Mrożek Tango cz. 1

TANGO

Sławomir Mrożek

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA

Sytuacja społeczno-polityczna w Polsce na początku II połowy XX wieku

- lata 60 XX wieku - socjalizm w Polsce; władzę sprawuje I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (KC PZPR), Władysław Gomułka; represje wobec opozycji komunistycznej; rząd totalitarny umacnia swoją pozycję; w polityce zagranicznej zacieśnia się stosunki ze Związkiem Radzieckim; społeczeństwo podporządkowane władzy - lata 60 XX wieku – przemiany obyczajowe w Europie = rewolucja seksualna- negowanie moralności chrześcijańskiej, wolne związki, rozwody ; laicyzacja; powstanie subkultur młodzieżowych m.in. ruchu hipisowskiego

Geneza utworu

- Sławomir Mrożek w 1963 roku opuścił Polskę Rzeczpospolitą Ludową (powrócił dopiero po zmianach ustrojowych, po trzydziestu trzech latach emigracji) - Tango wyszło drukiem po raz pierwszy w czasopiśmie teatralnym „Dialog” w 1964 roku (nr 11 pisma) - wystawione po raz pierwszy w Bydgoszczy w 1965r. - wersja książkowa po raz pierwszy w 1973 roku - utwór przetłumaczono na liczne języki europejskie, a nawet na japoński - grywany w wielu teatrach do dziś

Znaczenie tytułu

- tango to taniec pochodzenia latynoamerykańskiego - Argentyna - początkowo uważany ze względu na epatowanie seksualnością za nieprzyzwoity - na szeroką skalę upowszechnił się w Europie na początku XX wieku - w dramacie taniec symbolizuje powtarzalność historii = przewroty społeczne - tango dla Stomila i jego żony Eleonory w czasach ich młodości = symbol wyzwolenia od sztucznych, mieszczańskich konwenansów - w finale dramatu taniec zwycięstwa wykonuje Edek (z Eugeniuszem) = symbol klęski wartości wyznawanych przez Artura i triumf prymitywizmu oraz kultury masowej

Czas i miejsce akcji

AKT III

AKT I

AKT II

przed południem / mieszkanie Eleonory i Stomila, wystrój typowo mieszczański: stół na 8 osób z krzesłami, fotele, duże lustro, ozdobne dwuskrzydłowe drzwi, kotara, sofa, stoliczki , ale salon zaniedbany, niechlujny, sprawia wrażenie jakby mieszkańcy byli w trakcie przeprowadzki, salon zagracają przedmioty, które dawno powinny być wyrzucone: wózek dziecięcy Artura (Artur ma 25 lat), suknia ślubna, katafalk po zmarłym dziadku (zmarł 10 lat temu), na stole resztki jedzenia pusta klatka dla ptaka

następnego dnia rano / salon Eleonory i Stomila ale wysprzątany, uporządkowany, klasyczny salon mieszczański, katafalk nakryty bibelotami i przypomina kredens, pojawia się staroświecki aparat fotograficzny na statywie

noc / salon jak w akcie I, ciemność rozświetla nieduża stojąca lampa, przy okrągłym stoliku grają w karty: Eleonora, Edek, Eugenia, Stomil, drzwi kuchenne (tam wchodzi Edek)

BOHATEROWIE

Eugeniusz

Eugenia

- starsza pani, babcia Artura, nie wpisuje się w stereotyp typowej babci, w sukni z trenem wlokącym się po ziemi w jaskrawe kwiaty, dżokejka, na nogach trampki; w akcie III ubrana w nobliwy kostium starszej pani: ciemna suknia, zapięta pod szyję, koronkowe mankiety, koronkowy żabocik, w czepku - w towarzystwie Edka sloganowe słownictwo, pozbawione sensu powiedzonka - gra w pokera z Edkiem - ofiara Artura , daje się przez niego terroryzować – Artur każe jej położyć się na katafalku, ku zaskoczeniu rodziny umiera

- siwy starszy pan, brat Eugenii, dobrze wychowany, inteligent, w okularach, w zaniedbanym stroju, ubrany w żakiet – jaskółkę, biały ale brudny szeroki krawat, w nim szpilka z perłą, długie do kolan szorty khaki, wysokie szkockie skarpety, popękane lakierki, w akcie III zamiast szortów spodnie- dużo milczy, ulega silniejszym, stara się wysławiać kulturalnie tylko pod przymusem używa języka Edka- jest konformistą – ulega innym , kiedy gra z Edkiem i Eugenią zachowuje się jak oni, kiedy spiskuje z Arturem zachowuje się jak jego sprzymierzeniec, kiedy Artur ponosi klęskę podporządkowuje się Arturowi- na początku bierze udział w spisku potem staje się jego ofiarą

VS

Stomil

Eleonora

- ojciec Artura, mąż Eleonory, dojrzały mężczyzna, głowa rodziny, inteligent, artysta, eksperymentator, w młodości buntownik, który przyczynił się do rewolucji obyczajowej niechlujny, chodzi w porozpinanej piżamie, otyły, zarośnięty; w akcie III wbity w mały garnitur, kamaszki- elokwentny, dużo teoretyzuje, jest skupiony na myśleniu o sztuce, postrzega rzeczywistość przez pryzmat sztuki, dumny z wolności , którą wywalczyło jego pokolenie, - zajmuje się przede wszystkim swoimi eksperymentami teatralnymi, przez jego liberalizm w domu rozprężenie obyczajowe, nie reaguje na zdradę żony, ulega terrorowi syna, zamiast działać rozprawia bez końca- według niego syn zaprzecza osiągnięciom rewolucji przeprowadzonej przez jego pokolenie, jako bezbronny intelektualista poddaje się terrorowi Edka

