postaci

Najważniejsi bohaterowie wojny polsko - bolszewickiej 1920 r.

na terenach przybużańskich i okolicy

Teresa Grodzińska

Leopold Okulicki

Stanisław Haller

Leon Berbecki

Wacław Drojowski

Bolesław Zaleski

Tadeusz Kossak

Urodziła się 20 grudnia 1899 roku w majątku Jaszowice należącym do jej rodziców, Feliksa i Bronisławy z Arkuszewskich niedaleko Radomia. Teresa była najmłodszym dzieckiem Grodzińskich, którzy oprócz niej mieli jeszcze cztery córki i jednego syna. Wielka Wojna, która przetoczyła się przez ziemie polskie, nie oszczędziła Jaszowic, niszcząc pola uprawne i prowadzoną przez Grodzińskiego hodowlę. Ojciec Teresy w ocalałym dworze umieścił bezdomnych mieszkańców okolicy i przeniósł się z rodziną do Radomia. Teresa z siostrami kształciły się

Teresa grodzińska

w prestiżowych prywatnych Zakładach Naukowych Żeńskich Marii Gajl, gdzie dziewczęta były edukowane w duchu polskości. Teresa wstąpiła wówczas do tajnej Organizacji Młodzieży Narodowej oraz aktywnie działała w tworzącym się właśnie na ziemiach polskich ruchu skautowskim. W 1916 roku, po ukończeniu szkoły, wróciła do Jaszowic, w których znowu z sukcesem gospodarował jej ojciec. Swoją przyszłość Teresa wiązała ze wsią, dwa lata później podjęła więc naukę w szkole ogrodniczej w Warszawie. Kiedy podczas wojny polsko-bolszewickiej sytuacja na froncie się pogorszyła i Armia Czerwona rozpoczęła ofensywę, Teresa postanowiła przerwać naukę, by ukończyć kurs sanitarny. Następnie odbyła praktykę pielęgniarską i w lipcu 1920 roku razem ze swoją kuzynką, Janiną Zdziarską, zgłosiła się na ochotnika do wojska i otrzymała przydział do II batalionu 4 pułku piechoty Legionów.

Obie wyruszyły na front w okolice Hrubieszowa, bo właśnie tam walczyła formacja, do której je przydzielono, a Teresa wkrótce mogła dowieść swojej odwagi, ofiarnie opiekując się rannymi w szpitalu polowym. Znalazła się w samym środku zaciętych walk i podjęła obowiązki sanitariuszki, opatrując rannych. Kiedy przeprawiano się przez płonący most na rzece Huczwie, Teresa, która była dobrze zbudowaną, krzepką młodą kobietą, na własnych plecach, pod ostrzałem nieprzyjaciela przenosiła na drugi brzeg rannych żołnierzy. Pierwszego września 1920 roku walczących żołnierzy otoczyła 1 Armia Konna Siemiona Budionnego, a Teresa nie zdążyła się ewakuować i została pojmana przez bolszewików we wsi Stefankowice. Niestety została bestialsko zamordowana przez bolszewików. Okoliczni chłopi pochowali ją następnego dnia, kiedy tylko jazda Budionnego opuściła Czortowice. Wkrótce potem wieś zajął 35 pułk piechoty polskiej, a jego dowódca dowiedział się od mieszkańców o sanitariuszce pochowanej w samotnej mogile. Lekarz pułkowy zarządził ekshumację ciała Grodzińskiej i odesłał je do Chełma, skąd zabrała je rodzina zmarłej. 11 września 1920 roku, podpułkownik Mieczysław Smorawiński oraz pułkownik Michał Żymierski wystąpili z wnioskiem o przyznanie Teresie Grodzińskiej Orderu Virtuti Militari. Wniosek został rozpatrzony pozytywnie i w ten sposób Teresa Grodzińska dekretem Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego z 28 lutego 1921 roku została odznaczona Orderem Wojennym Virtuti Militari, stając się pierwszą kobietą uhonorowaną tym odznaczeniem w odrodzonej Rzeczypospolitej.

ZOBACZ

więcej

Ordery i odznaczenia przyznane pośmiertnie Teresie Grodzińskiej

Plakat filmu fabularnego "Wrota Europy", powstałego na podstawie reportażu Melchiora. Wańkowicza, w którym przedstawiono okoliczności śmierci Teresy Grodzińskiej

Artykuł o T. Grodzińskiej zamieszczony w pisemku dla dzieci pt. "Dzwoneczek" z 1935 r.

