"Nazywam się... Mikołaj Kopernik"

"NAZYWAM SIĘ... MIKOŁAJ KOPERNIK"

cykl lekcji z lekturą Błażeja Kusztelskiego

Opracowała: Marzena Starostecka

1. Tytuł

Utwór Błażeja Kusztelskiego należy do cyklu "Nazywam się...",To seria książek dla dzieci i młodzieży przedstawiająca biografie powszechnie znanych postaci z różnych zakątków globu o wielkim znaczeniu dla świata. W każdej książeczce osoba, która odegrała istotną rolę na przestrzeni wieków w najróżniejszych dziedzinach: nauce, sztuce, kulturze, literaturze bądź historii idei, w przystępny i ciekawy sposób opowiada nam o swoim życiu i dokonaniach, a także czasach, w których żyła. W serii „Nazywam się…” znajdziemy opowieści najznamienitszych postaci, których znaczenie dla naszej kultury i cywilizacji jest nie do przecenienia. W gronie bohaterów nie zabrakło między innymi Alberta Einsteina, Williama Szekspira, Mikołaja Kopernika, Marii Skłodowskiej-Curie czy Vincenta van Gogha.

Lekcja 1 i 2

Temat:

Niezwykłe spotkanie z Mikołajem Kopernikiem w lekturze Błażeja Kusztelskiego.

2. Gatunek, narracja

Utwór Kusztelskiego to biografia, czyli rodzaj opowieści o realnej osobie. Tekst jest stylizowany na autobiografię lub pamiętnik. To znaczy, że jest napisany tak, aby jak najbardziej przypominał ten gatunek. Tekst przybiera więc formę pamiętnika, w którym bohater w przystępny i ciekawy sposób opowiada nam o swoim życiu i dokonaniach, a także czasach, w których żył. Utwór napisany jest w 1 osobie - autor uczynił więc narratorem samego Mikołaja Kopernika.

Jak myślicie, co zyskujemy dzięki takiej narracji?

3. Czas i miejsce wydarzeń

Utwór opisuje czasy życia i działalności Mikołaja Kopernika, a więc lata 1473-1543.

Przedstawione miejsca, z którymi związany był Kopernik, to: Toruń, Kraków, Bolonia, Padwa, Ferrara, Frombork, Lidzbark Warmiński, Olsztyn.

4. Bohaterowie i wydarzenia

Bohater główny to Mikołaj Kopernik - polski astronom, lekarz, dowódca, kanonik, poseł, tłumacz, kartograf, ekonomista, administrator dóbr kapituły oraz jej kanclerz.

Wspomniane osoby związane z jego życiem: - ojciec Mikołaj Kopernik, matka Barbara Kopernik z domu Watzenrode, troje rodzeństwa: Andrzej, Katarzyna i Barbara, - wuj (brat matki): biskup warmiński Łukasz Watzenrode - Jerzy Joachim Retyk, przyjeciel, uczeń, matematyk niemiecki

Mikołaj Kopernik z pewnością należy do najbardziej znanych Polaków na świecie. Nic dziwnego, w końcu doprowadził do prawdziwej naukowej rewolucji! To właśnie on „wstrzymał Słońce i ruszył Ziemię”, odkrywając, że to planety poruszają się wokół Słońca, nie odwrotnie, jak wierzono przez setki lat. Ludzie byli przekonani, że Ziemia jest płaska, zawieszona w centrum wszechświata, a wokół niej krąży Słońce , Księżyc i inne ciała niebieskie… To również patron naszej szkoły.

Zobacz

Lekcja 3

Kalendarium życia Mikołaja Kopernika

Temat:

Mikołaj urodził się 19 lutego 1473 roku w Toruniu przy ul. Św. Anny (obecnie ul. Kopernika). Jego rodzice to Mikołaj Kopernik i Barbara z domu Watzenrode. Ojciec był znanym i bardzo szanowanym kupcem, który handlował miedzią. Mikołaj miał troje rodzeństwa: Barbarę, Katarzynę i Andrzeja.

Dzieciństwo i młodość

W wieku 10 lat mały Mikołaj Kopernik przeżył ogromną rodzinną tragedię. Zmarł na zarazę jego tata. Osieroconą rodziną zaopiekował się brat matki – Łukasz Watzenrode – przyszły biskup warmiński. Katarzyna wstąpiła do zakonu, Barbara wyszła za kupca, a Andrzej pomagał matce w interesach.

