Położna - pacjent

Komunikacja położna-pacjent

Lena Kamińska, Natalia Kowolik

Spis treści

Komunikacja położna-pacjent

Budowanie relacji z kobietą w ciąży, podczas porodu i połogu

10 zasad dobrej komunikacji

Empatia

Komunikacja terapeutyczna

Czym jest komunikacja?

Komunikacja interpersonalna

Aktywne słuchanie

Komunikacja werbalna

Skuteczna komunikacja z pacjentem

Lorem ipsum

Bariery w komunikowaniu się

Komunikacja z pacjentem w podeszłym wieku

Komunikacja niewerbalna

Bibliografia

Ciekawostki komunikacyjne

10 zasad dobrej komunikacji

1. Koncentracja uwagi na chorym 2.Zapewnienie dobrych warunków rozmowy 3. Stworzenie przyjaznej atmosfery 4. Dostosowanie sposobu komunikacji do potrzeb pacjenta - inaczej będziemy rozmawiać z pacjentką po wymarzonym porodzie, a inaczej z pacjentką po wycięciu narządów 5. Przekazywanie informacji pacjentce o wykonywanych procedurach, np. podaniu leków, zastrzyku 6. Dobieranie słów w sposób zrozumiały do pacjenta, tłumaczenie 7. Utrzymanie równowagi pomiędzy zażyłością a profesjonalnym dystansem - Mając codzienny kontakt z pacjentami, trudno jest zachować całkowity dystans, nie angażować się emocjonalnie, odciąć się po wyjściu z pracy 8. Nieocenianie pacjenta 9. Szukanie pomocy w razie potrzeby 10. Unikanie błędów komunikacyjnych, np. zdawkowe uspokajanie, dawanie obietnic bez pokrycia, dyrektywne komunikaty

Czym jest komunikacja?

komunikacja w ujęciu psychologicznym oznacza transfer czegoś (wiadomości, sygnału, znaczenia) z jednego miejsca w inne miejsce. Zachodzi to dzięki znajomości określonego kodu przez nadawcę i odbiorcę komunikatu, tak aby został on właściwie zrozumiany.

Komunikacja to wymiana informacji między jej uczestnikami. Nośnikami danych mogą być: -słowa (komunikacja werbalna), -gesty (komunikacja niewerbalna), -teksty, -obrazy, -dźwięki czy też sygnały elektryczne albo fale radiowe.

Skuteczna komunikacja z pacjentem

1.Podstawową zasadą, od jakiej zależy skuteczna komunikacja z pacjentem, jest opanowanie stresu. Pacjent ma prawo być zdenerwowany i zestresowany, ale jeśli pracownik medyczny będzie oazą spokoju, powinno się to udzielić także jego rozmówcy. 2. W komunikacji ważne jest nie tylko nadawanie komunikatu, ale również umiejętność jego odbierania – sztuka słuchania. Należy dokładnie przysłuchiwać się pacjentowi oraz jej problemom. 3. Zwracaj się do pacjenta jego imieniem i nazwiskiem - w ten sposób okazujesz szacunek 4. Podczas rozmowy z pacjentem staraj się jak najczęściej patrzeć w oczy 5. Nie wskazuj na pacjenta palcem oraz nie wytykaj mu niczego palcem 6. Spoglądaj na ręce pacjenta - czy nimi nerwowo pociera, krzyżuje, zaciska w pięść. W ten sposób możemy odczytac jego emocje. 7. Jeżeli pacjent jest agresywny - nie wchodź z nim w dyskusje

