Fonetyka - powtórzenie

fonetyka

pamiętaj!

jak powstaje dźwięk?

Głoski

spółgłoski

samogłoski

funkcje samogłoski i

1. Oznacza samogłoskę: igła, indyk, ile.

2. Oznacza tylko zmiękczenie (przed inną samogłoską): miasto, ściana, malina.

3. Oznacza samogłoskę i zmiękczenie spółgłoski (przed spółgłoską): wino, litość, maki.

podział spółgłosek

ustne

nosowe

dźwięczne

bezdźwięczne

dźwięczne

bezdźwięczne

litery

Polski alfabet składa się z 32 liter: a, ą, b, c, ć, d, e, ę, f, g, h, i, j, k, l, ł, m, n, ń, o, ó, p, r, s, ś, t, u, w, y, z, ź, ż.

Sprawdź się!

sylaba

cząstka wyrazu, która składa się z grupy głosek i zawiera przynajmniej jedną samogłoskę.

otwarta kończy się samogłoską, np: ja-jo

zamknięta zakończona spółgłoską, np: jam-nik.

dzielenie wyrazów

Sylabę może tworzyć tylko samogłoska bez spółgłosek, np. o- a- za, o-kno.

Nie dzielimy wyrazów jednosylabowych, np. dom, dach.

Oddzielamy przedrostki zawierające samogłoskę, np. prze-stać, roz-bój.

Rozdzielamy dwie jednakowe litery oznaczjące spółgłoski, np. mięk-ki, wan-na.

Grupy spółgłosek można dzielić na kilka sposobów, ale przenoszona część musi się zaczynać od spółgłoski, np. war-stwa / wars-twa / warst-wa .

akcent

wyrazowy polega na silniejszym i głośniejszym wymówieniu sylaby.

W języku polskim akcent pada zazwyczaj na przedostatnią sylabę: za - no - tuj, eg – za – min, suk – ces,

wyjątki

Trzecią sylabę od końca akcentujemy w:

- wyrazach obcego pochodzenia zakończone na -yka, -ika, np. ma – te – ma – ty – ka, bo – ta – ni – ka- liczebnikach zakończonych na -set, -sta, np. czte – rys – ta, o – siem – set - czasownikach w 1. i 2. osoby liczby mnogiej czasu przeszłego, np. prze – czy – ta – liś – my - czasownikach 1., 2. i 3. osoby liczby pojedynczej i 3. osoby liczby mnogiej trybu przypuszczającego, np. o – po – wie – dział –byś, pod – su – mo – wa – li – by.

Czwartą sylabę od końca akcentujemy w:

- czasownikach w 1. i 2. osobie liczby mnogiej trybu przypuszczającego, np. po-szli-byś-my, u-sie-li-byś-cie

zjawiska fonetyczne

utrata dźwięczności w wygłosie

upodobnienia

uproszczenie grupy spółgłoskowej

Jeżeli w wyrazie znajduje się trudna do wymówienia zbitka spółgłosek, to można którąś spółgłoskę pominąć lub zastąpić inną.Takie zjawisko nazywamy uproszczeniem grupy spółgłoskowej.

jabłko – [japko] wychowawstwo– [wychowastfo] wyszedł – [wyszed]

piętnaście - [pietnaście]pierwszy - [pierszy] sześćset - [szejset] krakowski - [krakoski] ziarnko - [ziarko]