Plan bitwy pod Komarowem I etap II etap

Obraz Jerzego Kossaka "Bitwa pod Komarowem"

Wspomnienia uczestnika bitwy - generała Aleksandra Praglowskiego

Odznaczenia Leopolda Okulickiego za udział w wojnie 1920 r.

Krzyż Walecznych

Krzyż Virtuti Militari V klasy

Opinia o Leopoldzie Okulickim, wówczas poruczniku, wraz z zestawieniem jego czynów bojowych.

Zapis filmowy - fragmenty z pokazowego procesu moskiewskiego szesnastu przywódców Podziemnego Państwa Polskiego, który odbył się w 1945 r. w Moskwie. Generał Okulicki odmówił adwokata, bronił się sam.

Urodził się w noc sylwestrową z 1856 na 1857 rok, w rodzinie Juliusza i Zofii z Gałczyńskich. Był bratem bliźniakiem Wojciecha. Choć pochodził z malarskiej rodziny, poświęcił się rzemiosłu wojskowemu. W 1906 roku został aresztowany za przekonania i działalność polityczną przeciwko Imperium Rosyjskiemu. Podczas I wojny światowej, w 1917 roku, służył w I Korpusie Polskim w Rosji. Zweryfikowany w stopniu majora rezerwy kawalerii. W 1922 roku jego oddziałem macierzystym był 2 Pułk Strzelców Konnych w Hrubieszowie.

Tadeusz kossak

W 1922 wraz z żoną Anną z Kisielnickich herbu Topór przeprowadził się z Kresów Wschodnich do Górek Wielkich na Śląsku Cieszyńskim. Był ojcem Zofii Kossak - powiesciopisarki odznaczonej pośmiertnie medalem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata (1982) i Orderem Orła Białego (2018), współzałożycielki dwóch tajnych organizacji w okupowanej Polsce: Frontu Odrodzenia Polski oraz Rady Pomocy Żydom Żegota. Tadeusz Kossak odznaczony został Medalem Niepodległości (9 listopada 1932 r. za pracę w dziele odzyskania niepodległości). W 1925 wydał "Wspomnienia wojenne (1918-1920) z wojny polsko-bolszewickiej", zaś w 1927 "Jak to było w armii austriackiej". Zmarł 3 lipca 1935, pochowany został na cmentarzu ewangelicko-katolickim w Górkach Wielkich.

Urodził się 13 stycznia 1866 w Borszczowie, mieście powiatowym ówczesnego Królestwa Galicji. W latach 1877–1884 uczęszczał do Gimnazjum w Kołomyi, następnie kształcił się w korpusie kadetów w Trydencie i odbył obowiązkową służbę wojskową w cesarskiej i królewskiej Armii, w charakterze jednorocznego ochotnika. Na stopień podporucznika został mianowany w 1894 r. w korpusie oficerów rezerwy piechoty i przydzielony do Galicyjsko-Bukowińskiego Pułku Piechoty we Lwowie. W 1895 został powołany do zawodowej służby wojskowej i wcielony do

boleslaw zaleski

Styryjskiego Pułku Piechoty w Trieście. W 1900 r. został przeniesiony do Galicyjskiego Pułku Piechoty w Rzeszowie. Pełnił w nim służbę przez kolejnych pięć lat. Wyrokiem Sądu Garnizonowego w Przemyślu z 20 lutego 1905 został wykluczony z korpusu oficerskiego. W sierpniu 1914 r. na czele Polskich Drużyn Strzeleckich ze Lwowa wstąpił do Legionu Wschodniego. Następnie, po rozwiązaniu Legionu wstąpił w szeregi 3 pułku piechoty Legionów Polskich. Objął dowództwo 13. kompanii IV batalionu. Dowodził 15 pułkiem piechoty „Wilków”, a od lipca 1921 XVII Brygadą Piechoty. 12 stycznia 1921 Naczelny Wódz „w uwzględnieniu nienagannego prowadzenia się i wybitnych zasług bojowych, zarówno w wojnie światowej, jako też obecnej przywrócił mu „w drodze łaski” utracony stopień oficerski. 16 lutego 1921 r. Zaleski został zatwierdzony 1 kwietnia 1920 r. w stopniu pułkownika w „grupie byłych Legionistów Polskich”.