Komunikacja z pacjentem w podeszłym wieku

1.Mów wyraźnie – ze względu na pogarszający się słuch starszych osób, należy mówić do pacjenta twarzą w twarz i bardzo wyraźnie. Bardzo ważne jest by mówić tak aby nie zasłaniać ust, ani nie opierając twarzy na dłoniach.2. Używaj prostego języka – z wiekiem coraz trudniej jest przyswoić sobie nowe wiadomości, a tym bardziej zrozumieć trudny, fachowy język medyczny.3. Zadawaj otwarte pytania – to część aktywnego słuchania, która pozwoli poznać potrzeby starszej osoby i dowiedzieć się o wiele więcej niż pytania zamknięte.4. Bądź cierpliwy – nie denerwuj się, prawdopodobnie pacjent jest już zdenerwowany, ponieważ wizyta w gabinecie zawsze jest sytuacją stresową, którą dodatkowo pogłębiają wcześniej wspomniane trudności związane z wiekiem pacjenta.5. Słuchaj uważnie – weź pod uwagę, że starszy pacjent może mówić ciszej i nie mieć siły lub odwagi, by podnieść głos i wyartykułować swoje potrzeby. Zadbaj, by komunikacji nie zakłócały inne czynniki, np. hałas.6. Przedstawiaj kluczowe kwestie krok po kroku – pamiętaj, by zawsze tłumaczyć tylko jedną rzecz na raz.7. Okaż szacunek – nawet jeśli w oczywisty sposób nie zgadzasz się ze zdaniem swojego pacjenta, okaż szacunek dla jego wiedzy, doświadczeń i wartości8.Zapewnij pacjentowi pisemną instrukcję – weź pod uwagę, że starsza osoba może zapomnieć, czego dowiedziała się podczas wizyty.9. Pamiętaj o komunikacji niewerbalnej – w sytuacji, w której podczas tradycyjnej słownej komunikacji napotyka się tyle trudności, w żaden sposób nie wolno zaniedbywać komunikacji niewerbalnej. Nie bój się stosować ciepłych niewerbalnych sygnałów, one sprawią, że Twój pacjent poczuje się w gabinecie bezpiecznie i nabierze zaufania.

Budowanie relacji z pacjentką podczas ciąży, porodu i połogu

Ciąża w życiu kobiety zmienia całe dotychczasowe życie. Niejednokrotnie wymusza nowe zachowania i oczekiwania. Kiedy dotyczy to kobiety oczekującej dziecka po raz pierwszy, bywa nawet źródłem dodatkowych problemów. Niestety, sala porodowa jako miejsce nie kojarzy się z miłymi rozmowami. Zamiast tego, kojarzy się z bólem, lękiem, stresem i jedną wielką niewiadomą. Warto jednak pamiętać, że to, co jest oczywiste dla położnych, wcale nie jest takie oczywiste dla pacjentki. Komunikacja werbalna położnej powiina być oparta o: - wypowiadanie odpowiednich słów - zadawaniu pytań w tym tych dotyczących samopoczucia - docenianiu kobiety - umiejętnym odzwieciedlaniu uczuć - mówienie jasno oraz otwarcie ( tzw. prosto z mostu ) - unikanie ciężkiego, niezrozumiałego, medycznego słownictwa

Komunikacja interpersonalna

Komunikacja interpersonalna (inaczej rozmowa lub komunikowanie się) - wymiana komunikatów między co najmniej dwoma osobami w celu wzajemnego przekazania myśli, uczuć itd. Składa się z szeregów aktów mowy, która jest procesem, w trakcie którego osoba mówiąca przekazuje dany komunikat słuchaczowi. Konstruowanie tego komunikatu to mowa a jego odbiór to rozumienie. Najczęściej występuje komunikowanie się, gdy mówca i słuchacz zamieniają się rolami. Każdy komunikat składa się z zarówno elementów językowych (słowa), jak i niejęzykowych (gest, mimika itp.). Nadają one ostateczne znaczenie wypowiadanym słowom. Na przykład wypowiedź: „Dawno nie widziałem cię z kimś takim”, może znaczyć, że nie powinniśmy raczej spotykać się z tego typu osobnikami. Może też wyrażać uznanie naszego rozmówcy, że udało nam się zwrócić na siebie uwagę aż tak atrakcyjnej osoby. Wszystko zależy od tonu wypowiedzi, miny mówiącego, ruchów głowy i oczywiście sytuacji, w której to stwierdzenie zostało wypowiedziane. Warunkiem udanej komunikacji jest dążenie do wspólnego zrozumienia się. Zdaniem Mariana Bugajskiego przez termin komunikacja należy rozumieć wszelkie interakcje we wspólnocie i jednocześnie interakcje tworzące tę wspólnotę.

