Werter

Ogień, łzy i Weltschmerz –Cierpienia młodego Wertera J. W. Goethego

Johann wolfgang von goethe

Ur. 28 sierpnia 1749 we Frankfurcie nad Menem, zm. 22 marca 1832 w Weimarze – niemiecki poeta przełomu XVIII i XIX w. i jedenz najbardziej znaczących w skali światowej, dramaturg, prozaik, uczony, polityk, wolnomularz. Był również myślicielem i uczonym, znawcą wielu dziedzin wiedzy oraz sztuki. Studia prawnicze ukończył w Lipsku i Strasburgu. W 1775 r. osiadł w Weimarze, gdzie pozostał do końca życia. Pełnił różne funkcje na dworze księcia sasko-weimarskiego, dochodząc do rangi prezydenta Izby Finansów.

STURM UND DRANG

• Goethe to główny twórca okresu „burzy i naporu”. Jest przedstawicielem estetyki klasycznej, ale jego twórczość otworzyła drogę europejskiemu romantyzmowi.
• Preromantyczny okres w literaturze niemieckiej przypadający na lata 1767-1785.

Charakterystyczne cechy:

• postawa buntu,
• ukazywanie dramatu jednostki wybitnej,
• krytyka stosunków społecznych,
• zainteresowanie folklorem,
• kult Szekspira.

powieść epistolarna

• Cierpienia młodego Wertera to zbiór 84 listów, z których większość skierowana jest do Wilhelma, przyjaciela tytułowego bohatera.
• Ten gatunek literacki został zmodyfikowany przez Goethego (osobisty pamiętnik, analiza stanów psychicznych bohatera, jego uczucia i poglądy).
• Wydawca – Goethe – uprawdopodobnienie historii.

WĄTKI AUTOBIOGRAFICZNE

W Cierpieniach młodego Wertera można dopatrzyć się wątków autobiograficznych. Lotta to Charlotta Buff, z którą Goethego połączyła przyjaźń. W Albercie można dostrzec rysy Johanna Christiana Kestnera – narzeczonego Charlotty, radcę dworu, którego pisarz poznał podczas praktyki prawniczej w Weltzlar. Scena śmierci Wertera prawdopodobnie także ma swój pierwowzór. Nieszczęśliwie zakochany w zamężnej kobiecie przyjaciel Goethego – Carl Wilhelm Jeruzalem – zastrzelił się z pistoletu pożyczonego od Kestnera.

KOCHA NATURĘ

NIENAWIDZI MIASTA, MANIERYZMU, RELACJI SPOŁECZNYCH, URZĘDÓW

HISTERYCZNY

POCZUCIE BEZSENSU EGZYSTENCJI

POSTRZEGA ŚWIAT PRZEZ PRYZMAT MARZEŃ I POEZJI

WRAŻLIWY

WERTER

IDEALISTA

WYOBCOWANY, SAMOTNY WŚRÓD LUDZI

EGOCENTRYK

PORYWCZY

NIEZROZUMIANY

DZIECINNY, KOCHA DZIECI Z WZAJEMNOŚCIĄ

NIEKONSEKWENTNY

ZAFASCYNOWANY PIERWOTNOŚCIĄ, NIEWINNOŚCIĄ, PROSTOTĄ

SAMOBÓJSTWO

WYBUJAŁA UCZUCIOWOŚĆ

BOHATER WERTEROWSKI

WERTERYZM

Ewolucję romantycznego indywidualizmu, szczególnie we wczesnej fazie, wyznaczały różne przejawy buntu jednostki przeciw światu, [...]: werteryzm, reneizm, schilleryzm i bajronizm. [...] Werteryzm i reneizm można potraktować jako zbliżone formy romantycznego indywidualizmu. Charakteryzuje je bunt wewnętrzny tylko, przeżyty w myśli [...], a w skrajnej postaci znajdujący ujście w akcie samobójstwa. Ten typ indywidualizmu reprezentują jednostki posiadające szczególnie wyostrzoną samowiedzę oraz wielką artystyczną wrażliwość duszy. Stają się one pastwą swej rozbudzonej wyobraźni, marzycielstwa, a więc wkraczają w życie[,] przeżywszy je najpierw w myśli. […] Bezwarunkowa potrzeba autentyczności, szczerości, uczuć wielkich, ostatecznych, potrzeba życia nastrojonego na najwyższy ton, wiecznie niespokojne i nienasycone serce – oto źródła ówczesnego indywidualizmu, nieodłącznie związanego z cierpieniem. […] Skłócona ze światem jednostka romantyczna w momentach szczególnego spotęgowania tego doświadczenia odkrywa, że życie w swej istocie nie jest stworzone na jej miarę, że istnieje nieusuwalna przepaść pomiędzy jej wrażliwością i potencjalnymi możliwościami a „możliwościami” świata […].

