BLANK PRESENTATION

POLSKIE STROJE LUDOWE

STRÓJ KURPIOWSKI

Chłopak nosi niski, twardy kapelusz z wojłoku zwany grzybkiem, ozdobiony wstążką i przybraniem z kwiatów.Na białą koszulę z płótna samodziałowego wkłada jakę, zwaną także lejbikiem, czyli krótką kurtkę szytą z czerwonego sukna, lamowaną czarną tasiemką. Pod szyją wiąże dekoracyjną wstążeczkę zwaną faforkiem. Parciane, jasne spodnie wpuszcza w skórzane, wysokie buty z cholewami. Starsi mężczyźni noszą ponadto jako odzież wierzchnią wełniane sukmany, dopasowane w górnej części, rozkloszowane i fałdziste od pasa w dół.

Przybraniem głowy dziewczyny jest czółko wykonane z tektury oklejonej aksamitem, ozdobione kwiatami i wstążkami. Na płócienną koszulę, której ozdobą jest owalny kołnierzyk obdziergany czerwoną koronką, wkłada gorsecik zwany wystkiem. Środkowa część wystka jest krótsza od reszty i odsłania koszulę. Klapki wystka opadają na szeroką mienistą spódnicę, na której zawiązany jest fartuszek zwany zapaską, zdobiony wstawkami z białej koronki. Do świątecznego stroju Kurpianka zakłada trzewiki lub pantofelki. Uzupełnieniem stroju są korale z bursztynu.

STRÓJ BYTOMSKI

Chłopak ma na głowie okrągłą, płaską czapkę maciejówkę. Nosi białą, płócienną koszulę. Pod kołnierzykiem koszuli wiąże ozdobną chustę z jedwabiu - jedbowkę. Jego spodnie to żółte jelenioki uszyte z irchy, ściśle przylegające do ciała, wpuszczone w cholewy czarnych, skórzanych butów. Na koszulę zakłada bruclik, długą do bioder kamizelkę. Bruclik uszyty jest z granatowego sukna z białą podszewką obszytą lamówką. Zdobią go błyszczące guziki, barwne obszycia sznureczkiem przy krawędziach i zapięciach, a także kieszenie z chwostami na klapkach.

Nakryciem głowy dziewczyny jest strojna galanda, czyli wianek ze sztucznych kwiatów, z przodu ozdobiony nawleczonymi na drucik i zwisającymi nad czołem koralikami, z tyłu przewiązany długą wstążką, której końce opadają na plecy. Koszula zwana kabotkiem uszyta jest z cienkiego białego płótna, przy szyi i rękawach sięgających łokci wykończona jest szerokimi kryzami z delikatnej koronki. Dziewczyna nosi suto marszczoną długą spódnicę, którą przepasuje jedwabną zapaską zdobioną malowanymi motywami kwiatowymi. Na kabotek zakłada wierzcheń, czyli sukienny gorset, który zdobią kolorowe sznureczki przy zapięciu oraz obszyta wokół dekoltu kwiecista wstążka ułożona w fałdki. Na białe, bawełniane pończochy zakłada płytkie pantofelki. Uzupełnieniem stroju są czerwone korale.

STRÓJ KASZUBSKI

Nakryciem głowy jest filcowy kapelusz ozdobiony tasiemką. Na białą płócienną koszulę chłopak zakłada albo krótką kamizelkę zwaną liwkiem, albo nieco dłuższy kaftan węps, dopasowany do figury, ozdobiony wyszyciami i rzędami metalowych guzików. Starsi mężczyźni przywdziewają ponadto kosztowne sukmany o kroju kontuszowym. Odświętne buksy, czyli spodnie uszyte z zamszu, wpuszczone są w skorznie, wysokie buty wykonane z surowej skóry, o sztywnej, szerokiej cholewie, zawsze wypolerowane i błyszczące.

