anglia stała się wówczas światowym mocarstwem. Uczestniczyła w podboju kolonii, co stało się źródłem ogromnych bogactw.

W ciągu 45 lat rządów- królowa- sprawiła, że Anglia stała się prawdziwym mocarstwem. Królowa wielokrotnie udowodniła swą odwagę i zapał w czasach narodowego kryzysu, ale jej panowanie było zakłócane wybuchami dżumy, buntami (m.in. katolików), groźbami inwazji ze strony Hiszpanii i Francji, wojną w Niderlandach, problemami w Irlandii i rosnącą frustracją, że samotna królowa nie miała następcy. […] W 1559 została głową kościoła […]. Jako całość państwo było biedne i, przy ok. 3‑milionowej populacji za czasów Szekspira, słabo zaludnione. Przez większą część panowania Elżbiety I sytuacja ekonomiczna wyglądała nie najlepiej: osłabiała ją inflacja, klęski głodu i wysokie dzierżawy ziem rolnych. […] Jednak […] popularność Elżbiety I utrzymywała się w oderwaniu od sytuacji ekonomicznej.

Wzbogacenie się społeczeństwa (również mieszczaństwa) oraz wysoki poziom miejskich szkół – to czynniki, które sprzyjają rozwojowi teatru. Dostarcza on nie tylko rozrywki, ale także komentuje współczesne wypadki i ocenia narodową historię. Jak pisał Szekspir, jest prawdziwym „zwierciadłem i streszczoną żywą kroniką czasu”.

Teatr szybko stał się ulubioną rozrywką warstw średnich i wyższych. W drugiej połowie XVI wieku powstało wiele zespołów dworskich i wędrownych trup teatralnych zawodowych artystów: aktorów, muzyków. Początkowo nie było specjalnych budynków teatralnych, aktorzy zazwyczaj występowali na prowizorycznym podwyższeniu.

W roku 1576 przedsiębiorca James Burbage wybudował pod Londynem pierwszy gmach przeznaczony wyłącznie do prezentacji widowisk teatralnych. Nazwał do The Theatre (teatr). Wkrótce pojawiły się kolejne teatry, wśród nich The Globe, który był najważniejszym teatrem elżbietańskim, gdzie wystawiano sztuki Szekspira.

Rekonstrukcja teatru Globe w Londynie

CECHY TEATRU ELŻBIETAŃSKIEGO:

Zachowanie aktorów i widzów: - najważniejszym elementem każdego spektaklu było słowo, tekst sztuki oraz gra aktorska na najwyższym poziomie, - aktorzy nawiązywali bliski kontakt z publicznością, często zwracali się do niej bezpośrednio,

widzowie reagowali w czasie przedstawienia bardzo spontanicznie - klaskali, wiwatowali, śmiali się głośno, ale też tupali, gwizdali, a nawet rzucali w aktorów kamieniami, - przedstawienia rozpoczynano najcxzęściej wczesnym popołudniem, by wykorzystać światło dzienne.

Wnętrze teatru, scenografia i kostiumy: - scena była otoczona z trzech stron widownią, więc aktor znajdował się blisko, często nawet wśród publiczności, - nie stosowano kurtyny, - z tyłu znajdował się niewielki balkon, - scenografia była bardzo skromna, np. tabliczka z napisem "Tu rośnie las", - aktorami byli wyłącznie mężczyźni, role kobiece grali chłopcy przed mutacją, - kostiumy odznaczały się przepychem.

Szekspir przez całe życie związany był z Globe Theatre – londyńskim teatrem działającym w latach 1599-1642.Był jego współwłaścicielem, grywał w nim jako aktori wystawiał w nim wszystkie swoje sztuki

The Globe był amfiteatrem, w którym zmieścić się mogło 3000 widzów. Miał kształt okręgu. Miejsca były podzielone na stojące (tańsze) i siedzące (droższe). Miejsca siedzące były ułożone w trzy rzędy. Scena, o wymiarach 12x8 metrów, miała dwoje tajnych drzwi, z których w zaskakujący sposób mogli wyłaniać się aktorzy. Dach (umieszczony tylko nad sceną) podpierały kolumny, sufit, nazywany "niebiosa"(heavens), pomalowany był w taki sposób, aby przypominał niebo. Ukryte w nim były drzwi, przez które aktorzy mogli odlecieć lub zniknąć przy pomocy lin. Na dachu teatru "The Globe" znajdował się ogromny posąg Heraklesa dźwigającego na swych barkach kulę ziemską. Nad wejściem widniał napis: "Totus mundus agit histrionem", co można przetłumaczyć jako: "Cały świat gra jakąś rolę". Aktorami The Globe byli wyłącznie mężczyźni.

Gdański Teatr Szekspirowski

Podsumowanie

Wielkość teatru antycznego i geniusz dramatu szekspirowskiego osadzone były w realiach miejsca i czasu i z nich właśnie czerpały swoją siłę. Twórcy starożytni spoglądali w niebo i próbowali odgadnąć wyroki bogów. W czasach elżbietańskich teatr zszedł na ziemię, by skupić się na wydarzeniach i postaciach historycznych lub legendarnych. Złamano też antyczną zasadę decorum i w dramatach Szekspira wzniosłość mieszała się z trywialnością, a tragedia z komedią.