Polska w latach 90. XX wieku

Polska w latach 90. XX wieku

Reformy gospodarcze

Reformy gospodarcze

W okresie przemian politycznych i społecznych funkcję ministra finansów w dwóch pierwszych rządach solidarnościowych pełnili:

Tadeusz MazowieckiJan Krzysztof Bielecki (a rolę ekonomisty pełnił Leszek Balcerowicz).

REFORMY GOSPODARCZE

DEFINICJE

Neoliberalizm - kierunek w ekonomii głoszący, że państwo powinno zapewnić swobodę gospodarczą instytucjom prywatnym, a podatki powinny być jak najniższe.

Deficyt budżetowy - sytuacja, w której wydatki państwa są większe, niż jego dochody.

REFORMY GOSPODARCZE

"Plan Balcerowicza"

W grudniu 1989 r. powstał tak zwany “plan Balcerowicza”. W skład tej reformy uwzględniało się:

• transformację gospodarki (z centralnej planowanej na rynkową)
• ograniczenie deficytu budżetowego
• tłumienie inflacji
• rezygnację z urzędowego regulowania cen
• ułatwienie prowadzenia prywatnej działalności gospodarczej
• prywatyzację przedsiębiorstw państwowych
• ustalenie realnego kursu złotówki względem dolara amerykańskiego
• popiwek (wysoki podatek nałożony na zakład pracy) oraz spadek hiperinflacji (z 586% do 70%)
• zlikwidowanie systemu przydzielania kartek.

Zaczęły powstawać przedsiębiorstwa prywatne, zajmujące się m. in. handlem i usługami. Z czasem zaczęto prywatyzować pozostałe sektory gospodarki i rozpoczęto skupianie się na zaspokajaniu realnych potrzeb społeczeństwa. Reforma rynkowa otworzyła przed Polską zupełnie nowe perspektywy.

Koszty społeczne transformacji ustrojowej

Koszty społeczne transformacji ustrojowej

Bezkompromisowa polityka antyinflacyjna Balcerowicza miała wysoką cenę. Przestarzałe i nierentowne państwowe przedsiębiorstwa przemysłowe i rolnicze oraz rozdrobnione, niedoinwestowane rolnictwo odczuły przemiany. Razem z upadkiem wielkiego przemysłu pojawiło się bezrobocie. Szczególnie dotkliwym społecznie i trwałym skutkiem transformacji stało się bezrobocie występujące w regionach uprzemysłowionych (tj. ziemia łódzka, region świętokrzyski, Zagłębie Dąbrowskie, Górny Śląsk) oraz na terenach, gdzie zlikwidowano PGR-y, których znaczna część znajdowała się na Ziemiach Odzyskanych. Dużo osób nie odnalazło się w wolnorynkowej rzeczywistości. Wiele z nich nie potrafiło lub nie chciało się przekwalifikować. Bezrobotni byli więc uzależnieni od kuroniówki, czyli niewielkiego zasiłku. Nazwa ta wzięła się od darmowego posiłku wydawanego na ulicach Warszawy biednym mieszkańcom stolicy przez Jacka Kuronia.

Koszty społeczne transformacji ustrojowej

W drugiej połowie lat 90. XX w. bezrobocie nieco spadło. Było to głównie wynikiem wzrostu zatrudnienia w małych i średnich przedsiębiorstwach, jak również napływu kapitału zagranicznego. Bezrobocie utrzymywało się na bardzo wysokim poziomie, dopóki Polska nie weszła do Unii Europejskiej. Transformacji ekonomicznej i ustrojowej towarzyszył niekontrolowany wzrost przestępczości. Pojawiły się zorganizowane grupy przestępcze. Dopiero pod koniec lat 90. podjęto z nimi skuteczną walkę i rozbito działające gangi. Symbolem ciemnej strony początkowego okresu transformacji stały się afery gospodarcze.

Rozpad obozu solidarnościowego

ROZPAD OBOZU SOLIDARNOŚCIOWEGO

W roku 1990 okazało się, że idea walki z komunizmem, która dotychczas łączyła członków „Solidarności” nie wystarczyła, aby mogli zgodnie współpracować w nowej rzeczywistości politycznej. Dodatkowym problemem dzielącym społeczeństwo oraz rządzących były trudności gospodarcze kraju, w którym w szybkim tempie przeprowadzano reformy. Wiosną 1990 roku Lech Wałęsa ogłosił rozpoczęcie „wojny na górze”.