Mężatka nosi na głowie złotnicę, czyli aksamitny czepek wyszywany złotą nicią i ozdobiony wstążkami, dziewczyna stroi głowę wiankiem lub opaską w kolorze spódnicy. Na białą płócienną koszulę zakłada aksamitny gorset wyszywany złotą lub srebrną nicią, czarny lub w kolorze spódnicy. Kaszubka nosi jednocześnie dwie spódnice: spodnia pełni rolę halki, wierzchnia jest szeroka i suto marszczona, w żywych kolorach dla młodych, w ciemnych dla starszch kobiet. W pasie zawiązuje białą lnianą zapaskę zwaną szertuchem, ozdobioną u dołu misternym haftem. Odświętne wiksówki, czyli czarne, zapinane na pasek półbuciki, zakłada do białych pończoch. Uzupełnieniem stroju są korale.

STRÓJ KRAKOWSKI

Chłopak nosi czapkę krakuskę, czyli czerwoną rogatywkę otoczoną czarnym barankiem, przystrojoną pękiem pawich piór i kolorowymi wstążkami. Na białą lnianą koszulę, ozdobioną pod szyją czerwoną tasiemką, zakłada długi do kolan kaftan bez rękawów, szyty z ciemnego sukna, z czerwonym podbiciem, obszyty dekoracyjnymi chwościkami i guzikami. Kaftan opasuje białym skórzanym pasem nabijanym ćwiekami. Z boku pasa zwisają ozdobne blaszki zwane brzękadełkami. Portki, czyli jasne płócienne spodnie w czerwone prążki nosi wpuszczone w wysokie skórzane buty z cholewami. Mężczyźni przywdziewają jako okrycie wierzchnie białą sukmanę z czerwonymi wypustkami.

Nakryciem głowy dziewczyny jest wianek ze sztucznych kwiatów przybrany kolorowymi, spływającymi na plecy wstążkami. Na śnieżnobiałą, ozdobioną angielskim haftem koszulę zakłada aksamitny gorset wyszywany kolorowym haftem, przystrojony błyszczącymi, różnobarwnymi cekinami, koralikami, chwościkami, tasiemkami i wstążeczkami. Kwiecistą, suto marszczoną spódnicę przewiązuje w pasie białym, tiulowym fartuszkiem zwanym zapaską, którego ozdobą jest misterny haft angielski. Na nogach nosi trzewiki, najczęściej czarne, związywane czerwoną tasiemką. Uzupełnieniem stroju są naturalne korale, których czerwień pięknie kontrastuje z bielą koszuli.

STRÓJ KUJAWSKI

Chłopak ma na głowie obszytą barankiem czapkę rogatywkę zawadiacko zsuniętą na ucho. Na białą lnianą koszulę, związaną przy szyi ozdobną wstążeczką, zakłada krótki kaftan z długimi rękawami zwany jaką, uszyty z czerwonego sukna. Na jakę ubiera katankę, czyli kamizelkę bez rękawów, długą do bioder, szytą z granatowej tkaniny, ozdobioną na piersiach pętlicami, czyli pasmanteryjnymi naszyciami. Katanę zdobi ponadto czerwony wełniany pas, związany w misterny węzeł. Sukienne niebieskie spodnie chłopak nosi wpuszczone w wysokie skórzane buty iskrzoki podbite podkówkami, z cholewą karbowaną w okolicy kostki.

Nakryciem głowy dziewczyny jest szlarka, czyli paski materiału ułożone w harmonijkę i ozdobione sztucznymi kwiatami. Mężatka nosi biały tiulowy czepek zwany kopką, wyszywany białym haftem, otoczony dla ozdoby zrolowaną jedwabną chustą. Na białą koszulę zakłada ściśle opinającą kibić sznurówkę, po czym przywdziewa kabat, czyli sukienny kaftanik podszyty wełenką, z ozdobną pelerynką, dopasowany w talii. Kujawianka nosi jednocześnie trzy spódnice. Spódnice spodnie, szyte z barchanu i płótna, pełnią rolę halek. Suto marszczona spódnica wierzchnia, latem szyta z jedwabiu, a zimą z wełenki, opasana jest fartuszkiem zwanym zapaską. Boki atłasowej lub jedwabnej zapaski, najczęściej pąsowej lub niebieskiej, zdobi biały haft. Stroju dopełniają białe pończochy, odświętne sznurowane trzewiki i czerwone, prawdziwe korale.