Najedź na gwiazdy

Pierwsze kroki w edukacji Mikołaj stawiał w szkole parafialnej przy katedrze pod wezwaniem świętych Janów Chrzciciela i Ewangelisty. Mikołaj uczył się po łacinie - był to język urzędowy w calej Europie.

W osiemnastym roku życia za sprawą wuja Łukasza Watzenrode Kopernik udał się do Krakowa na studia. Studiował na Akademii Krakowskiej nauki wyzwolone (które pozwalały zdobyć ogólną wiedzę o świecie), w tym również astronomię, która była w owym czasie bardzo popularna.

dom mikołaja kopernika w toruniu

Wirtualny spacer po domu Kopernika

PRACA

Dzięki wujowi, który dbał o jego wykształcenie i dobra materialne, został kanonikiem kapituły we Fromborku, przyjął niższe święcenia duchowne.

Za sprawą wuja wyjechał również na studia do Włoch - do Bolonii (prawo kościelne), a następnie do Padwy (medycyna - 1501 r.) oraz o Ferrary, gdzie zdobył doktorat z prawa kanonicznego.

Pobierał nauki u astronoma włoskiego Dominika Novary.

Po powrocie do kraju w 1503 r. został sekretarzem i medykiem wuja, biskupa warmińskiego w Lidzbarku Warmińskim. Odmówił jednak wujowi przyjęcia święceń kapłanskich, gdyż nie czuł się do tego powołany. Odszedł z posady i wrócił w 1510 r. do Fromborka.

We Fromborku został wybrany kanclerzem (kontrola racunków kapituly) i wizytatorem (rozliczanie i dostarczanie pieniędzy do skarbca), a następnie ADMINISTRATOREM, opiekującym się dobrami kapituły, w której skład wchodziło m. in. 120 wsi. Zamieszkał na zamku w Olsztynie. Podlegali mu wszyscy okoliczni mieszczanie, chłopi i urzędnicy. Osadzał chłopów wna opuszczonych ziemiach i dbał o ich uprawy, ścigał zbiegów, karał przestępców, dbał, by starym i niedołężnym nie działa się krzywda, dbał o bezpieczeństwo ludzi, zamków i grodów.

Był człowiekiem wrażliwym na krzywdę i niesprawiedliwość. Widząc zjawisko tzw. "złego pieniądza", czyli wybijania monet o coraz mniejszej zawartości srebra (co prowadziło do wzrostu cen i ubożeniu ludzi), opracował "Traktat o monetach", w którym radził, jak ulepszyć pieniądz. Opracował też mapę całej Warmii.

wieża kopernika we fromborku

1520-21

Wojna z Krzyżakami

W 1521 r. Kopernik bronił Olsztyna z pomocą wyproszonych wojsk królewskich. Krzyżacy otoczyli Olsztyn, wydając rozkaz poddania miasta. Jednak Mikołaj był nieugięty, Krzyżacy odeszli, lecz w odwecie spalili 19 okolicznych wsi. Dokonali kolejnego napadu z zaskoczenia - wspinali się po murach zamku w Olsztynie. Kopernik i jego ludzie odparli atak, tocząc zaciekłą walkę i w efekcie wyganiając wrogów. Doszło do rozejmu z Krzyżakami.

Za panowania mistrza zakonnego Albrechta Hohenzollerna, siostrzeńca króla Zygmunta Starego, Krzyżacy napadali na Warmię. Kopernik powrócił do Fromborka, ktoś inny przejął administrację w Olsztynie. Armie polskie zaatakowały ziemie krzyżackie, za co w odwecie Krzyżacy zaatakowali Warmię (Braniewo). Kopernik został wysłany jako poseł z prośbą do Krzyżaków o pokój, lecz mistrz zakonny odmówił. Krzyżacy niedługo potem napadli na Frombork i spalili miasto. Kopernikowi udało się ocalić cenne rzeczy .

Krzyżacy zaatakowali Lidzbark Warmiński. Mikołaj ponownie został wybrany administratorem kapituły i osiadł w Olsztynie, najsilniejszej twierdzy kapituły, w której znajdował się cały majątek kościoła fromborskiego).

Mikołaj Kopernik mianowany został KOMISARZEM WARMII, który miał prowadzić rokowania i rozmowy z Krzyżakami. w 1525 r. doszło do HOŁDU PRUSKIEGO, czyli złożenia hołdu w Krakowie królowi Zygmuntowi Staremu prez mistrza krzyżackiego, A. Hohenzollerna, co stanowiło KONIEC PAŃSTWA ZAKONNEGO.