Return

Badania naukowe pokazują, że w aspekcie komunikacji pacjenci oczekują od personelu medycznego fachowej porady oraz informacji, szacunku, wsparcia, zrozumienia i empatii. W celu usprawnienia i polepszenia komunikacji interpersonalnej w szpitalach kładzie się szczególny nacisk na uwrażliwienie personelu medycznego w wybranych aspektach, takich jak poczucie bezpieczeństwa, zaufanie pacjenta do personelu medycznego, poczucie intymności, poczucie, że personel medyczny jest zainteresowany pacjentem i jego problemem, a także, że wyraża pragnienie rozwiązania problemu pacjenta.Jest ona ważna dla obu stron. Pacjentowi pozwala na pozyskanie informacji dotyczących choroby, planowanego procesu leczenia oraz poczucia bezpieczeństwa związanego z uzyską wiedzą i możliwościami przewidywania rezultatów swojego stanu zdrowia i leczenia. Położna natomiast może w ten sposób pozyskać informacje o dolegliwościach pacjenta i jego historii niezapisanej w dokumentacji szpitalnej. Podczas interakcji położna może też wpynąć na zachowania i reakcje chorego. Badacze T.S. Szasz i M.H. Hollender przedstawiają trzy podstawowe typy interakcji: Aktywność–bierność: charakteryzuje się dominacją osoby z personelu medycznego i wykonywaniem czynności dla pacjenta, Kierowanie-współpraca: charakteryzuje się współpracą np. położnej i pacjenta, położna wydaje polecenia i podejmuje decyzje, a pacjent słucha poleceń i współpracuje. Współuczestnictwo: charakteryzuje się partnerstwem i współodpowiedzialnością za proces leczenia. Położna pokazuje pacjentowi obcy świat medyczny, jest doradcą i profesjonalistą, a pacjent analizuje sposoby leczenia, decyduje i razem z położną ponosi odpowiedzialność. Obecna jest swobodna wymiana myśli, możliwa dzięki jasnej i skutecznej komunikacji interpersonalnej.

KOMUNIKACJA WERBALNA

Komunikacja werbalna - jest to rodzaj komunikacji interpersonalnej, której środkiem jest język mówiony.Czynniki wpływające na skuteczną komunikację werbalną:

• stopień płynności mowy
• przekazywane treści
• iloczas - czas wypowiadanego słowa
• dobrze dobrane słowa oraz dopasowane do odbiorcy
• aktywne słuchanie

Komunikacja werbalna

W ramach komunikacji werbalnej możemy wyróżnić komunikację ustną i komunikację pisemną. Komunikację ustną można z kolei podzielić na bezpośrednią (kiedy uczestnicy procesu rozmawiają ze sobą twarzą w twarz) i pośrednią (kiedy uczestnicy porozumiewają się poprzez np. rozmowę telefoniczną). Komunikacja ustna jest procesem, w którym treści wyrażamy poprzez słowo mówione. Głównym jej kanałem jest dźwięk, ale można wykorzystywać również kanał manualno-wzrokowy (najczęściej, gdy niemożliwe jest użycie dźwięku, mowy). Komunikacja ustna umożliwia szybsze wystąpienie reakcji zwrotnej, jak również pozwala na szersze wyrażenie uczuć. Komunikacja pisemna wykorzystuje słowo pisane, w różnych formach. W komunikacji werbalnej coraz częściej wyróżnia się jeszcze jeden rodzaj tego procesu – komunikację elektroniczną. Jest to spowodowane rozwojem technologii, które umożliwiają kontakt z osobami znajdującymi się w znacznej od nas odległości. Komunikację elektroniczną umożliwiają urządzenia elektroniczne z dostępem do Internetu, przez który możemy przesłać komunikat oparty zarówno na słowie pisanym, jak i słowie mówionym, oraz na obrazie.