STRÓJ LUBELSKI

Lublinianin nosi słomiany kapelusz, przybrany wstążką, pękiem kwiatów i pawim piórem. Białą, długą płócienną koszulę wykłada na sukienne spodnie i opasuje welurowym pasem. Pas zdobią naszyte tasiemki, cekiny, koralii oraz okienka, czyli wycięte w tkaninie otwory, pod które podkłada się kolorowe wstążeczki. Podobnie zdobiony jest krótki satynowy lub welurowy kaftan zakładany na koszulę. Nogawki spodni wpuszczone są w cholewy wysokich butów z podkówką pod obcasem.

Dziewczyna nosi wianek przybrany wstążkami, młoda mężatka nakrycie głowy zwane humełką, a kobieta dojrzała - chustę. Na białą bawełnianą koszulę, której kołnierzyk i mankiety wyszyte są haftem krzyżykowym, zakłada aksamitny gorset. Zdobią go tasiemki, cekiny, koraliki, posrebrzane nici i koronki. Na szerokiej wełnianej spodnicy, u dołu ozdobionej pasami błyszczących tasiemek, zawiązuje króciutki fartuszek zwany zapaską. Podobnie jak spódnica, zapaska obszyta jest różnobarwnymi tasiemkami, a ponadto koronką. Czarne odświętne trzewiki sznurowane są czerwoną lub zieloną tasiemką. Strój uzupełniają naszyjniki z naturalnych lub sztucznych korali.

STRÓJ łOWICKI

Chłopak nosi filcowy kapelusz, okręcony wyszywaną w kwiaty aksamitną wstążką, ozdobiony cekinami i pękiem kwiatów. Na płócienną koszulę zwaną bielunką, której kołnierzyk i mankiety zdobi wielobarwny haft, zakłada lejbik, czyli długą do bioder kamizelkę bez rękawów, obszytą ozdobnym sznureczkiem. Na lejbiku wiąże ozdobny wełniany pas. Jeśli ubiera dodatkowe okrycie wierzchnie z długimi rękawami, spencerek lub sukmanę, wówczas pas zawiązuje na nich. Spodnie szyte z pasiastego wełniaka nosi wpuszczone w skórzane buty z cholewami.

Dziewczyna nosi kwiecistą chustę jedwabnicę. Dla ozdoby, przypina po bokach kwiaty. Kołnierzyk i rękawy koszuli z białego płócienka ozdobione są kolorowym haftem. Na koszulę nakłada kieckę, która składa się z dwóch zszytych części: aksamitnego stanika ozdobionego haftem i pasiastej, suto marszczonej spódnicy z aksamitką doszytą wokół dolnego brzegu. Kieckę przewiązuje w talii zapaską, szytą podobnie jak w przypadku spódnicy z pasiastego samodziału i podobnie ozdobioną aksamitką wyszywaną w kolorowe kwiaty. Trzewiki zakłada na białe pończoszki i sznuruje kolorową tasiemką. Uzupełnieniem stroju jest biżuteria, między innymi naturalne korale.

STRÓJ PODHALAŃSKI

Góral nosi płaski czarny kapelusz z filcu, którego główkę otaczają muszelki zwane kostkami naszyte na czerwoną wstązkę. Białą lnianą koszulę z szerokimi rękawami zdobi przy szyi metalowa spinka przystrojona łańcuszkami i koralikami. Góralskie spodnie, czyli portki szyte z białego płótna, mają rozcięcia w pasie i u dołu nogawek. Wzdłuż nogawek biegną lampasy z kolorowego sznurka, dół spodni zdobią pomponiki, a górę - barwny haft zwany parzenicą. Noszony na spodniach skórzany pas bacowski jest bogato zdobiony wyżłobieniami, metalowymi ćwiekami i guzami. Kierpce, szyte ze skóry, przywiązuje się do nóg rzemykami zwanymi nawłokami. Cucha, zarzucana na ramiona jak peleryna, jest okryciem wierzchnim. Zdobi ją wielobarwny haft, rozmaite aplikacje, obszyte tasiemką boki oraz czerwona wstążka, służąca do wiązania. Uzupełnieniem stroju jest laska z toporkiem - ciupaga.

