Barczewska synagoga

barczewska synagoga

Żydzi na Warmii

Historia niezwykła

W czasach A. Hitlera

Krystyna Szter

Żydzi w liczbach

w cyfrowej odsłonie

Brakoniecki

Oś czasu

Przesłanie Wiecka

Mury pod lupą

Puzzle

Znajdź synagogę

Dawniej i dziś

Foto video

koncepcja i realizacja

DROBNA SYNAGOGA O JEDNEJ STOPIE NA NIERUCHOMYM PRZEDMIEŚCIU

Przyszłość

Sławomir Ostrowski

Dodaj od siebie

Źródła

Projekt zrealizowany przez Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne "Pojezierze" przy wsparciu finansowym Samorządu Województwa Warmińsko - Mazurskiego

żydzi na warmii

Żydzi w Barczewie

Aż do XVIII w. na Warmii żyła jednak niewielka liczba Żydów, którym zezwalano na pobyt na podstawie umów zawieranych z księciem, biskupem warmińskim i kapitułą oraz po wniesieniu stosownych opłat. Ordynacja krajowa biskupa Maurycego Ferbera z 22 września 1526 r. stanowiła, że niekatolicy mogą przebywać na Warmii jedynie tymczasowo, tzn. krócej niż jeden rok. Dotknęła ona nie tylko protestantów, ale w szczególności Żydów. W 1718 r. zakaz handlu Żydom poza jarmarkami wydał biskup Teodor Andrzej Potocki. W roku 1740 w Prusach Wschodnich mieszkało 400 Żydów.

W państwie krzyżackim nie pozwalano osiedlać się Żydom, z wyjątkiem tych, którzy przeszli na katolicyzm (konwertyci). W Prusach Książęcych posiadali oni pewną swobodę w przemieszczaniu się i prowadzaniu handlu. W XVII w. objęcie władzy przez Fryderyka Wilhelma – Wielkiego Elektora przyczyniło się do złagodzenia przepisów ograniczających prawa Żydów, co spowodowało zwiększenia napływu ludności żydowskiej do Prus. W 1700 r. wydany został regulamin prowincjonalny dla Żydów. Wprowadzone zostało w nim pojęcie Żydów protegowanych (Schutzjude), otoczonych opieką prawną.

+info

barczewo ulica Kościuszki 9

Współrzędne 53°49′33.6″N,20°41′27.6″E 53.826,20.691

Po wydaniu w 1847 r. ustawy umożlwiającej zakładanie gmin żydowskich na terenie powiatów powstała również taka gmina w Barczewie. Początkowo gmina miała siedzibę w domu prywatnym (od 1847 r.), dopiero kilka lat później, w 1852 r. powstał pierwszy, żydowski dom modlitwy przy ul. Kościuszki. Prace przy jego budowie trwały w latach 1850-1852. W okresie tym powstał również dom przeznaczony dla kantora (d. ul. Pasymska 13/15). Kantor prowadził modlitwę, opiekował się synagogą, w jego zastępstwie funkcję te sprawował rabin, administrujący Gminą Żydowską. W 1850 r. barczewska gmina żydowska liczyła 32 członków. W 1860 r., na podstawie zgody ministerstwa, z gminy olsztyńskiej wydzielono gminę w Barczewie, a po uzyskaniu zgody gminy olsztyńskiej ostatecznie barczewska gmina synagogalna wyodrębniła się w 1862 r. Statut gminy opracowano w 1861 r. Pod dokumentem podpisali się przedstawiciele lokalnej elity społeczności żydowskiej, w tym m.in.: fabrykant octu Friendländer, kupcy – Henschel i Grau. W dokumencie wspomniano również o budowie synagogi, co zapewne dotyczyło planów wzniesienia owej budowli w niedalekiej przyszłości. Wówczas w Barczewie mieszkało 77 Żydów; miasto liczyło łącznie 3143 mieszkańców.

+mapa

+video

+street view

+info

Synagoga w czasach rządów Adolfa Hitlera

Sytuacja Żydów w całym państwie niemieckim drastycznie uległa pogorszeniu po dojściu hitlerowców do władzy. Rozpoczęło się wówczas spychanie ich na margines życia społecznego i państwowego, również za pomocą ustaw (w 1935 r. uchwalono wykluczającą Żydów ustawę o obywatelstwie Rzeszy). Wkrótce doszło do bojkotów żydowskich sklepów, niszczenia synagog, a z rozpoczęciem drugiej wojny światowej, intensyfikacji realizacji planu zagłady mieszkających w Europie Żydów. Prześladowania Żydów miały miejsce również w Barczewie.

