Kultura średniowiecznej Europy

Kultura średniowiecznej europy

Pełnia i schyłek średniowiecza

Autor: Zofia Taterczyńska

Spis treści:

5. Uniwersytety

1. Kultura uniwersalna

3. Sztuka gotycka

2. Sztuka romańska

4. Scholastyka

6. Źródła

Kultura uniwersalna

Kultura średniowiecza charakteryzowała się "uniwersalnością", a uznawano tak, ponieważ jej podstawowe zasady i elementy były wspólne dla całej Europy Zachodniej. Religia chrześcijańska miała ówcześnie największe znaczenie dla każdego Europejczyka, skutkiem tego była działalność literacka, naukowa i artystyczna głosząca prawdy wiary. Łacina była podstawą wspólnoty kulturowej. Wykorzystywana jako język liturgiczny, a także jako język prawa, nauki i literatury. Klasztory i dwory ogdrywały rolę ośrodków dla najzdolniejszych twórców, najlepiej wykształconych uczonych.

Zasadnicze elementy "uniwersalności":

1. Chrześcijaństwo
2. Łacina
3. Klasztory i dwory
4. Po XII w. uniwersytety

Uniwersytety, zakładane po XII w. w rozkwitających miastach, przyczyniły się do przemian umysłowych. Przemiany umysłowe, do których przyczyniły się także wyprawy krzyżowe, ożywiły kontakty cywilizacyjne, co wspomogło rozkwit kultury i nauki, a także wzmocniło poczucie wspólnoty kulturowej.

Sztuka romańska

Sztuka ta wyrosła na bazie antyku oraz doświadczeń sztuki karolińskiej, ottońskiej i bizantyńskiej. Romanizm związany był z działalnością Kościoła katolickiego i stąd obecny był w głównej mierze w sztuce sakralnej.

Sztuka romańska to styl w sztukach plastycznych XI–XIII wieku, który ukształtował się w Europie zachodniej, na terenach zajmowanych obecnie przez dzisiejsze północne Włochy, Francję i zachodnie Niemcy. Wkrótce zasięgiem nowego stylu objęte zostały kolejne tereny Europy i wraz z prowadzonymi wyprawami krzyżowymi przeniknął na Bliski Wschód. Czas trwania sztuki romańskiej był niejednolity, a także występowały różnice w stylu między poszczególnymi regionami.

Znani artyści sztuki romańskiej: Andrija Buvina, Biduino, Paul Max Bertschy.

dowiedz się więcej

Architektura sztuki romańskiej

Wnętrze kościoła romańskiego (Saint-Saturnin) Francja

Charakterystyczna cechą budowli była prostota i racjonalność. Dla ówczesnych kościołów rozpoznawalne są kształty geometryczne oraz zdobienia przy użyciu rotundy. To co wyróżnia styl romański od późniejszego gotyku, to przede wszystkim grubość murów, budynki były ciężkie, masywne, z niewielkimi oknami. Taka architektura świetnie się sprawdzała w razie konieczności obrony - grube mury świątyń dawały bezpieczne schronienie przed najazdem wroga, toteż w okresach wojny przemieniały się w warownie, ale także były to bardzo mroczne świątynie. Niewielka ilość światła, jaka mogła się przedrzeć do wnętrza przez wąskie okna, dodawała grozy średniowiecznym wierzeniom. Surowy wygląd starano się rekompensować bogatym zdobnictwem na kolumnach i portalach.

Romański kościół św. Andrzeja w Krakowie, 1079–1098

Malarstwo sztuki romańskiej

Malarstwo wiązało się ściśle z architekturą - zwłaszcza freski (malarstwo ścienne), zdobiące sklepienia i wewnętrzne mury. Podobnie jak architektura, miało charakter sakralny, sięgając najczęściej do scen biblijnych i żywotów świętych. Ówczesne malarstwo borykało się jeszcze z licznymi problemami natury technicznej, stąd między innymi znaczne ograniczenie skali barw (dominowały: żółta i czerwona, a także zimne kolory: zieleń i błękit).

Malowidło z absydy kościoła w Taüll, Hiszpania

Sztuka gotycka

Sztuka gotycka powstała przed połową XII w. we Francji i szybko rozprzestrzenił się w Anglii, następnie w wielu innych państwach Europy. Powstanie gotyku związane jest z rozwijającą się pod koniec średniowiecza kulturą dworską, rycerską i mieszczańską. Gotyk dzieli się na trzy okresy, których czas trwania jest różny dla poszczególnych państw: -gotyk wczesny -gotyk dojrzały -gotyk późny, zwany płomienistym.

