Stanisław Lem

Stanisław Lem

Stanisław Herman Lem

urodził się we Lwowie najprawdopodobniej 13 września 1921 w rodzinnym mieszkaniu przy ulicy Brajerowskiej 4 jako jedyne dziecko Samuela Lema (inna forma – Lehm, 1879–1954), lwowskiego lekarza i Sabiny Woller (1892–1979). Do aktu urodzenia wpisano jednak datę 12 września, aby zgodnie z przesądem uniknąć pecha.

To jeden z najwybitniejszych pisarzy science-fiction na świecie. Jest to również najczęściej tłumaczony polskim autor w historii, jego książki ukazały się w przeszło 40 językach i sprzedały w liczbie ponad 30 milionów egzemplarzy. Jak donosi Wydawnictwo Literackie tylko w ciągu ostatnich 10 lat na polskim rynku rozeszło się milion egzemplarzy dzieł Lema

Lemowe Google Doodle

23 listopada 2011 roku, w 60 rocznicę wydania pierwszej książki Lema, główna strona Google została poświęcona pisarzowi. Była to krótka gra, inspirowana fabułą „Cyberiady”. Projekt powstał w oparciu o rysunki wybitnego krakowskiego grafika Daniela Mroza, znanego z Grupy Krakowskiej, prac dla “Przekroju” oraz ilustracji do książek największych pisarzy science-fiction. „Lemowskie” Doodle było widoczne w całej Europie Zachodniej i Rosji.

W 11 rocznicę śmierci Stanisława Lema turecki grafik Polat Yarisci w ramach hołdu, stworzył animację osadzoną w świecie „Cyberiady”. Krótki film przedstawia pogrzeb pisarza, którego dokonują roboty z kart jednej z jego najbardziej znanych książek.

Wirtualny pogrzeb

Lem jasnowidz

Stanisław Lem miał dar opisywania i prognozowania przyszłości. Wiele zaprezentowanych w jego książkach rozwiązań biologicznych i technologicznych znalazło swoje odzwierciedlenie w świecie realnym. Jednym z najgłośniejszych przykładów jest przewidzenie powstania czytników ebooków, o których wspominał w 1961 roku w „Powrocie z gwiazd”. W „Cybieriadzie” pisał zaś o czymś, co do złudzenia przypomina „Simsy” – alternatywne światy, w których bohaterowie tworzą symulacje życia.

Fan motoryzacji

Stanisław Lem nie ukrywał swojego zamiłowania do samochodów. Był szczęśliwym posiadaczem kilku unikatowych modeli – m.in. AWZ P70, Wartburga 1000, Fiata 1800, Fiata 125p i Mercedesa W201, a w czasach PRL-u nie było o to tak łatwo jak dzisiaj.

Liczne tytuły

Stanisław Lem był wielokrotnie nagradzany i wyróżniany. Za życia otrzymał Order Orła Białego, najwyższe i najstarsze polskie odznaczenie. Poza tym w swoim dorobku ma order Polonia Restituta, Krzyż Zasługi oraz Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Otrzymał kandydaturę do literackiej Nagrody Nobla. Ostatecznie przyznano ją jednak Czesławowi Miłoszowi w 1980. Wyróżniony był także doktoratami honoris causa wielu uczelni m.in. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Opolskiego, Uniwersytetu Bielefeld, Politechniki Wrocławskiej. Otrzymał również tytuł honorowego obywatela Miasta Krakowa, w którym spędził większość życia.

Planetoida Lem

W naszym Układzie Planetarnym znajdziemy również bohaterów z książek Lema. Imieniem Ijon Tichy nazwano w 2013 roku planetoidę (343000) Ijontichy. W 2018 roku zaś Międzynarodowa Unia Astronomiczna zdecydowała się nazwać różne struktury na powierzchni Charona, największego księżyca Plutona. Nazwy dużych kraterów upamiętniają w szczególności wielkich podróżników z literatury fantastyki. Wśród krateru Nemo (bohater powieści Juliusza Verne’a) czy krateru Dorothy (bohaterka powieści dla dzieci o podróżach do magicznego świata Oz) znajdujemy krater Pirx (jeden z najbardziej znanych bohaterów w twórczości Stanisława Lema).

Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 1992 roku nazwała jego imieniem planetoidę nr 3836. Planetoida (3836) Lem należąca do pasa głównego asteroid została odkryta we wrześniu 1979 roku. Słońce okrąża w ciągu 3 lat i 128 dni w średniej odległości 336 milionów kilometrów (orbita okołosłoneczna planetoidy Lem znajduje się między orbitami planety Mars i Jowisz). Nazwa innej planetoidy, Ilijontichy, pochodzi od imienia i nazwiska bohatera kilku powieści krakowskiego pisarza. Pierwszy polski sztuczny satelita naukowy dostał nazwę Lem.

Tu można śledzić aktualne położenia planetoidy Lem

Lem na orbicie okołoziemskiej

W ramach kanadyjsko-austriacko-polskiego projektu BRITE w Centrum Badań Kosmicznych w Warszawie zbudowano dwa satelity naukowe służące do obserwacji najjaśniejszych gwiazd w naszej Galaktyce. Pierwszy – Lem został umieszczony na orbicie okołoziemskiej w listopadzie 2013 roku, drugi innowacyjny Heweliusz w sierpniu 2014 roku.

Satelita Lem (sześcian o boku 20 cm i wadze 7 kg) jest drugim sztucznym satelitą w całości zbudowanym w Polsce (pierwszym był studencki satelita PW-Sat) i równocześnie pierwszym polskim satelitą naukowym.

Aktualne położenie satelity Lem w czasie rzeczywistym znajdziecie klikając w satelitę

W grudniu 2019 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna ogłosiła wyniki konkursu na nazwy planet pozasłonecznych. Od tej pory w kosmosie będzie gwiazda o nazwie Solaris i planeta nazwana Pirx. Nazwy wyłonione w konkursie mają status oficjalnych i będą używane równolegle z oznaczeniami naukowymi obiektów.

Adaptacje

Na podstawie książek Lema powstało wiele filmów i produkcji telewizyjnych, nie wszystkie zdążył zobaczyć. Po jego śmierci powstał m.in. głośny „Kongres”. Lem większość adaptacji krytykował, w przypadku „Solaris” Tarkowskiego starał się nawet ingerować w wizję reżysera. Jedną z niewielu produkcji, która przypadła mu do gustu, był 40-minutowy film w reżyserii Andrzeja Wajdy, który jednocześnie był jedynym filmem o tematyce science-fiction w dorobku laureata Oscara.

Stanisław Lem przez lata wspierał PAH

Stanisław Lem doczekał się serii koszulek ze swoją podobizną, wyprodukowanych przez łódzką firmę Pan Tu Nie Stał. Pisarz przez wiele lat wspierał Polską Akcję Humanitarną, dlatego jego spadkobiercy, w porozumieniu z Wojciechem Zemkiem, sekretarzem pisarza, zarządzającym też portalem Lem.pl, zdecydowali się przekazać prawa do wizerunku pisarza bez pobierania opłaty licencyjnej. W ramach rekompensaty 10% wartości ceny nominalnej każdej koszulki ma być przelewane na konto Polskiej Akcji Humanitarnej.

Książki w bibliotece POLONA

Alfabet Lema

Rysunki autorstwa Lema

Rysunki stanowią ilustracje do "Dzienników gwiazdowych": "ich charakter poglądowych pomocy w lekturze tekstów skądinąd nieraz trudnych i ciemnych, jest niewątpliwy".

Ósmak- to nie uczeń klasy ósmej ;)

Żyjemy w tempie nieprawdopo­dobnego przyspieszenia. Jesteśmy w sytuacji człowieka, który wy­skoczył z dachu pięćdziesięciopiętrowego wieżowca i w tej chwili znajduje się na wysokości trzydziestego piętra. Ktoś się wychyla i pyta: "Jak tam?", a spadający mówi: "Na razie wszystko w porządku". Nie zdajemy sobie sprawy, jak ogromna prędkość nami zawładnęła. Mając coraz silniejsze technologie, coraz słabiej kontrolujemy kierunek, w jakim one zmierzają.

Tako rzecze… Lem, str. 562

Zmarł 27 marca 2006 w szpitalu klinicznym Collegium Medicum UJ w Krakowie, przed ukończeniem 85 lat. 4 kwietnia 2006 zgodnie z jego ostatnią wolą urna z prochami została złożona na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie. Pochówkowi towarzyszyła modlitwa odmówiona na prośbę rodziny.

Autorstwa Gapcior - Praca własna, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=11108254

Teksty pochodzą ze stron poświęconych Stanisławowi Lemowi. Głównie z: