Do obywatela Johna Brown

Cyprian Kamil Norwid

Do obywatela Johna Brown

Interpretacja

Analiza

Geneza utworu

Kontekst historyczny

Tekst utworu

(Z listu pisanego do Ameryki w 1859, listopada)Przez Oceanu ruchome płaszczyznyPieśń Ci, jak m e w ę , posyłam, o! Janie...Ta lecieć długo będzie do ojczyznyWolnych - bo wątpi już: czy ją zastanie?...- Czy też, jak promień Twej zacnej siwizny,Biała - na puste zleci rusztowanie :By kata Twego syn rączką dziecinnąKamienie ciskał na mewę gościnną!Więc, niźli szyję Twoją obnażonąSpróbują sznury, jak jest nieugiętą;Więc, niźli ziemi szukać poczniesz piętą,By precz odkopnąć planetę spodloną -A ziemia spod stóp Twych, jak płaz zlękniony,Pierzchnie - więc, niźli rzekną: "Powieszony..." -Rzekną i pojrzą po sobie, czy kłamią? - -Więc, nim kapelusz na twarz Ci załamią,By Ameryka, odpoznawszy syna,Nie zakrzyknęła na gwiazd swych dwanaście:"Korony mojej sztuczne ognie zgaście,Noc idzie - czarna noc z twarzą Murzyna!"Więc, nim Kościuszki cień i WaszyngtonaZadrży - początek p i e ś n i p r z y j m , o! Janie... B o p i e ś ń n i m d o j r z y , c z ł o w i e k n i e r a z s k o n a ,A n i ź l i s k o n a p i e ś ń , n a r ó d p i e r w w s t a n i e .

Marta FijałkowskaKl. 2Ap

16 października 1859 r. amerykański farmer wraz z synami i grupką abolicjonistów przeprowadził napad na arsenał w Harpers Terry, Wirginia. Celem grupy było wzniecenie powstania pracujących tam niewolników. Plan nie powiódł się, wojsko pokonało abolicjonistów. Farmer, którym był John Brown, przyznał się do winy i tłumaczył się tym, iż jest chrześcijaninem. W zaledwie kilka dni po rozpoczęciu rozprawy Browna skazano na śmierć. Datę egzekucji wyznaczono na 2 grudnia 1859 r. W obronie chrześcijańskiego farmera stanęło wielu amerykańskich i europejskich intelektualistów, którzy pragnęli uwolnienia Browna. Apelował o to między innymi Victor Hugo (autor Nędzników) oraz Cyprian Kamil Norwid. W niespełna dwa lata po wykonaniu wyroku w Stanach Zjednoczonych wybucha wojna secesyjna, której główną przyczyną był spór o niewolnictwo. Abolicjonizm - ruch społeczno-polityczny i ideowy stawiający sobie za zadanie zniesienie niewolnictwa oraz związanego z nim handlu ludźmi.

Od 1852 do 1854 roku Norwid pracował w Stanach Zjednoczonych (m.in. jako grafik), gdzie zetknął się z problemem niewolnictwa, które, mimo iż na Północy zakazane, wciąż funkcjonowało w południowych stanach. Głównie niewolnikami byli Afroamerykanie. Norwid twierdził, że niewolnictwo jest sprzeczne z naukami jego wiary oraz samą naturą. Bezpośrednim powodem do napisania utworu Do obywatela Johna Brown była sprawa właśnie tego człowieka, który postanowił wzniecić powstanie przeciwko niewolnictwu.

Wiersz ma budowę nieregularną; każda ze zwrotek ma inną ilość wersów. Występują w nim: *wykrzyknienia (Noc idzie – czarna noc z twarzą Murzyna!), *pytania retoryczne (Ta lecieć będzie do ojczyzny Wolnych - bo wątpi już: czy ją zastanie?...), *trzykropki, *epitety (Czarna noc), *rymy (kłamią - załamią, nieugiętą - piętą), *apostrofa (o! Janie...), *anafory (kilkakrotne powtórzenie słowa niźli) *rozstrzelony druk ( m e w ę , p o c z ą t e k p i e ś n i ), *metafory (Bo pieśń nim dojrzy). Utwór ten był jednym z wielu apeli wystosowanych do sądu amerykańskiego z prośbą o zmianę wyroku skazującego, wydanego na Johna Browna. Jest to dramatyczne wołanie o przywrócenie wolności, równości i sprawiedliwości w Ameryce. W wierszu znajdziemy też kilka symboli, np. mewę - symbol solidarności, a także nawiązania do barw; bieli, czerni i szarości (np. biała broda, czarna noc - symbol złych czasów, szare cienie Kościuszki i Waszyngtona).

Wiersz Norwida jest odezwą do wszystkich Amerykanów pragnących pokoju i sprawiedliwości. Według poety bezsensowna śmierć Browna spowoduje falę agresji i okrucieństw, może także oznaczać nadejście złych czasów, w których Stany Zjednoczone przestaną symbolizować wolność. Jeżeli to się stanie, nastąpi całkowity zanik wolności obywatelskich. Autor przestrzega również przed zaprzepaszczeniem ideałów wolności i sprawiedliwości, o które walczył Brown, a także wspomniani w wierszu Kościuszko i Waszyngton. Dla Norwida szczególnie bolesny jest fakt, iż Brown został skazany na śmierć w kraju, o wolność którego walczyli ci ludzie, zwolennicy zniesienia niewolnictwa. W wierszu skazany na śmierć bohater zostaje symbolem wojownika o wolność, który poświęcił swe życie w obronie idei którą wyznawał. Jego postać podlega sakralizacji. Otrzymuje on miano męczennika ginącego w obronie praw obywatelskich i niepodległości. Poeta ma nadzieję, że śmierć Browna spowoduje, iż idee, które głosił, zostaną wprowadzone w życie i pociągną za sobą zmiany. Dwie ostatnie strofy są przejawem poezji tyrtejskiej, zagrzewającej do walki.

(Z listu pisanego do Ameryki w 1859 , listopada) Przez Oceanu ruchome płaszczyzny Pieśń Ci, jak mewę, posyłam, o! Janie... Ta lecieć długo będzie do ojczyzny Wolnych - bo wątpi już: czy ją zastanie?... - Czy też, jak promień Twej zacnej siwizny, Biała - na puste zleci rusztowanie : By kata Twego syn rączką dziecinną Kamienie ciskał na mewę gościnną! * Więc, niźli szyję Twoją obnażoną Spróbują sznury, jak jest nieugiętą; Więc, niźli ziemi szukać poczniesz piętą, By precz odkopnąć planetę spodloną - A ziemia spod stóp Twych, jak płaz zlękniony, Pierzchnie - więc, niźli rzekną: "Powieszony..." - Rzekną i pojrzą po sobie, czy kłamią? - - Więc, nim kapelusz na twarz Ci załamią, By Ameryka, odpoznawszy syna, Nie zakrzyknęła na gwiazd swych dwanaście: "Korony mojej sztuczne ognie zgaście, Noc idzie - czarna noc z twarzą Murzyna!" * Więc, nim Kościuszki cień i Waszyngtona Zadrży - początek pieśni przyjm, o! Janie... Bo pieśń nim dojrzy, człowiek nieraz skona, A niźli skona pieśń, naród pierw wstanie.