Komunikacja niewerbalna

Komunikacja niewerbalna to proces porozumiewania się bez użycia słów. Umożliwia przekazanie informacji o intencjach, oczekiwaniach wobec rozmówcy, pozycji społecznej, pochodzeniu czy wykształceniu. Komunikaty te nadawane są i odbierane najczęściej na poziomie nieświadomym, jednak mogą być również nadawane i odbierane świadomie. Może odgrywać niekiedy ważniejeszą rolę niż komunikacja werbalna. Komunikaty niewerbalne są obecne w każdej rozmowie oraz są określane jako "mowa ciała". Wyróżnia się kilka komunikatów niewerbalnych:

• mimika - wyraz twarzy, stany emocjonalne, postawstawy
• patomimika - gesty
• zachowania przestrzenne - proksemika - sympatia lub niechęć
• ton głosu, tempo mowy, intonacja, przerwy, chrząknięcia
• rodzaj ubrania, zegarki, kolczyki, makijaż
• stany fizjologiczne - zapach, rumieńce, łzawienie oczu
• budowa i postawa ciała

Empatia

Empatia jest zdolnością rozpoznawania i współodczuwania stanów psychicznych innych osób. Częto jest definiowana jako "współczucie", ale w relacjach międzyludzkich bardziej właściwe określenie to zdolość odbioru i rozumienia uczuć, myśli oraz sytuacji w jakiej się znajduje dana osoba. Pojmowanie empatii kształtuje się na dwóch płaszczuznach - emocjonalnej i poznawczej. Poznawczy aspekt empatii jest czynnikiem zwiększającym efektywność relacji położna - pacjent. Pozwala na zaangażowanie się w sprawy innego człowieka bez utożsamiana się z problemami i przeżyciami tej osoby. Terapeuta, w tym przykładzie położna zacowując dystans uczuciowy musi przejśc w świat przeżyc pacjenta by spojrzeć na problem z jego perspektywy. W relacji położna - pacjent bardzo ważne jest zbudowanie pozytywnej, popartej sympatią więzi. Umożliwia łatwiejszą komunikację i porozumienie w kwestii celów w jakie zmierzają osiągnąć, jednakże te cele niezawsze są takie same. Niezwykle ważnym narzędziem okazywania pacjentowi empatii jest aktywne słuchanie.

Komunikacja terapeutyczna

Komunikacja terapeutyczna to pojęcie, które w wąskim rozumieniu oznacza rodzaj oddziaływań psychologicznych stosowanych nie tylko przez psychologów, ale cały personel medyczny wobec pacjenta w sytuacji choroby. Stanowi integralny element wspomagający proces leczniczy i jest bliska pojęciu psychoterapii wspierającej, nie jest jednak samodzielną metodą terapeutyczną. Wsparcie terapeuty poprzez odpowiednie komunikowanie się nie jest procesem psychoterapeutycznym a reakcją na stan chorobowy pacjenta i jego sytuację życiową. Cele komunikacji terapeutycznej to: łagodzenie stresu choroby, wzmacnianie sił obronnych psychiki (wzmacnianie zasobów osobistych pacjenta) oraz poprawa wzajemnej współpracy z pacjentem. Cele te można realizować na różne sposoby, jednak podstawowym sposobem jest wytworzenie relacji terapeutycznej, czyli pozytywnego związku emocjonalnego z pacjentem.

elementarne czynniki terapeutyczne

ciekawostka naukowa

W badaniach R. Sosa wykazano pozytywny wpływ wsparcia psychicznego na redukcję powikłań okołoporodowych, skrócenie czasu trwania porodu, oraz interakcje pomiędzy matką a dzieckiem. Postępowanie eksperymentalne polegało na obecności przy rodzącej przez cały okres porodu, dojrzałej emocjonalnie kobiety, posiadającej własne dzieci, natomiast nie mającej żadnego medycznego przeszkolenia. Jej zadaniem było dostarczać rodzącej psychicznego wsparcia poprzez swą cierpliwą obecność, rozmowę i dotyk. Jak się okazało poród w grupie eksperymentalnej trwał ponad dwukrotnie krócej, a co więcej matki w grupie eksperymentalnej, po porodzie były dłużej w stanie czuwania, częściej gła- skały swoje dzieci, częściej uśmiechały się do nich i mówiły do nich więcej niż matki z grupy kontrolnej, traktowane w sposób rutynowy.