Mikołaj Kopernik nazywany byl "panem doktorem Mikołajem" - dał się poznać jako dobry lekarz, który sam robił leki z dostępnych ziół i składników roślinnych, zalecał też mycie rąk ciepłą wodą.

"Portret z konwalią" konwalia -symbol medyków

Wciąż obserwował niebo ze swojego ogródka, a konkretnie ze skarpy przy domu, skąd miał dobry widok.

Przez lata tworzył swoje dzieło, czyli "De revolutionibus", czyli "O obrotach", które w końcu zgodził się wydać. Jednak kaznodzieja luterański, człowiek, który miał dopilnować w Niemczech druku dzieła, w tajemnicy zmienił przedmowę dzieła na taką, w której poddawał w wątpliwość teorię Kopernika, co strasznie zdenerwowało autora i doprowadziło do choroby "ze wzburzenia". Przed śmiercią ujrzał jeszcze druk swojego dzieła "De revolutionibus orbium coelestium". Zmarł 24 maja 1543 r.

W 1521 r. napisa;ł "Komentarzyk" podstaw astronomii. Jego uczniem i przyajcielem został niemiecki matematyk Jerzy Joachim Retyk, który namawiał Mikołaja do ogłoszenia swiatu swej teorii, jednak ten miał obawy.

W 1620 r. dzieło trafiło na listę ksiąg zakazanych przez Kościoł i ppozostawało na niej przez ponad 200 lat!

Przez wiele, wiele lat nikt nie wierzył w jego teorię, a za wyznawanie podobnych poglądów można było zostać spalonym na stosie, była bowiem sprzeczna z Biblią i nauką Kościoła. W Polsce książka ukazała się dopiero w połowie XIX wieku!

Kopernik udowodnił, że to nie Ziemia, lecz Słońce stanowi centrum wszechświata. Ponadto udowodnił, że Ziemia kręci się nie tylko wokół Słońca, ale także wokół własnej osi.

Napisał dzieło o swym odkryciu, któe zostało wydane w 1543 r. w Norymberdze, w Niemczech. Miało ono tytuł : De revolutionibus orbitum coelestium „O obrotach sfer niebieskich”. W nim zawarta była teoria układu heliocentrycznego.

WARTO WIEDZIEĆ

Interesuje Cię na pewno jakimi instrumentami posługiwał się Kopernik. Oto niektóre z nich. Można obejrzeć je w Muzeum Kopernika w Toruniu.

Najprostszym przyrządem, którym był kwadrant, Kopernik mierzył kątową wysokość Słońca, Księżyca lub horyzontu. Do dokładniejszych pomiarów wysokości używał triquetrum, a do obserwacji gwiazd wykorzystywał astrolabium.

KWADRANT

TRIQUETRUM

ASTROLABIUM

Na utrwalenie...

kontynuatorzy

Jednak ziarno zasiane przez naszego rodaka wydało plony...

włoski mnich Giordano Bruno

duński astronom Tycho Brahe

Włoch Galileusz

Niemiec Jan Kepler

Anglik Izaac Newton

Grób Kopernika

Mikołaj Kopernik zmarł we Fromborku 24 maja 1543 roku. Został pochowany w podziemiach katedry fromborskiej.

Grobu Mikołaja Kopernika poszukiwano wiele razy i przez wiele lat. Udało się go odnależć dopiero w 2005 roku, czyli 462 lata po jego śmierci. Na podstawie pobranego materiału i dostępnych technik, naukowcy zrekonstruowali (trudne słowo) twarz Mikołaja Kopernika.

odkrycie grobu kopernika

wYKONAJ ĆWICZENIA

Kliknij na gwiazdy

Mikołaj Kopernik - test

Mikołaj Kopernik - Milionerzy - test

Praca domowa

Na podstawie prezentacji i wiadomości z przeczytanej lektury uzupełnij kartę pracy.

Kliknij

lekcja 4

W klasie z... Mikołajem Kopernikiem.

temat:

Czego ucznono w średniowiecznej szkole?

Naukę dzielono na dwie części: w pierwszym roku nauki uczniowie poznawali wadomości z trzech pprzedmiotów: podstawy gramatyki łącińskiej, retoryka, czyli poprawna wymowa i ładne wypowiedzi oraz dialektyka, czyli logiczne myślenie.

