Słowotwórstwo

Słowotwórstwo

Słowotwórstwo to dział gramatyki, który zajmuje się budową wyrazów i mechanizmami ich powstawania.

Temat: Jak powstają wyrazy?Cel: poznam podstawowe pojęcia związane z analizą wyrazów NaCoBeZu: przypominam, co to jest rodzina wyrazów, wiem, co to jest: rdzeń wyrazu, wyraz podstawowy, wyraz pochodny, formant

zamurowany murek podmurowany podmurówka mur zamurowany murarz podmurować murarski murować zamurować

Co tworzą te wyrazy?

Od którego wyrazu powstały kolejne?

Rodzina wyrazów

MUR

MURek

MURować

MURarz

zaMURować

Jb Titl

MURarski

podMURować

Name Surname

Job Title

Job Titl

zaMURowany

podMURowany

Job Title

Name Surname

Name Surname

Name Surname

Zadanie domowe Wylosuj dwa wyrazy, od których zbudujesz rodzinę wyrazów

Wyraz podstawowy to taki wyraz, od którego tworzymy inny wyraz. Wyraz pochodny to wyraz, który został utworzony od wyrazu podstawowego.

Klik, klik

Co wspólnego mają człowiek i wyraz?

Rdzeń wyrazu - najmniejsza, niepodzielna cząstka wyrazu posiadająca samodzielne znaczenie, np. rdzeniem przymiotników górski i góralski jest cząstka -gór-. Rdzeniem może być cały wyraz niepodzielny słowotwórczo, np. mur, dom, kot.

Formant - cząstka sowotwórcza, która dodana rdzenia czyli do podstwy słowotwórczej tworzy wyraz pochodny, np. mur-arz dom-owy.

Uzupełnij tabele. W różowych oknach brakuje wyrazów podstawowych, w filoetowych brakuje wyrazów pochodnych.

FEBRUARY

MARCH

APRIL

lekarstwo

książeczka

zegarmistrz

kucharka

lekarka

księga

zegarek

kucharz

zegareczek

księgarnia

kuchenny

lekarz

księgarz

kucharski

lekarski

leczyć

książkowy

dom

kot

kosz

kawa

Temat: Siła, siłacz, siłownia - rodzaje formantów. Cel: znam znaczenie formantów NaCoBeZu: tworzę wyrazy za pomocą formantów słowotwórczych.

Formant słowotwórczy

PRZYROSTEK

WROSTEK

PRZEDROSTEK

(interfiks) cząstka znajdująca się między podstawami słowotwórczymi pochodzącymi z dwóch wyrazów, np. powieść-o-pisarz

(prefiks) cząstka znajdująca się przed podstawą słowotwórczą, np. na-pisać, o-mówić

(sufiks) cząstka znajdująca się po podstawie słowotwórczej, np. pis-arz

FORMANT ZEROWY - następuje wymiana elementów fleksyjnych między wyrazem podstawowym i pochodnym, np. śpiew(ać) - śpiew (o)

LOREM IPSUM

LOREM IPSUM

Formant słowotwórczy

Cząstka, za pomocą której tworzy się nowy wyraz. Poszczególne formanty nadają wyrazom określone znaczenia. Niektóre formanty mogą pełnić kilka funkcji.

NAZWY CZYNNOŚCI - anie, - enie, -cie śpiew-anie, wy-cie, milcz-enie

nazwy wykonawc czynności

nazwy narzędzi i ucządzeń

NAZWY WYKONAWCÓW CZYNNOŚCI -arz, -acz, -iciel, -yciel, -nik lek-arz, spaw-acz, stro-iciel, marz-yciel, pomoc-nik

nazwy czynności

NAZWY NARZĘDZI I URZĄDZEŃ -nik, -acz, -arka, -ak celow-nik, rozpyl-acz, zmyw- arka, zmyw-ak

LOREM IPSUM

NAZWY NOSICIELI CECH -ec, -ek, -acz, -us, -ak, -arz, -icz starz-ec, śmiał-ek, nerw-us, prost-ak, moc-arz

NAZWY CECH -ość, -stwo, -ota stał-ość, leni-stwo, głup-ota

NAZWY MIESJSC -ownia, -isko, -alnia, -arnia sił-ownia, lodow-isko, stol-arnia

LOREM IPSUM

NAZWY MIESZKAŃCÓW -anin, -ańczyk, -ak, -al Pol-ak, gór-al, Afryk-ańczyk, gdańszcz-anin

NAZWY ŻEŃSKIE -ka, -owa, -yni, -ica sąsiad-ka, krawc-owa, wychowawcz-yni, słon-ica

NAZWY ZDROBNIAŁE -ek, -ik, -yk, -ka pies-ek, baton-ik, koc-yk, małp-ka

NAZWY ZGRUBIAŁE -isko, -ysko koc-isko, ptasz-ysko

LOREM IPSUM

Aperiri vidit.

Temat: Główka czyli mała głowa - parafraza słowotwórcza wyrazów. Cel: analizujemy budowę wyrazów. NaCoBeZu: podaję mianownik lub bezokolicznik analizowanego wyrazu tworzę jego parafrazę słowotwórczą, dopisuję wyraz podstawowy do analizowanego wyrazu, oddzielam podstawę słowotwórczą od formantu, wskazuję ewentualne oboczności podstawy słowotwórczej.

Parafraza słowotwórcza wybranego wyrazu - opis znaczenia wyrazu, w którego wyjaśnieniu jest zawarty wyraz podstawowy, np. murek to mały mur, murarz to ten, który tworzy mur