ROZPAD OBOZU SOLIDARNOŚCIOWEGO

Wojna na górze – to popularna nazwa konfliktu, który wybuchł w 1990 roku między Lechem Wałęsą, czyli przewodniczącym NSZZ „Solidarność”, a rządem Tadeusza Mazowieckiego. “Wojna na górze” była efektem ogniskującego w Solidarności konfliktu wewnętrznego pomiędzy solidarnościową lewicą i jej głównym ideologiem Adamem Michnikiem, a prawicą z Jarosławem Kaczyńskim na czele. Pomiędzy zwaśnionymi stronami był lider „Solidarności” Lech Wałęsa.

ROZPAD OBOZU SOLIDARNOŚCIOWEGO

Za początek konfliktu uważa się posiedzenie Komitetu Obywatelskiego 24 czerwca 1990 roku. Wcześniej Lech Wałęsa udzielił wywiadu Gazecie Wyborczej, w którym skrytykował Tadeusza Mazowieckiego i Bronisława Geremka oraz przedstawił swoją wizję prezydentury. Dzień później rzecznik rządu Małgorzata Niezabitowska przeprowadziła atak na Wałęsę, nazywając go „przyspieszaczem z siekierą”.

ROZPAD OBOZU SOLIDARNOŚCIOWEGO

W efekcie „wojny na górze”…

• Doszło do powstania dwóch postsolidarnościowych partii politycznych:
• Porozumienia Centrum (PC), które miało charakter prawicowy i konserwatywny, a kierowane było przez Jarosława Kaczyńskiego; w wyborach prezydenckich poparło Lecha Wałęsę;
• Ruch Obywatelski Akcja Demokratyczna (ROAD) pod przewodnictwem Zbigniewa Bujaka popierał Tadeusza Mazowieckiego;
• Zlikwidowano system monopartyjny, co spowodowało upadek PZPR. W styczniu 1990 roku partia ta rozwiązała się, a na jej miejsce utworzono Socjaldemokrację Rzeczypospolitej Polskiej (SdRP) z Aleksandrem Kwaśniewskim na czele;
• Wystawienie w wyborach prezydenckich z 25 listopada 1990 r. dwóch kandydatów z obozu solidarnościowego: Lecha Wałęsy i Tadeusza Mazowieckiego.

ROZPAD OBOZU SOLIDARNOŚCIOWEGO

Pierwsze wybory prezydenckie

W listopadzie 1990 roku odbyły się pierwsze wybory prezydenckie. Pierwszym prezydentem wyłonionym w wyborach powszechnych został Lech Wałęsa. Ostatni prezydent RP na uchodźstwie, Ryszard Kaczorowski, przekazał Lechowi Wałęsie symbole władzy. W wyborach prezydenckich w 1995 roku zwycięstwo odniósł Aleksander Kwaśniewski, przedstawiciel lewicy postkomunistycznej. Sprawował on urząd prezydenta przez dwie kadencje – do 2005 roku. W wyborach prezydenckich w 2005 roku zwycięstwo odniósł kandydat Prawa i Sprawiedliwości – Lech Kaczyński.

Sytuacja wewnętrzna Polski

SYTUACJA WEWNĘTRZNA POLSKI

Pierwsze w pełni demokratyczne wybory parlamentarne w Polsce

odbyły się w 1991 roku. W ich wyniku do sejmu weszli przedstawiciele 29 partii politycznych, którzy ostatecznie utworzyli 18 klubów poselskich. Tak duże rozdrobnienie w parlamencie było spowodowane brakiem progów wyborczych. Większość miejsc zdobyły partie wywodzące się ze środowiska „Solidarności”, m.in.:

• Porozumienie Centrum (PC) – z Jarosławem Kaczyńskim na czele
• Ruch Obywatelski Akcja Demokratyczna (ROAD) – ze Zbigniewem Bujakiem na czele
• Unia Demokratyczna (UD)
• Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe (ZChN)
• Kongres Liberalno-Demokratyczny (KLD).

SYTUACJA WEWNĘTRZNA POLSKI

Konflikty między partiami politycznymi oraz ich duża liczba utrudniały stabilną pracę zarówno parlamentu, jak i rządu. Głębokie kontrowersje i podziały rodziła również kwestia lustracji, czyli ujawnienia kontaktów części polityków z komunistyczną Służbą Bezpieczeństwa.

