Egzystencjalizm

Niepewność - oto co zmusza nas do myślenia.

Nawet siedząc na ławie oskarżonych, lubimy słuchać o sobie.

EGZYSTENCJALIZM

Albert Camus

Albert Camus

Z definicji, egzystencjalizm to

Egzystencjalizm jest głęboko zakorzeniony w literaturze. Filozofia ta jest bardzo niesystematyczna, nieuporządkowana, a zamiast traktów teoretycznych wyraża swoją myśl poprzez dzieła literackie. Punktem wyjścia dla egzystencjalistów był punkt widzenia człowieka.

ruch filozoficzny powstały w latach 30. XX w. w Europie, który w centrum zainteresowania stawiał problematykę ludzkiego istnienia w świecie, zwłaszcza jego sensu i konsekwencji etycznych.

Myśl egzystencjalistyczna ma swe źródła już w filozofii Sokratesa (ok. 470‑399 p. n.e.), który jako pierwszy uznał, że pytania dotyczące tego, jak żyć, są najważniejsze wśród wszystkich, które zadają sobie ludzie.

Wyróżnia się dwa typy egzystencjalizmu:- ateistyczny - teistyczny

Søren Kierkegaard - prekursor egzystencjalizmu

(1813 - 1855r.) Dania

Prekursorem egzystencjalizmu był Soren Kierkegaard. Od niego została przyjęta ogólna koncepcja tej filozofii. Uważał on, iż człowiek staje przed wyborem - nawiązać relacje z Bogiem czy też odrzucić tą możliwość. Kierkegaard wyznawał pogląd, że przyjęcie wiary chrześcijańskiej przez człowieka jest jego wolnym wyborem. Uważał, że źródłem wairy jest introspekcja czyli samoobserwacja i analizowanie własnych procesów myślowych. Czlowiek moralny w jego rozumieniu to osoba dokonująca wyborów zgodnych z wiarą. Ludzie posiadają wolność wyboru i działania, przez co sami tworzą wartości, ale muszą pamiętać, że za swe wybory i podjęte decyzje ponoszą pełną odpowiedzialność.

~Czy to zrobisz, czy nie zrobisz, będziesz, i tego, i tego~ żałował.~

Znane dzieła:

- Albo-albo - Bojażń i drżenie - Choroba na śmierć - Okruchy filozoficzne

Egzystencjalizm ateistyczny

^^ateizm - przekonanie, że empirycznie nie istnieje żaden Bóg, żadne bóstwo oraz żadne byty metafizyczne^^

Przedstawiciele tej wersji egzystencjalizmu odrzucali istnienie Boga –jako moralnego prawodawcy, a także opiekuna oraz sędziego ludzkich losów i postaw. Nie uznawali również wiary w sferę metafizyczną ani jakkolwiek eschatologię (nadzieję na życie po śmierci). Odrzucali też wiarę w jakąkolwiek metafizycznie rozumianą „naturę” ludzką – człowiek jako dziecko Boże, jako istota stworzona na wzór Boga, jako istota duchowo cielesna, różna od innych bytów przyrodniczych itp. Tylko przy tych założeniach egzystencjalizm był według nich uprawomocniony do stawiania pytań o ludzkie istnienie, o najważniejsze ludzkie wybory, o sens wolności i odpowiedzialności.

Egzystencjalizm teistyczny

^^teizm - wiara w istnienie osobowego Boga, stwórcy świata i jego prawodawcy, który może ingerować w rzeczywistość empiryczną^^

W latach 40. XX w. zaczęli tworzyć myśliciele, którzy światopoglądowo związani byli z religią. Łączy ich odrzucenie ateistycznej perspektywy twórców egzystencjalizmu. Wszyscy zarazem uznają jako fundament myśli filozoficznej indywidualne ludzkie doświadczenie, wszyscy są przekonani, że człowiek powinien mieć miejsce w centrum filozoficznej refleksji i wszyscy rozstrzygają fundamentalne pytania egzystencjalne i etyczne. Założenie istnienia Boga staje się dla nich dodatkową daną w refleksji nad ludzkim losem. Włączają w tę refleksję intuicje i pragnienia religijne.