Na pozór gotyk przejął wiele cech stylu romańskiego, ale nie był wynikiem prostego rozwoju architektury romańskiej, ponieważ zmienił zasadę konstrukcji budowli. Można powiedzieć, że o ile celem romanizmu była budowla, to celem gotyku było światło.

Większość dzieł z tego okresu jest anonimowa, niemniej jednak znane są nazwiska części artystów, m.in. Hans Pleydenwurff, Michael Wolgemut, Wit Stwosz, Tilman Riemenschneider.

dowiedz się więcej

Architektura sztuki gotyckiej

Gotyk najpełniej wyraził się w architekturze; zastosowany system konstrukcyjny, na który złożyły się sklepienia krzyżowo-żebrowe, przypory i łuki przyporowe oraz łuk ostry w konstrukcji i dekoracji pozwalał na wznoszenie strzelistych i smukłych kościołów o zredukowanych murach magistralnych, zastąpionych wielkimi oknami witrażowymi. Każdy z tych elementów pojawiał się w architekturze już wcześniej, ale dopiero ich połączenie dało początek gotykowi. Podstawowymi układami przestrzennymi w budownictwie sakralnym były bazylika oraz kościół halowy.

Ołtarz Mariacki Wita Stwosza

Fasada katedry w Reims, Francja

Malarstwo sztuki gotyckiej

Rozwija się wówczas malarstwo o ostrym, wyrazistym rysunku. Artyści śmiało wydłużają postacie, dbając przede wszystkim o ich siłę wyrazu – ekspresję. Wyobraźnia późnogotyckich artystów jest często okrutna. Z upodobaniem prezentują oni sceny męki i tortur, okaleczone i zdeformowane cierpieniem ciała Zbawiciela i świętych ludzi. W dziedzinie malarstwa nastąpił rozkwit witrażownictwa, malarstwa miniaturowego, w którym zaznaczyły się próby trójwymiarowego, przestrzennego ujęcia scen i tablicowego, wyrażającego się zwłaszcza w kompozycjach wieloskrzydłowych ołtarzy. Malarstwo ścienne natomiast utraciło wówczas swoje dotychczasowe znaczenie (z wyjątkiem Włoch).

Eyck Jan van, Madonna kanonika van der Paele, 1436 — Groeningemuseum, Brugia

Scholastyka

Scholastyka (łac. "schola" - szkoła, "scholasticus" - uczony, nauczyciel, student), okres w rozwoju filozofii średniowiecznej (IX–XV w.), obejmujący różnorodne kierunki filozoficzne, których cechą wspólną było podejmowanie problemu zgodności prawd wiary chrześcijańskiej z rozumem naturalnym oraz przyjęcie określonej metody badań i wykładu (tzw. metody scholastycznej). Scholastyka powstała jako wyraz przekonania autorów chrześcijańskich o konieczności pełnego zrozumienia tego, w co się wierzy. Przyjęta w scholastyce metoda naukowa polegała na konfrontowaniu danych objawienia (Pismo Święte i Tradycja) oraz komentujących je autorytetów patrystycznych z rozumowaniem logicznym lub metafizycznym oraz akceptowanymi autorytetami starożytności pogańskiej.

Scholastyka - zgodnie z formułą świętego Anzelma z Canterbury: fides quaerens intellectum "wiara szukająca rozumienia"

Rozwój scholastyki wyrażał się m.in. w powstawaniu uniwersytetów jako ośrodków naukowych nowego typu, zastępujących stopniowo szkoły klasztorne i katedralne.

Niektórzy przedstawiciele scholastyki: Hugon od św. Wiktora , Johann Roscelin, Wilhelm z Chapeaux, Gilbert de la Porrée.

Uniwersytety

Pierwsze uniwersytety w Europie

Pierwsze uniwersytety powstały pod koniec XI w. i początkowo istniało ich niewiele, jak również była ograniczona liczba uczonych, mogących na nich nauczać. Do końca XIII w. funkcjonowało, głównie we Włoszech, 20 takich uczelni. Z początku w nauce oraz literaturze dominowała łacina, lecz w XIV w. zaczęło wzrastać znaczenie języków narodowych. Było to skutkiem upowszechnienia umiejętności czytania, szczęgólnie w miastach.

ŹRÓDŁA:1. Podręcznik ,,Poznać przeszłość" zakres podstawowy 2. Internetowa encyklopedia PWN 3. Fotografie - wikipedia.org, historiasztuki.com.pl

Dziękuję za uwagę

Autor: Zofia Taterczyńska