W efekcie sporów w czerwcu 1992 roku został odwołany prawicowy rząd Jana Olszewskiego, a rok później rozwiązano sejm i przeprowadzono przedterminowe wybory.

SYTUACJA WEWNĘTRZNA POLSKI

W wyborach parlamentarnych, które odbyły się 19 września 1993 roku wyłoniono:

• Sojusz Lewicy Demokratycznej (SLD), który utworzyli dawni działacze PZPR;
• Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL).

W 1995 roku Polacy wybrali na prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego, który piastował ten urząd przez 2 kadencje, do 2005 roku.

SYTUACJA WEWNĘTRZNA POLSKI

Kolejne wybory parlamentarne (we wrześniu 1997 roku) odbyły się niedługo po powodzi, która ukazała słabość polskiej administracji państwowej. Wybory te przyniosły rządy koalicji Akcji Wyborczej Solidarność (AWS) i Unii Wolności (UW). Były to ugrupowania wywodzące się ze środowisk solidarnościowych. Koalicja ta pod koniec lat 90. przeprowadziła cztery reformy:

• administracji - wprowadzała 16 województw oraz przywracała zlikwidowane w 1975 roku powiaty;
• szkolnictwa - przekształcała system oświaty z dwustopniowego (szkoły podstawowe i ponadpodstawowe) na trójstopniowy (szkoły podstawowe, gimnazja i szkoły ponadpodstawowe);
• emerytalną - wprowadzenie dodatkowych funduszy emerytalnych (“drugi filar”);
• służby zdrowia - decentralizacja systemu ubezpieczeń zdrowotnych oraz m. in. prywatyzacja części ośrodków opieki medycznej.

SYTUACJA WEWNĘTRZNA POLSKI

W następnych wyborach parlamentarnych, które odbyły się w 2001 roku, wygrała koalicja z przewodzącym jej Sojuszem Lewicy Demokratycznej (SLD). Jednak w kolejnych wyborach - 25 września 2005 roku - lewica dotkliwie przegrała, a zwyciężyła prawicowa partia Prawo i Sprawiedliwość (PiS) na czele

z Jarosławem Kaczyńskim. W wyborach prezydenckich, które odbyły się w tym samym roku, wygrał Lech Kaczyński, który również był popierany przez PiS. Ponadto został wtedy również utworzony nowy rząd przez koalicję Prawa i Sprawiedliwości, Ligi Polskich Rodzin oraz Samoobrony.

Konstytucja RP

KONSTYTUCJA RP

Nowa rzeczywistość, w której znalazła się Polska, wymagała zmiany podstaw prawnych funkcjonowania państwa. Na początku lat 90. jedynym aktem prawnym określającym nowy porządek była nowela grudniowa z 1989 r., która wprowadzała ustrój demokratyczny, zasady sprawiedliwości społecznej oraz gwarantowała swobodę działalności gospodarczej i pluralizm polityczny. Istniała jednak potrzeba uchwalenia nowej konstytucji. Chwilowym rozwiązaniem była mała konstytucja z października 1992 r., która wprowadzała zmiany dotyczące władzy ustawodawczej, wykonawczej, sądowniczej oraz samorządu terytorialnego. Zwiększała ona uprawnienia władzy ustawodawczej i utrudniała możliwość odwołania rządu. Dopiero 2 kwietnia 1997 r. Zgromadzenie Narodowe uchwaliło nową Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej.

KONSTYTUCJA RP

Większość obywateli poparła nową konstytucję w ogólnopolskim referendum. Ustawa została podpisana przez Aleksandra Kwaśniewskiego i weszła w życie 17 października 1997 r. Wprowadzała ona zasadę demokratycznego państwa prawa, trójpodziału władzy, suwerenności narodu, dawała prawo wolności zrzeszania się i pluralizmu politycznego. Władza zwierzchnia w Polsce miała należeć do narodu, sprawującego ją poprzez wybieranych w wyborach parlamentarnych na 4 lata przedstawicieli – posłów i senatorów.

Nocne posiedzenie sejmu

NOCNE POSIEDZENIE SEJMU

5 czerwca 1992 r.

doszło do odwołania rządu premiera Jana Olszewskiego, który nie posiadał większości sejmowej. Tuż przed dymisją tego gabinetu Minister Spraw Wewnętrznych Antoni Macierewicz ujawnił listę osób wpisanych na nią jako współpracownicy tajnych służb PRL.

Dziękujemy za uwagę!