Główne założenia egzystencjalizmu

Prekursorów egzystencjalizmu łączyło przede wszystkim zainteresowanie ludzkim życiem oraz problematyką egzystencjalną i etyczną. Tradycyjna metafizyka pytała o to, czym jest to, co jest – jaki charakter ma byt, co jest jego naturą i istotą (co sprawia, że jest tym, czym jest). Klasyczna teoria poznania zadawała zaś pytania, jak poznać to, co istnieje. Egzystencjalizm zmienił radykalnie perspektywę filozoficznych dociekań: pytał nie o to, co istnieje, ale o samo istnienie. Nie pytał, czym są rzeczy, ale czym jest istnienie – w szczególności istnienie (egzystencja) człowieka – co jest najważniejsze w tym istnieniu, co na nie wpływa i jak określa to ludzki los i wybory etyczne, których człowiek dokonuje. Egzystencjalizm zarazem nie był filozofią akademicką, spekulatywną ani systemową. Nie rościł sobie pretensji do stworzenia ścisłej teorii filozoficznej z precyzyjnymi terminami i zbiorem twierdzeń. Nie chciał zajmować się niczym, co byłoby oderwane od ludzkiego doświadczenia, życia, realnych sytuacji, w których człowiek się znajduje i wyborów, przed którymi staje. Nie chciał tworzyć filozoficznych syntez i systemów. Filozofia ta miała być żywą refleksją na temat ludzkiego życia, miała być także sposobem życia. Dlatego egzystencjaliści uprawiali filozofię w sposób literacki, stawiając często problemy i rozważając je w dziełach literackich (powieściach, dramatach), czy na poły literackich (esejach, listach, dziennikach).

Miguel de Unamuno

Gabriel Marcel

Emmanuel Levinas

Karl Jaspers

(1883 - 1969r.) Niemcy, Szwajcaria

(1864 - 1936r.) Hiszpania

(1889 - 1973r.) Francja

(1906 - 1995r.) Litwa, Francja

~francuski filozof, myśliciel religijny, wykładowca, dramaturg, krytyk literacki~"Kochać kogoś znaczy na zawsze złożyć w nim nadzieję."

~hiszpański filozof, pisarz, dramaturg i poeta~"Cierpienie uczy nas o własnym istnieniu."

~francuski filozof żydowskiego pochodzenia~ "Cierpienie jest doświadczeniem jedności z własnym ciałem"

~niemiecki psychiatra i filozof~ "Tylko ten kto kocha, widzi, co jest prawdziwe w człowieku."

Przedstawiciele egzystencjalizmu teistycznego

Martin Heidegger

Albert Camus

Jean Paul Sartre

(1889 - 1976r.) Niemcy

(1913 - 1960r.) Algieria, Francja

(1905 - 1980r.) Francja

~powieściopisarz, dramaturg, eseista i filozof francuski~ "Szczęściem jednego człowieka jest drugi człowiek."

~niemiecki filozof~ „Artysta jest źródłem dzieła. Dzieło jest źródłem artysty.“

~francuski filozof, pisarz, dramaturg, eseista i reżyser teatralny~ "Człowiek jest jedynym stworzeniem, które nie zgadza się być tym, czym jest."

Przedstawiciele egzystencjalizmu ateistycznego

„[...]Człowieka w pojęciu egzystencjalisty nie można zdefiniować, dlatego że jest on pierwotnie niczym. Będzie on czymś dopiero później i to będzie takim, jakim się sam uczyni. A więc nie ma natury ludzkiej, ponieważ nie ma Boga, który by ją w swym umyśle począł. Człowiek jest poza tym nie tylko taki, jakim siebie pojmuje, lecz również takim, jakim chce być, jakim się pojął po zaistnieniu i jakim zapragnął być po tym skoku w istnienie. Człowiek jest tylko tym, czym siebie uczyni.[...]”

Jean-Paul Sartre Egzystencjalizm jest humanizmem

Jean Paul Sartre

"Egzystencja poprzedza esencję"

Twórca założeń i wyraziciel najważniejszych tez egzystencjalizmu. Twierdził, że życie każdego człowieka jest dynamiczne i zmienne – jest realizowanym, mniej czy bardziej świadomie, życiowym „projektem”. To zatem każdy z nas ostatecznie decyduje, kim jest i czym jest jego życie. Nawet nie podejmując żadnego działania, człowiek dokonuje wyboru. Za kształtowany przez siebie swój los ponosi odpowiedzialność tylko przed sobą. Odpowiada zarazem za innych, bo jego wybory nie dotyczą tylko jego, ale mają wpływ na innych, choć nikt za nikogo nie podejmuje żadnej decyzji. W swoich wypowiedziach Sartre często porównywał człowieka do m.in absurdalnego bytu czy samoprojektującej się wolności.

Oprócz bycia filozofem, J.P. Sartre zasłynął jeszcze z bycia powieścio i dramatopisarzem i dramaturgiem. W 1964r. został nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za jego autobiograficzną powieść "Słowa", lecz nie przyjął nagrody twierdząć, że żaden człowiek nie powinien zostać uwieczniony za życia. Podobnie odmówił przyjęcia Legii Honorowej i profesury w College de France tłumacząc się, że te zaszczyty ograniczyłyby jego wolność. Był postępowym człowiekiem i udzielał się w swoim kraju. Był jednym z najdłużej wspierających ZSRR intelektualistów francuskich, popierał różne organizacje lewicowe i feministyczne.

"Człowiek jest skazany na wolność"