Potop

Potop

Henryk Sienkiewicz

Natalia Kiczka

.01

Kontekst historyczny

Fabuła "Potopu" jest osnuta wokół wojny między Rzeczypospolitą Obojga Narodów a Szwecją. W momencie szwedzkiego najazdu sytuacja militarna na wschodzie polsko-litewskiego państwa była niemal katastrofalna. Na mocy porozumienia zawartego w Kiejdnach Wielkie Księstwo Litewskie miało przejść pod władzę szwedzkiego króla Karola X Gustawa

.02

Rozkwit polskiej prozy historycznej w drugiej połowie XIXw. był spowodowany ówczesną sytuacja polityczną. Naród polski czerpał z pamięci o dawnej wielkości. Sienkiewicz był przekonany, że bez śiwadomości własnej historii i tradycji naród traci tożsamość.

.03

Plan Wydarzeń

-dekretowanie testamentu Heraklisza Billewicza-przybycie Kmicica do Wodoktowa, poznanie Oleńki -zniszczenie pamiątek rodowych przez pijana kampanie Andrzeja -wyjazd Kmicica do Upity -śmierć towarzyszy Andrzeja podczas bójki z Butrymami w karczmie -spalenie Wołmontowicz przez głównego bohatera, w celu pomszczenia śmierci kompanów -ucieczka Andrzeja przed szlachtą -powrót bohatera powodowany chęcią porwania Oleńki

TOM I

.04

-pojedynek Wołodyjowskiego z Kmicicem. Raniony ma zrezygnować ze swojego planu-otrzymanie przez Wołodyjowskiego listu od hetmana o zbieraniu oddziałów na wojnę -przekazanie owego listu Andrzejowi -opanowanie Wielkopolski przez Szwedów -planowanie walki ze Szwedami przez litewską szlachte -złożenie ślubów wierności przez Kmicica w stosunku do księcia Janusza

.05

-informacja Radziwiła o zawarciu sojuszu ze Szewdami-bunt szlachty - trafienie zbuntowanych - Wołodyjowski i Zagłoby do lochów -pomoc Kmicica w stłumieniu żołnierzy chcących uwolnić swoich dowódców -prośba Andrzeja o darowanie życia Wołodyjowskiego i Zagłoby -odesłanie szlachciców do więienia w Birżach. Decyzja o wdaniu więźniów w ręce Szwedów

.06

-ucieczka Zagłoby i sprowadzenie pomocy-odbicie Wołodyjowskiego i kompani, znalezienie przez nich listu Radziwiłła z rozkazem o ich rozstrzelaniu -przybycie do Billewiczów Kmicica po Oleńkę i jej stryja -rozkaz rostrzelania Andrzeja za zdradę od Pana Michała. Uratowanie jego życia przez listy od Radziwiłła -niewiara Kmicica w dwulicowość księcia

.07

-wysłanie przez Janusza głównego bohatera do Bogusława-zdradzenie sekretu Bogusława i jego brata Kmicicowi o chęci zgarnięcia jak najwiekszej ilości terenów Rzeczypospolitej podczas najazdu szwedzkiego -próba porwania Bogusława przez Andrzeja - ucieczka ksiecia

.08

TOM II

-przemiana wewnętrzna Kmicica - zmiana nazwiska-bójka kompanii Andrzeja ze szlachtą laudańską -podjęcie próby uwiedzenia Oleńki przez księcia Janusza -podróż Kmicica do Częstochowy. Ostrzeżenie zakonników przed najzdem szwedzkim -pomoc Kmicica w obronie klasztoru

.09

-dostanie się do niewoli ranionego Kmicica. Uratowanie go przez kompanów oraz Kiemliczów-wyjazd Andrzeja na Śląsk w celu spotkania się z królem -pomoc dotarciu do Polski Jana Kazimierza ofiarowana przez Kmicica -napotkanie Szwedów, starcie. Pokonanie przeciwników prez górali.