Z istoty ich osobowości wynika niezdolność do kompromisu i dlatego wchodzą w nieunikniony konflikt ze światem [...]. Stąd wynika poczucie „czczości istnienia”, nuda, zatrucie pierwiastkami egotyzmu, sceptycyzm oraz totalne zwątpienie w sens życia, pozbawiające wczesnoromantycznych indywidualistów woli działania. Wszystko to zostało nazwane romantyczną „chorobą wieku”. Jej najskrajniejszym objawem jest tzw. ból istnienia. Niemałą rolę w jego spotęgowaniu odegrała ówczesna historia, a szczególnie klęska Napoleona, będąca źródłem rozczarowania i poczucia kryzysu wartości pierwszego pokolenia

Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. Józef Bachórz, Alina Kowalczykowa, Wrocław 1991, s. 365–367: Indywidualizm.

WELTSCHMERZ

Werter to młoda osoba rozczytana w twórczości Homera i Pieśniach Osjana Macphersona, przeżywająca „Weltschmerz” [czyt. weltszmerc] – ból istnienia. Jego życiu towarzyszą smutek, samotność, rozgoryczenie i przede wszystkim bierność. Werter jest nieszczęśliwie zakochany, żyje miłością idealną i poza nią nie dostrzega świata, nie może jednak połączyć się z ukochaną Lottą. Sytuacja ta powoduje, że młodzieniec buntuje się przeciwko obowiązującym w społeczeństwie zasadom i konwenansom. Nie potrafi jednak poradzić sobie z rozterkami egzystencjalnymi i sytuacją życiową. Werter popełnia samobójstwo: strzela do siebie z pistoletu. Cierpienia młodego Wertera wywołały zjawisko socjologiczne zwane efektem Wertera. Młodzi ludzie ubierali się jak bohater Goethego – w niebieski frak i żółtą kamizelkę. Przez Europę przeszła również fala samobójstw.

weltschmerz

zespół nastrojów i emocji typu: depresja, smutek, apatia, melancholia, załamanie

wynika z dysonansu pomiędzy wrażliwością bohatera a jego otoczeniem

wynika z myśli o niedoskonałości świata, a właściwie ze zderzenia chęci działania i niemożności jego realizacji

Źródła graficzne:

https://www.bing.com/images/search?view=detailV2&ccid=9ZhJi8wT&id=B3598178F639E6E0025379588EF3AAC6D3F26B62&thid=OIP.9ZhJi8wTb18hBEO9CZUZNQHaJI&mediaurl=https%3a%2f%2fwww.ancient-origins.es%2fsites%2fdefault%2ffiles%2fRetrato-Goethe.jpg&cdnurl=https%3a%2f%2fth.bing.com%2fth%2fid%2fRf598498bcc136f5f210443bd09951935%3frik%3dYmvy08aq845YeQ%26pid%3dImgRaw&exph=800&expw=649&q=goethe&simid=608023169964932505&ck=A81DE62D1D54C8DDF915A721787413B0&selectedIndex=1&FORM=IRPRST&ajaxhist=0

Pierwsze wydanie Cierpień młodego Wertera z 1774 roku P.Haack (fot.), skan, licencja: CC BY-SA 3.0

https://www.bing.com/images/search?view=detailV2&ccid=XFhjf1lQ&id=3E117C12E72E0C4362C7C8879A342769DA107422&thid=OIP.XFhjf1lQ5TCAl_zdZhwNLAHaKc&mediaurl=https%3a%2f%2fwww.lanuovacarne.it%2fwp-content%2fuploads%2f2019%2f02%2fla-nuova-carne-effetto-werrther-2.jpg&cdnurl=https%3a%2f%2fth.bing.com%2fth%2fid%2fR5c58637f5950e5308097fcdd661c0d2c%3frik%3dInQQ2mknNJqHyA%26pid%3dImgRaw&exph=900&expw=638&q=werter+i+lotta&simid=608021318835705684&ck=BE024AAFF241E4BB922F039D59381421&selectedIndex=0&FORM=IRPRST&ajaxhist=0

Śmierć Wertera François Charles Baude, Śmierć Wertera, 1911, domena publiczna

pinterest.com

Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.