Urodził się 24 września 1886 w Zgierzu w rodzinie Franciszka i Rozalii z Kozłowskich. Ukończył gimnazjum w Petersburgu, Uniwersytet Moskiewski i szkołę wojskową w Moskwie. W latach 1911- 1912 służył w armii rosyjskiej, gdzie uzyskał stopień chorążego. W lipcu 1914 nie stawił się na wezwanie do armii rosyjskiej, a wstąpił do I Brygady Legionów Polskich. Początkowo służył w V batalionie, potem w 5 pułku piechoty i w końcu w 6 pułku piechoty Legionów Polskich W 1915 został ranny w bitwie pod Wielkim Miedwieżem. Za bohaterstwo, męstwo, odwagę

wacław drojowski

i poświęcenie w czasie walk o „Polską Górę” odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. Po kryzysie przysięgowym (odmowa złożenia przysięgi przez żołnierzy I i III Brygady Legionów Polskich 9 lipca 1917) internowany. W kwietniu 1918 wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej. Pracował w Komisji Wojskowej Departamentu Naukowego. W listopadzie 1918 mianowany podporucznikiem i przydzielony do Oddziału VII Sztabu Generalnego. 15 lipca 1920 zatwierdzony w stopniu majora w piechocie, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich zgłosił się do służby frontowej i wyznaczony został na stanowisko dowódcy 207 kresowego pułku piechoty. Poległ 14 sierpnia 1920 pod Dubienką, broniąc przeprawy przez Bug. Bolszewicy znaleźli przy nim plany polskiej kontrofensywy znad Wieprza, które stały się podstawą strategii "cudu nad Wisłą". Pochowano go w Dubience, ale ciało zostało ekshumowane i złożone na cmentarzu ewangelicko–reformowanym w Warszawie. Odznaczony Krzyżem Niepodległości i Krzyżem Walecznych.

Urodził się i wychował w rodzinie patriotycznej. Jego ojciec walczył w powstaniu styczniowym. Kształcił się w Szkole Ludowej w Grzybowicy, w powiecie włodzimierskim, a później w progimnazjum w Hrubieszowie. W 1891 zaciągnął się na ochotnika do 44 Kamczackiego Pułku Piechoty w Łucku. Podczas I wojny światowej w 1914 wstąpił do Legionów Polskich, a po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, do Wojska Polskiego. Podczas wojny z bolszewikami objął (7 sierpnia) dowództwo 3 Dywizji Piechoty Legionów i w ramach przygotowań do kontrofensywy znad Wieprza

Leon berbecki

walczył w bitwie pod Hrubieszowem 13 sierpnia 1920 r.. Podczas W 1926 rpo zamachu majowym, Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go na równorzędne stanowisko dowódcy Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu[9]. W 1938 roku został attaché wojskowym w Kownie[16]. 19 marca 1939 roku został awansowany na generała broni, a w 1939 roku mianowany komisarzem generalnym Pożyczki Obrony Przeciwlotniczej. 1 września 1939 roku zgłosił się w Naczelnym Dowództwie, lecz żadnego przydziału służbowego nie otrzymał. 8 września 1939 roku opuścił Warszawę i udał się do Brześcia, gdzie przebywał Naczelny Wódz, a następnie otrzymał od marszałka Śmigłego-Rydza pisemny rozkaz: „porządkować szeregi Wojska Polskiego przekraczające granicę”. Zmarł w Gliwicach w 1963 r., tam również został pochowany.

Urodził się w 1872 r., pochodził z rodziny szlacheckiej Był kuzynem gen. Józefa Hallera .Po zdaniu matury, w 1892 wstąpił jako ochotnik do jednorocznej szkoły oficerów rezerwy armii Austro-Węgier. Został mianowany podporucznikiem. Po wybuchu I wojny światowej został awansowany na stopień podpułkownika sztabu. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 początkowo objął funkcję zastępcy komendanta miasta Krakowa i został szefem Sztabu Dowództwa Okręgu Generalnego „Kraków”. W 1919 r. Józef Piłsudski powierzył mu pełnienie obowiąz-

stanisław haller

ków Szefa Sztabu Generalnego WP, a w 1920 awansował go na stopień generała-podporucznika. W 1920 podczas wojny polsko–bolszewickiej dowodził 13 Dywizją Piechoty i Grupą Operacyjną, m.in. w bitwie pod Komarowem. Przyczynił się do pokonania 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego i wyparcia jej za Bug. Był członkiem Rady Wojennej. W czasie przewrotu majowego 1926 r. brał udział w walkach po stronie władz legalnych, po przewrocie majowym, jako przeciwnik Józefa Piłsudskiego, podał się do dymisji. Osiadł w rodzinnym majątku. Zajmował się pracą społeczną. Po wybuchu II wojny światowej 1939 i agresji III Rzeszy na Polskę oddał się do dyspozycji Naczelnego Wodza. Po agresji ZSRR na Polskę i okupacji wschodnich terytoriów Rzeczypospolitej został aresztowany przez NKWD i uwięziony w Starobielsku. 6 kwietnia 1940 r. został zamordowany przez NKWD w Charkowie.