Elementarne czynniki terapeutyczne

Zbieranie informacji

Okazywanie ciepła

Pocieszanie i uspokajanie

Udzielanie wyjaśnień

Udzielanie rad

Aktywne słuchanie

Dzięki słuchaniu gromadzimy wiedzę i informacje niezbędne do postawienia diagnozy i odpowiedzenia na potrzeby pacjenta. Aktywne słuchanie wspiera pozytywne relacje z pacjentem, buduje zaufanie, ma także wartość terapeutyczną, bo daje drugiemu człowiekowi ulgę. Aktywne słuchanie umożliwia uzyskanie wiarygodnych informacji, poznaniu punktu widzenia rozmówcy, jego uczuć, emocji i postaw. Wymaga ciągłego skupienia na toku rozuowania mówcy. Pozwala zminimalizować rozbierzność między treścią wypowiedzianą przez nadawcę i odebraną przez słuchacza. Wykorzystanie technik aktywnego słuchania przyja swobodnemu dzieleniu się swoim wewnętrznymi doświadczeniami emocjonalnymi. Aktywne słuchanie to jedynie kropla w morzu wiedzy, jaką trzeba posiąść, aby móc się skutecznie komunikować. Już w starożytności Zenon z Kition podkreślał, że natura dała nam dwoje uszu i jedne usta, żebyśmy dwa razy więcej słuchali niż mówili.

Bariery w komunikacji z pacjentem

Jedną z najczęściej spotykanych barier w komunikowaniu się jest niedokładne słuchanie drugiej osoby. Bardzo często odbiorca, zamiast skupić się na przekazywanej mu informacji, zakłóca ten proces. Zakłócenia te powodują niezrozumienie pomiędzy uczestnikami rozmowy i mogą ostatecznie prowadzić do konfliktów interpersonalnych

• osądzanie
• dawanie rozwiązań
• unikanie udziału w troskach

• porównanie
• domyślanie się
• przygotowywanie odpowiedzi
• słuchanie wybiórcze

CIEKAWOSTKI KOMUNIKACYJNE

Rozmawiając z kimś z pewnej dległości, zawsze patrz tej osobie tylko w jedno oko. Zazwyczaj rozmawiając z kimś z kilkudziesięciu centymetrów nie możemy się zdecydować w które oko patrzeć, nasz wzrok sprawia wtedy wrażenie rozbieganego przez co wzbudzamy brak zaufania u rozmówcy. Patrząc w jedno oko stajesz się bardziej wiarygodny.

W szczególnych sytuacjach, gdy pacjent jest zestresowany i chcemy go uspokoić lub przekonać do swoich racji stosujemy uścisk w postaci ,, rękawiczki", przykrywając uściśniętą dłoń pacjenta swoją drugą dłonią.

Staraj się nie operować rękoma wokół ust. Osoba zasłaniająca usta podczas rozmowy jest odbierana jako osoba mówiąca kłamstwa lub powstrzymująca się przed powiedzeniem czegoś przykrego.

Jeżeli pacjent odpowiadając na nasze pytania przeciera oczy, możemy z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, że kłamie. Najczęściej jest to silne pocieranie palcami górnej powieki lub brwi.

Ponad 70% Polaków nie rozumie treści przekazywanych przez personel medyczny - pamiętaj! Używaj łatwych do zrozumienia słów.

Kładąc na biurku ręce jedna na drugiej dajesz pacjentowi do zrozumienia, że go słuchasz

Bibliografia:

1. ,, Psychologia akademicka" Jan Strelau, Dariusz Doliński, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2020 2. https://www.mp.pl/szczepienia/praktyka/komunikacja/73505,jak-skutecznie-rozmawiac-z-pacjentem 3. Blog o psychologii i rozwoju - Dawid Haracz 4. "Komunikacja terapeutyczna w opiece ogólnomedycznej" - M. motyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 5. Pielęgniarstwo w systemie zarządzania opieką zdrowotną - E. Majchrzak-Kłocka, Wydawnictwo Społecznej Akadamii Nauk 6. "Znaczenie komunikacji terapeutycznej z pacjentem" M. Motyka, Uniwersytet Jagielloński 7. Wybrane aspekty komunikacji terapeutycznej w kontekście kontaktu z pacjentem chorym psychicznie - mgr. Piotr Biegański, mgr. Malwina Tudorowska, Collegium Medicum w Bydgoszczy im. Ludwika Rydygiera 8. Makara-Studzińska M., Komunikacja z pacjentem, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2012 9. Gordon T., W. Sterling Edwards, Rozmawiać z pacjentem, Podręcznik doskonalenia umiejętności komunikacyjnych i budowania partnerskich relacji, Wyd. SWPS Academica, Warszawa 2009