- matka Artura , żona Stomila, atrakcyjna, wyzwolona kobieta w średnim wieku, należy do inteligencji, do pokolenia, która buntowało się przeciwko tradycji - twierdzi że młodzi powinni być wdzięczni jej pokoleniu za wywalczenie przez nie wolności, wypowiada się swobodnie o swoim romansie z Edkiem, wspomina z rozrzewnieniem czasy swojej młodości, buntu, rewolucji obyczajowej, ubóstwia sztukę , twierdzi, że studia Artura są jej porażką (miał być artysta nie lekarzem) - otwarcie adoruje Edka, zachwyca się jego naturalnością, romansuje z Edkiem aby jak twierdzi obudzić zazdrość w Stomilu, uważa, że jej mąż jest niemęski, broni się przed starością nie akceptuje upływu czasu, w ważnym momentach wycofuje się i oddaje inicjatywę mężczyznom, - w sporze z Arturem trzyma stronę Stomila, wspiera męża w jego eksperymentach teatralnych , Eugeniusza uważa za zdrajcę swojego pokolenia

VS

Artur

- syn Stomila i Eleonory, kuzyn i narzeczony Ali, 25 lat, student trzech fakultetów m.in. medycyny i filozofii, nosi ciemny garnitur, białą koszulę z krawatem , czysty , zadbany - odrzuca filozofię wolności swoich rodziców, wygłasza tyrady przeciw patologii panującej w jego domu, apeluje by przywrócić normy i zasady obyczajowe, moralne, ubolewa nad brakiem formy (!), opiera swój plan na kobietach, którym w jego przekonaniu najbardziej powinno zależeć na powrocie do tradycji (tradycyjna obyczajowość utrudnia mężczyznom dostęp do kobiet i tym samym buduje pozycję kobiet) - wymierza kary : babci każe kłaść się na katafalk, wujowi wsadza na głowę klatkę dla ptaków, zabranie rodzinie grać w karty, strofuje za wygląd salonu, ubiór domowników, prowokuje ojca by zabił kochanka żony, jego bunt może się wyrazić tylko buntem przeciw brakowi zasad, norm, znajduje sobie ideę panowania nad życiem i śmiercią najbliższych - jest głównym inicjatorem wydarzeń i konfliktu, uruchamia lawinę zdarzeń prowadzących do jego śmierci i zapanowania tyranii Edka

VS

Ala

- kuzynka i narzeczona Artura, ma 18 lat, pojawia się w długiej do ziemi, nieprzezroczystej koszuli nocnej pełnej zakładek i falban; w akcie III w sukni ślubnej - wyzwolona, nonszalancka, zblazowana, przekonana ze małżeństwo z Arturem to część planu - kokietuje Artura - zgadza się na ślub z Arturem = przewrócenie norm panujących w domu Stomila, mówiąc, że zdradziła Artura z Edkiem wywołuje ciąg zdarzeń prowadzących do tragicznego finału

EDEK

- podejrzany osobnik, cham, nosi koszule w kratę, rozpiętą na piersi, wypuszczona na spodnie, podwinięte rękawy, brudne spodnie, jaskrawożółte buty, długie tłuste włosy, grzebień w tylnej kieszeni spodni, nieogolony, - rzadko się odzywa, mówi prostackim językiem, głosi prymitywne poglądy, potrafi być groteskowo uniżony, nie chce być kulturalny, - jest bezczelny, zbyt pewny siebie, ekscytuje się obrazkami z podręcznika anatomii dla studentów medycyny, ogrywa wszystkich w pokera, pije piwo prosto z butelki, nie kryje, że sypia z Eleonora, uważnie obserwuje co dzieje się w rodzinie i wykorzystuje okazję do zdobycia władzy, jego argumentem jest brutalna, tępa siła - początkowo daje się ustawiać Arturowi, który czyni go swoim pachołkiem, gdy jego pan zwraca się przeciw niemu zrzuca Artura z piedestału, zabija go i przejmuje władze

„Tango” jako dramat rodziny

W rodzinie wszystkie podziały i role zostają zatarte . Artur chce, by jego rodzice zaczęli wypełniać swoje role, zachowywać się jak typowi rodzice. Artur uważa, że rodzice swoim trybem życia i poglądami odebrali mu prawo do buntu, który wpisany jest w młodość. Arturowi nie udaje się nakłonić Stomili do przejęcia roli głowy rodziny i postanawia sam ją odegrać proponując Ali małżeństwo. Jednak odkrywa, że zamierzony ślub jest pustą formą i niczego nie zmieni, postanawia sięgnąć po władzę . Ponosi klęskę.

„Tango” Sławomira Mrożka to dramat o rozkładzie relacji rodzinnych

= tradycyjne role w rodzinie Stomilów zostały odwrócone – Artur zachowuje się tak, jak wyobrażamy sobie, że powinni się zachowywać rodzice, = nie obowiązują tu żadne zasady życia rodzinnego – Eleonora jawnie zdradza Stomila z Edkiem, co spotyka się z akceptacją męża.

Konflikt pokoleń w Tangu

Tekst źródłowy

:)

Polecenia

Dziękuję

cdn 2