Nakryciem głowy jest kolorowa chusta zwana szmatką. Wiosną i latem dziewczyna chodzi z odkrytą głową, wplatając we włosy kwiaty dla ozdoby. Na batystową koszulę, ozdobioną białym haftem i kryzką, wkłada aksamitny gorset podszyty płótnem i wyszywany barwnym haftem. Wstążka służąca do sznurowania gorsetu jest długa, najczęściej czerwona, związana na dole w kokardę. Jej długie końce swobodnie spływają na spódnicę uszytą z tybetu, którą zdobi kwiecisty motyw ułożony w koronę. Pod spódnicą dziewczyna nosi białą halkę zwaną fartuchem, na nogach kierpce, a na szyi sznury czerwonych korali.

STRÓJ SZAMOTULSKI

Nakryciem głowy chłopaka jest filcowy czarny kapelusz ozdobiony wstążką i zatkniętym za nią piórkiem lub kwiatkiem. Na białą lnianą koszulę, której kołnierz związany jest ozdobną chustą, zakłada szytą z czerwonego sukna jakę, rodzaj krótkiej marynarki z rzędem ozdobnych guzików. Na jace nosi długi do kolan kaftan bez rękawów, dopasowany w talii, z rozkloszowanym dołem, uszyty z ciemnego sukna, podszyty czerwonym, ozdobiony mosiężnymi guzikami. Nogawki jasnych spodni wsunięte są w cholewy wysokich butów, karbowanych w okolicy kostki w harmonijkę. Uzupełnieniem stroju jest laska zwana lolą.

Nakryciem głowy jest tiulowy czepek z wiązadłami ułożonymi w kokardę. Czepek mężatki, nieco większy niz panieński, ozdabia ponadto owinięta wokół jedwabna chusta. Uszytą z delikatnego płótna koszulę zdobi kryzka. Gorsecik, zwany sznurówką, ściśle opina kibić. Zdobią go obszycia białą tasiemką, zebraną w drobne fałdki. Szamotulanka nosi jednocześnie trzy spódnice zwane spódnikami. Spódnica wierzchnia jest najszersza i najdłuższa. Jej przód przykrywa dobrana kolorem zapaska, jedwabna i błękitna gdy nosi ją panna, biała i płócienna w przypadku mężatki. Odświętne obuwie to trzewiki sięgające do połowy łydki lub pantofelki zapinane na pasek. Uzupełnieniem stroju, w którym dominuje biel i błekit, są czerwone korale.

STRÓJ SZLACHECKI

Szlachcic nosi wysoki kołpak lub czapkę rogatywkę zwaną konfederatką. Czapka uszyta jest z cennej tkaniny, obwiedziona futrzanym otokiem, ozdobiona kitą ptasich piór i broszą. Na jedwabny, wzorzysty żupan, od kołnierza do pasa zapinany rzędem drobnych, dekoracyjnych, kosztownych guzików, zakłada kontusz. Cechą charakterystyczną kontusza, ozdobionego guzami i pętlicami, są rozcięte rękawy zwane wylotami, zarzucane czasem na plecy. Kontusz kilkakrotnie opasuje lśniącym, długim jedwabnym pasem przetykanym złotą nicią. Szerokie spodnie nosi wpuszczone w buty szyte z miękkiej skóry, z ukośnie ściętymi cholewami i zadartymi noskami, farbowane na żółto lub czerwono, zwane baczmagami. Uzupełnieniem stroju jest misternie wykonana, zdobiona złotem i klejnotami karabela, przypięta do boku za pomocą specjalnego pasa ze skórzanymi rapciami.