.10

-zdobycie przez szlachtę Tykocina oraz siedziby Janusza Radziwiła. Śmierć magnata-powierzenie Andrzejowi oddziałów Tatarów przez króla -Podróż Kmicica do Zamościa -uratowanie Anny Borzobohatej przed porwaniem podczas przewożenia jej do księcia Sapiehy - uwolnienie podoficera Soroki schwytanego przez Bogusława

.11

TOM III

-podróż Karola Gustawa i armii na południe Polski-próba przejęcia Zamościa przez Szwedów -bitwa pod Warką -bitwa pod Warszawą -prowadzenie wojny podjazdowej przez Andrzeja -wojna Węgierska -spotkanie Oleńki i Andrzeja -ślub Billewiczówny z Kmicicem oraz Anusi i Wołodyjowskiego

.12

Bohaterowie

Andrzej Kmicic herbu Rawicz

Młody, wybitny żołnierz. Okryty sławą, dzięki prowadzonym walkom. To odważny, pewny siebie i honorowy rycerz. Po zdradzie narodowej, chce odkupić swoje winy i pod przybranym nazwiskiem - Babinicz, staje się prawdziwym patriotą

.13

Aleksandra Billewiczówna (Oleńka)

Wnuczka Billewicza. Zakochana w Kmicicu. Największą wartością jest dla niej patriotyzm i walka w imieniu narodu. Ze względu na zdradę narodową ukochanego wstępuje do klasztoru. Ostetecznie na skutek przemiany Andrzeja, zostaje jego żoną.

.14

Jan Onufry Zagłoba herbu Wczele

Stary szlachcic, uwielbia biesiadowanie i żywe rozmowy. Jest wielkim patriotą, pierwszy rzuca w twarz Januszowi Radziwiłłowi słowo "zdrajca". Cechuje się sprytem i przebiegłością, ma przydomek Odys.

.15

Jerzy Michał Wołodyjowski (Mały Rycerz)

Pariota, człowiek nie chowający urazy w sercu. Mimo iż sam jest wybitnym żołnierzem, nie narzuca swoich zdań i opinii, nie robi kariery. Jest skromny i kochliwy, nie ma jednak szczęścia u płci pięknej i w miłości

.16

Jan i Stanisław Skrzetuscy

Bracia stryjeczni. Sprzeciwiają się zdradzie części magnaterii, z czym udają się do księcia Janusza. Zostaja uratowani przez Andrzeja. Wiernie walczą za króla i ojczyznę

Roch Kowalski

Oficer w służbie Janusza Radziwiłła, który odznacza się wielką siłą (łamał podkowy w rękach), a zarówno wielką naiwnością (znany z małego rozumu). jest odważny i gwałtowny, sam chciał porwać strażników szwedzkich i poprzysiągł zabić króla Karola, co prawie by mu się udało, dwukrotnie.

.17

Kiemlicze

Ojciec i synowie - Damian i Kosma. Szlachcice, dawni żołnierze Kmicica. Są chciwi, ale odważni i wierni w swojej służbie.

.18

Tomasz Billewicz

Człowiek w podzeszłym wieku, stryj i opiekun Oleńki. Odważny i honorowy, chociaż nieco naiwny. Po uderzeniu go przez Bogusława jest żądny zemsty, ucieka z Taurogów i zbiera oddział wolontariuszy walczący przeciwko Szwedom.

Anusia Borzobohata-Krasieńska

Sierota, którą wychowuje księżna Gryzelda. Towaryszka i przyjaciółka Aleksandry. Jje urokowi ulega niemal cała płeć męska, co ona sama sprytnie wykorzystuje do ucieczki z Taurogów. Rozkochała w sobie Sobiepana i to mogło skończyć się dla niej źle.

.19

Andrzej Kukliński

Pułkownik chorągwi ochotniczej. Starszy, ale doświadczony i odważny mężczyzna. Pozbawiony patriotyzmu i uczuć religijnych. Materialista, służy tym, którzy więcej płacą. Namawia Kmicica do zdrady. Jet cyniczny i bezwzględny. Umiera podpalony i pozostawiony w szopie przez Andrzeja

.20

Postacie historycze

Augustyn Kordecki

Pulin w białej szacie, przeor klasztoru na Jasnej Górze. Rozsądny i pobożny kapłan, ale też dyplomata. Wspiera Andrzeja w swojej pokucie.

.21

.22

Janusz Radziwiłł

Wojewoda wileński i hetman wielki litewski, wyznawca kalwinizmu. Jest bogaty i pyszny. Zmarł w Tykocinie, które było oblegane przez wojska polskie

.23

Bgusław Radziwiłł

Stryjeczny brat księcia Janusza, kosmopolita. Lubi wystawne życie (cynizm i egoizm). Człowiek silny i odważny. Ma się za zdobywcę serc niewiast. Przystępuje do zdrajców.