Dla małego Mikołaja czs spędzony w szkole nie był jednak czymś, co się miło wspominało. Gdybyście trafili do średniowiecznej szkoły, pewnie ucieklibyście z przerażenia...

Jaki był najważniejszy przedmiot w średniowiecznej szkole? Rózga... To nie żart. Rózga lub pęk kamyków była czymś, czego używano codziennie... Czy rózgami bito uczniów? Jeszcze jak...

Szkolne obyczaje były bardzo surowe. Każde przewinienie karano biciem, np. gdy uczeń nie zapamiętał wiadomości z lekcji, nie nauczył się czegoś na pamięć, zachował się nieelegancko. Nauczyciel przy pomocy rózgi nauczał i wychowywał. Miało to wykształcić w uczniach pokorę i posłuszeństwo. Wszyscy dorośli uważali, że tak właśnie powinna wyglądać nauka...

Plan lekcji Mikołaja Kopernika...

Jakie widzisz różnice między klasą w średniowieczu a Twoją klasą?

Rycina przedstawiająca klasę w średniowieczu

Jak widzicie, na przestrzeni wieków szkoła bardzo się zmieniła... Jak myślicie, czy we współczesnej szkole przydałyby się zmiany?

lekcja 5

Człowiek renesansu.

temat:

Renesans - co to jest?

Renesans (z fr. odrodzenie) to okres w dziejach kultury europejskiej, trwający od połowy XIV wieku do końca XVI stulecia.Przed epoką renesansu trwało średniowiecze.

Średniowiecze: Bóg w centrum wszechświata, hasło: "Memento mori" - "Pamiętaj o śmierci".

Renesans: Człowiek w centrum wszechświata, hasło: "Carpe diem" - "Chwytaj dzień".

Renesans w Polsce - zaczynamy pisać po polsku!

Renesans dotarł do Polski z lekkim opóźnieniem. Jednak szybko i u nas rozwinęły się talenty pisarzy, poetów i filozofów, którzy będą pisać i pubikować po polsku. Za ojca polskiej literatury, który jako pierwszy zaczął tworzyć w języku ojczystym, uważa się poetę i prozaika Mikołaja Reja, który w wierszu "Do tego, co czytał" napisał: "Niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swoj język mają". To właśnie w renesansie rozwinęła się piękna, literacka polszczyzna. Za najwybitniejszego polskiego twórcę tej epoki uznaje się Jana Kochanowskiego.

Mikołaj Rej

Jan Kochanowski

Oczywiście, że tak!

W nauce i sztuce renesansu pojawiło się przekonanie, że człowiek jest wspaniałą istotą, wartą poznania. Na tym właśnie polegał renesans, który ukształtował Kopernika - astronoma, naukowca, lekarza, prawnika, ekonoma, wojskowego, duchownego. Człowieka, który chciał wiedzieć jak najwięcej. I który wiedział więcej niż inni.

Oczywiście, że tak!

Jeśli Twoi rodzice ubolewają, że masz zbyt dużo zainteresowań, możesz im wytłumaczyć, że chcesz zostać człowiekiem renesansu... ;)

lekcja 6

"Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię". Sława Kopernika.

temat:

Mikołaj Kopernik jest jednym z najbardziej znanych Polaków na świecie.Jego postać inspirowała i wciąż inspiruje twórców: malarzy, rzeźbiarzy, poetów, pisarzy. A jego sława wciąż nie gaśnie.

1. Obraz Jana Matejki "Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem" znajdujący się w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego

WRITE A

tITLEHERE

przyjrzyjmy się...

Dzieło Matejki jest bez wątpienia jednym z najbardziej intrygujących obrazów poświęconych nauce.W centrum kompozycji znajduje się postać Mikołaja Kopernika. Astronom sprawia wrażenie, jakby właśnie przerwał pracę. Wpatruje się w niebo szeroko otwartymi oczyma. Prawą rękę podnosi do góry, jakby chciał nią pomachać. W lewej dłoni trzyma cyrkiel nad otwartą księgą. Większość interpretatorów uważa, że Kopernik przyklęknął na jedno kolano. Otóż nie. Na tym obrazie Kopernik wstaje z kolan! Co wyraża postawa osoby, która klęczy? Co to znaczy "wstać z kolan"? Jaka jest twoja interpretacja postawy Kopernika? Do kogo możemy go porównać? Matejko uchwycił chwilę, kiedy Mikołaj Kopernik pogrążony w obserwacjach, klęcząc, porównywał je z tym, co zapisane zostało w księgach i na arkuszu leżącym na podłodze obok skrzyni. I wtedy to wpatrując się w rozgwieżdżone niebo, porządek kosmosu, dostrzegł Boga. Z pełnym spokojem, ufny, skupiony i zarazem pełen szacunku, astronom podnosi rękę, by zwrócić na siebie uwagę, przerywa pracę i wstaje. Kopernik przypomina pracownika, który świetnie radzi sobie z powierzonym zadaniem, a widząc przechodzącego szefa, podnosi się, by się pochwalić zaawansowaniem prac i wysłuchać dalszych wskazówek. Jak sądzisz, czy badania naukowe mogą przybliżyć nam sens świata, poznać jego istotę?