Urodził się 12 listopada 1898 r. w Bratucicach w pow. bocheńskim. Planowano dla niego zawód księdza, ale plany rodziny zostały przekreślone, gdy zaczął angażować się w życie polityczne. W 1913 r. wstąpił do Związku Strzeleckiego. W 1915 r. przerwał naukę i wstąpił do 3. Pułku Piechoty Legionów Polskich. Brał udział w rozbrajaniu żołnierzy austriackich stacjonujących w Krakowie w październiku 1918 r. i zaraz potem wstąpił do Wojska Polskiego. Po wybuchu polsko -ku ukraińskich walk o Lwów walczył w 4. Pułku Piechoty Legionów w okolicach

leopold okulicki

Przemyśla oraz przełamywał ukraińską blokadę wokół Lwowa. Od maja 1919 r. brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Był kilkakrotnie ranny. Walczył m.in. pod Komarowem i Hrubieszowem. "26 sierpnia 1920 r.. zręcznymi manewrami i śmiałym atakiem kompani 11 której był dowódcą rozbił pod wsią Szpikołosy 4 pułki kawalerii bolszewickiej przy czym wziął z dwukolną i sprzętem, jeńca, 3 konie wierzchowe. W dniu 1 września br. na polach hrubieszowskich śmiałym kontratakiem powstrzymał chwilowo szarżę kawalerii nieprzyjaciela, a skoro przez inny jej oddział został od tyłu zaatakowany z garstką żołnierzy K.M. przebił się do wsi Stefanowice. Za wsią tą pod gradem żelaza wstrzymał cofających się żołnierzy i ostrzeliwał kawalerię , a wreszcie mając drogę odwrotu przez nią zamkniętą z dwoma pozostałymi przy nim żołnierzami schronił się do lasu, potem dołączył do naszych pułków".

Za odwagę na froncie został odznaczony Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari i trzykrotnie Krzyżem Walecznych. W 1925 r. rozpoczął karierę sztabową. We wrześniu 1939 roku pełnił obowiązki delegata Sztabu Naczelnego Wodza przy dowództwie obrony Warszawy. Po kapitulacji stolicy wstąpił do konspiracyjnej Służby Zwycięstwu Polski, którą przemianowano następnie na Związek Walki Zbrojnej. W 1941 r. został aresztowany.W trakcie kilkumiesięcznego śledztwa torturowany fizycznie Okulicki nie zdradził żadnych szczegółów dotyczących działalności konspiracyjnej; NKWD bezskutecznie proponowało mu współpracę. Po wyjściu na wolność na mocy amnestii wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych organizowanych w ZSRS, w których pełnił funkcję szefa sztabu. Od marca 1942 r. dowodził 7. Dywizją Piechoty sformowaną w Uzbekistanie. W 1943 r. wyjechał do Wielkiej Brytanii, gdzie pracował w londyńskim Sztabie Naczelnego Wodza. Organizował tam polską konspirację i wziął udział w przeszkoleniu spadochronowym dla cichociemnych przygotowującym do przerzutu do Polski.Okulicki został zrzucony do Polski i po przedostaniu się do okupowanej Warszawy rozpoczął działalność w strukturach Komendy Głównej AK. Podczas Powstania Warszawskiego, we wrześniu 1944 r. objął obowiązki szefa sztabu KG AK. Był ostatnim komendantem głównym AK. Po klęsce powstania rozpoczął pracę nad rekonstrukcją struktur akowskich. W 1945 r. Okulicki wydał rozkaz o demobilizacji AK. W 1945 r. został podstępnie aresztowany przez NKWD. i skazany na 10 lat więzienia. Zmarł 24 grudnia 1946 r. w Moskwie. Okoliczności jego śmierci nie zostały po dziś dzień wyjaśnione.

ZOBACZ

więcej