.24

Jan Kazimierz

Król Polski, przedstawiony jako człowiek dbający o dobro ojczyzny (śluby złożone we Lwowie) i wykazujący się wielką religijnością (Matka Boska królową Polski)

.25

Stefan Czarniecki

Hetman, kasztelan krakowski. Bohater walk wyzwoleńczych. Idealny wódz i patriota. Stara się u szlachty wyperswadować egoizm i samowolę, Symbol niezłomnego, bardzo ofiarnego żołnierza

.26

Paweł Jan Sapieha

Wojewoda witebski, przedstawiciel rodu współzawodniczącego z Radziwiłłami. Patriota o dobrym sercu (spieniężył swój majątek, aby ratować ojczynę). Brak posiadania zdolności przywódczych

.27

Jerzy Lubomirski

Hetman wielki koronny. Dopiero po powrocie króla Jana do kraju decyduje się przystąpić do obrony ojczyzny. Lubi pochlebstwa i zaszczyty

.28

Hieronim Radziejowski

Zdrajca, który namówił króla Karola Gustawa do najazdu na Polskę (wojska szwedzkie zajmują Wielkopolskę)

.29

Sakowicz

Starosta oszmiański, szlachcic wielkiego rodu. Przyjaciel Bogusława Radziwiłła, namawia go do nieszlachetnych uczynków. Jest mściwy cyniczny i okrutny, ale również bardzo silny. Potrafii zatrzymać powóz gołymi rękami

.30

Karol X Gustaw

Król Szwecji. Dobry i odważny władca, jednak lekceważy Polaków. Po powrocie Jana traci nadzieję na zdobycie Rzeczypospolitej.

.31

Kontekst ideowy

Sienkiewicz pisał "ku pokrzepieniu serc" Polaków uciskanych w XIXw. Intencją pisarza było przedstawienie sytuacji XVII-wiecznej Rzeczypospolitej i pokazanie, że Polacy mogą przegrać, ale w dłuższej perspektywie jednak zwyciężą.

.32

W "Potopie" wyraził ideę, że naród może się odrodzić po katastrofie i zwyciężyć mimo okazywanej wcześniej słabości i uległości politycznej. Pokazał uniwersalne mechanizmy historii, wiążąc wątki fikcyjne z biegiem wydarzeń historycznych. Uważał, że cechy chrakterologiczne narodu są niezmienne.

.33

Pozytywistyczny Sienkiewicz upodabniał się do romantyków, nie podjął krytycznego dialogu z historią, nie pokazywał szlaheckich grzechów, które przyczyniły się do upadku państwa. Uważał, że naród w niewoli nie potrzebuje bolesnych rozrachunków. Pokazał, że w dłuższej perspektywie klęska może przerodzić się w sukces. Czytelnikom "Potopu" sugerował, że XIX-wieczne klęski też przeobrażą się w sukces

.34

Motywy

Miłości

Aby uatrakcyjnić fabułe "Potopu" Henryk Sienkiewicz wplótł w dzieje Rzeczypospolitej historię miłosną Kmicica i Oleńki. Odwołał się do schematów fabularnych, wykorzystując motywy miłości od pierwszego wejrzenia, miłość z przeszkodami i przemiany mężczyzny pod wpływem ukochanej.

.35

Zdrady

Zdrada Janusza Radziwiła, sprowokowana osobistą pychą i marzeniem o tronie

.36

Przebrania

Podróz do króla Jana Kazimierza przez Śląsk zmusza głównego bohatera do przebrania się w stroje chłopów czy zmiany nazwiska (Babinicz)

.37

Pojedynku

Jeden z najsłynniejszych pojedynków literatury polskiej. Oleńka została porwana przez Kmicica, ale Wołodyjowski wystąpił w jej obronie. Podczas, gdy Kmicic z frustracją próbował zadawać ciosy Wołodyjowskiemu, ten ze spokojem żartował i bez wysiłku pokazywał rywalowi swoją przewagę

.38

Przemiany duchowej

Ulega jej Andrzej Kmicic. Jego dzieje to przejście przez kolejne etapy przemiany. Najpierw był awanturnikiem lubiącym dobrą zabawę, następnie dopuścił się zdrady, zupełnie nieświadomy tego, aż wreszcie został patriotą. Stał się prawy, wierny królowi.

.39

Listu

Korespondencja powodowała wiele powikłań, konfliktów i nieporozumień, gdy wpadała w niepowołane ręce. Potrafiła też ratować życie, czego przykładem jest przechwycenie listów Janusza Radziwiłła przez Zagłobę na chwilę przed osądzeniem Kmicica