Nakryciem głowy szlachcianki jest aksamitna czapka z futrzanym otokiem rozciętym z przodu, ozdobiona piórami i klejnotem, zwana kołpaczkiem. Na strojną suknię, której spódnica albo rozpięta jest na rogówce i zasłania stopy, albo sięga do połowy łydki, szlachcianka zakłada jedwabny kontusik. Obszyty kosztownym futerkiem, dopasowany w talii, rozkloszowany w biodrach, ma - podobnie jak kontusz - rozcięte rękawy. Safianowe trzewiki noszone przez szlachciankę barwione są najczęściej na żółto lub czerwono.

STRÓJ ŚWIĘTOKRZYSKI

Najbardziej popularnym nakryciem głowy jest czapka z daszkiem zwana maciejówką. Na dobrze bieloną koszulę z samodziału, której kołnierzyk związany jest czerwoną tasiemką, chłopak zakłada lejbik, czyli krótką wełnianą kamizelkę ozdobioną rzędami błyszczących guzików. Lejbik jest okryciem wierzchnim kawalera, żonaty mężczyzna nosi ponadto długą, szytą z brązowego samodziału sukmanę, którą wyróżnia tylko jedna klapka u kołnierza, zwana siekaczem. Spodnie, sukienne latem, wełniane zimą, wpuszczone są w wysokie skórzane buty z cholewami.

Wełniana chusta w kwiaty, najczęściej czerwona, ozdobiona frędzlami, jest noszona i przez pannę, i przez mężatkę. Pod chustę mężatka zakłada czepek, zaś dziewczyna przypina z boku kwiaty. Kołnierzyk i mankiety białej koszuli zdobi haft krzyżykowy o geometrycznych motywach. Krótki wełniany gorset z baskinką, zakładany na koszulę, związany jest czerwoną wstążką. Wełniana spódnica, gładka lub pasiasta, przepasana jest wełnianą zapaską uszytą z samodziału w czerwono-czarne paski. Jeśli dzień jest chłodny, mieszkanka Gór Świetokrzyskich nosi zapaskę naramienną, szytą z tego samego materiału, co zapaska do pasa. Odświętne skórzane trzewiki do połowy łydki oraz sznury czerwonych korali uzupełniają strój.

STRÓJ ŻYWIECKI

Chłopak nosi aksamitną czapkę rogatywkę, zwaną też czamarką, lekko zsuniętą na prawą skroń. Szyta z czterech klinów, otoczona baranim futerkiem, ma kolor odpowiadający żupanowi. Jedwabny lub aksamitny żupan, do linii pasa zapinany na pągwice, czyli ozdobne guziki, przewiązany jest kosztownym pasem. Długi na 5 metrów, jedwabny, przetykany złotą nicią pas zdobią wyszycia i dekoracyjne frędzle. Sukienne spodnie w ciemnym kolorze wpuszczone są w wysokie, skórzane buty z cholewami. Okryciem wierzchnim jest czamara o kroju kontusza, ozdobiona pasmanetyjnymi obszyciami i guzikami.

Dziewczyna ozdabia głowę bukiecikami kwiatów. Mężatka nosi czepek zwany złotą czapką, ozdobiony wyszyciami złotą nicią, perełkami, cekinami i koronkami, związany z tyłu dekoracyjną wstążką, której końce opadają na plecy. Na białą koszulę z kryzą, czyli tiulowym kołnierzem pokrytym białym haftem, zakłada aksamitny gorset, zdobiony haftem i cekinami, zawsze w kolorze spódnicy. Żywczanka nosi jednocześnie kilka spódnic. Założone jedna na drugą, nadają odpowiednią rozłożystość spódnicy wierzchniej, uszytej z adamaszku lub atłasu. Na spódnicę wierzchnią zakłada prześliczny tiulowy fartuch, tej samej długości co spódnica, ozdobiony białym haftem. Na ramiona zarzuca tiulowy szal zwany łoktuszą lub chustę, która okrywa prawie całą postać. Stroju dopełniają aksamitne buciki zwane łódkami, ozdobna wstążka związana pod kryzą oraz naszyjnik z prawdziwych korali.