Ważną wskazówką do interpretacji tego obrazu jest światło. Pada ono przede wszystkim na tablicę z nakreślonym układem słonecznym, twarz astronoma i wspomniany arkusz papieru. Światło jest na tym obrazie spojrzeniem Boga. Księgi, przyrządy do obserwacji znalazły się w półcieniu. Co ciekawe Matejko namalował instrumentarium wynalezione znacznie później, mimo iż świetnie wiedział, że Kopernik nie mógł go używać. Wiadomo, że przygotowując się do pracy, artysta odwiedził Bibliotekę Jagiellońską, w której znalazł informację na temat narzędzi używanych przez średniowiecznych astronomów i późniejszych. Przyrządy leżą z boku, jakby malarz chciał zasugerować odbiorcy, że w pracy naukowej są mniej ważne niż powszechnie się uważa. Co, twoim zdaniem jest bardziej potrzebne odkrywcy: narzędzia czy pewne cechy charakteru? Jakimi cechami powinien wyróżniać się odkrywca/naukowiec/badacz? Kopernik przedstawiony został na tarasie wieży, na tle katedry we Fromborku i Zalewu Wiślanego. Budynek świątyni wydaje się ważny dla zrozumienia przesłania Matejki. Z jednej strony podkreśla, że to nauka, instytucja Kościoła stanowi zaplecze dla odkryć genialnego astronoma, z drugiej zaś uświadamia, że Boga dostrzec można poza budynkami sakralnymi, w ustanowionym przezeń porządku przyrody, a badanie natury i odkrywania praw, które nią rządzą, jest równoznaczne z poznawaniem Boga. "Przez wszystko do mnie przemawiałeś - Panie, Przez ciemność burzy, grom i przez świtanie" - pisał Cyprian Kamil Norwid, a Jan Matejko myśl tę wyraził na swoim obrazie.

• Źródło: edusensblogspotŹródło: edusensblogspot

2. Wiersz Władysława Broniewskiego "Kopernik"

Kim jest podmiot liryczny w utworze?

O kim opowiada podmiot liryczny? W jaki sposób go przedstawia?

Co robi osoba przedstawiona w utworze?

Jak rozumiecie ostatnią zwrotkę utworu?

Jaka wizja astronoma wyłania się z wiersza?

Praca domowa

Przyjrzyj się obrazowi Jana Matejki i wskaż fragmenty utworu Władysława Broniewskiego, które mogą nawiązywać do sytuacji ukazanej na obrazie. Uzasadnij swój wybór.

3. Inne inspiracje

Czy Mikołaj Kopernik naprawdę jest sławny? Jego nazwiskiem nazwano krater na Księżycu, krater na powierzchni Marsa, planetoidę odkrytą w 1934 roku, pierwiastek chemiczny (Cn),

Krater Copernicus na Księżycu

Krater Copernicus na Marsie

Planetoida Copernicus

Pierwiastek chemiczny

Wizerunek Mikołaja Kopernika znajduje się na monetach i banknotach.

W Warszawie możemy odwiedzić Centrum Nauki Kopernik a we Wrocławiu -Strachowicach port lotniczy.

Centrum Nauki Kopernik

Port lotniczy

Pomniki na cześć Kopernika możemy zobaczyć w:Krakowie, Krośnie, Olsztynie, Łodzi, Piotrkowie Trybunalskim, Poznaniu, Toruniu, Warszawie, Wrocławiu oraz we Fromborku.

To już wszystko...

Mikołaj Kopernik uwielbiał patrzeć w niebo. A Wy, polubiliście kosmos? :D

Źródła: M. Przewoźnik, Mikołaj Kopernik. Chłopak, który sięgnął do gwiazd. Prezentacje: A. Mihułka, J. Szymańska Internet