Żydzi w liczbach

Liczba mieszkańców narodowości żydowskiej w Wartenburgu (Barczewie)

W 1895 r.

na Warmii mieszkało 1461 Żydów

W 1925 r.

w Olsztynie mieszkało 612 Żydów

W 1925 r.

ludność żydowska w Prusach Wschodnich liczyła 11960 osób

W 1933 r.

w całych Niemczech mieszkało 525 tys. Żydów, na świecie 16,6 mln

drobna synagoga o jednej stopie na nieruchomym przedmieściu

atlantyda północy

Wiersz Kazimierza Brakonieckiego, poety i pisarza urodzonego w Barczewie

barczewska synagoga

na osi czasu

8 czerwca 1894

Pozwolenie na budowę

Prace budowlane trwały do końca następnego roku. Nową synagogę oddano do użytku wiosną 1896 r. Opieką nad synagogą zajmowali się wyznaczeni członkowie lokalnej gminy wyznaniowej (m.in. Hermann Gottfeld).

wiosna 1896

Pierwsze modły

+info

Synagogę oddano do użytku wiosną 1896 r. Opieką nad synagogą zajmowali się wyznaczeni członkowie lokalnej gminy wyznaniowej (m.in. Hermann Gottfeld)

23 sierpnia 1938

Likwidacja gminy żydowskiej

Ostatnim przewodniczącym Gminy Żydowskiej w Barczewie był Jacob Schein (z zawodu dekarz). Po likwidacji gminy budynek synagogi już nigdy nie był użytkowany do celów religijnych. Ostatnim kantorem barczewskim był David Beermann, określany jako Kultusbeamter

1938

Sprzedaż synagogi

+info

Po zabraniu z budynku tory i innych podjęto decyzję o sprzedaniu synagogi. Kupiła go w 1938 r. miejscowa rentierka Katharina Kuck za kwotę 4800 marek.

9-10 listopada 1938

Noc kryształowa

Podczas nocy kryształowej z synagogi zdjęto Gwiazdę Dawida, a na terenie miasta wybito szyby w mieszkaniach Żydów. Synagoga ocalała m.in. dlatego, że znajdowała się w rękach aryjskich

1945

Wkroczenie Armii Czerwonej

Armia Czerwona zajęła Barczewo 30 stycznia 1945 r., a następnie zniszczyła część miasta. Zniszczenia zabudowy wyniosły około 60-70%. Podczas ostrzału miasta zniszczona została również synagoga, jej wnętrze ograbili żołnierze radzieccy.

14 maja 1975

Muzeum przejmuje synagogę

Muzeum Warmii i Mazur przejęło budynek synagogi na mocy decyzji Naczelnika Miasta i Gminy Barczewo z dnia 14 maja 1975 r. Budynek znajdował się wówczas w bardzo złym stanie technicznym, wymagał remontu generalnego.

14 kwietnia 1980

Nowy właściciel – SSK „Pojezierze”

Budynek dawnej synagogi został formalnie przekazany decyzją Urzędu Wojewódzkiego Wydziału Kultury i Sztuki na rzecz Stowarzyszenia Społeczno- Kulturalnego „Pojezierze” w Olsztynie.

60

500

Przesłanie tych, którzy zginęli do tych, którzy żyją teraz

Bądźcie czujni,gdy ludzie władzy, pełnymi nienawiści argumentami i obietnicami będą przedstawiać wam agresywne działania jako coś dobrego. Gdy będą wyklinać inne grupy ludności,przy tym być może nawet powołując się na jakiegoś “pana boga”, zalecając wojnę jako legitymujący te działania środek prawny – wojnę, która najczęściej dotyka zupełnie niewinnych. Wtedy możecie doświadczyć dokładnie tego, co spotkało waszych przodków, albo nas – przez nich wymordowanych.

Michael Wieck

Pełna treść przesłania Michaela Wiecka

synagoga pod lupą

Barczewska synagoga w ocenie specjalistów

Analiza stratygrafii nawarstwień(wnętrze)

Analiza stratygrafii nawarstwień

(elewacja i stolarka)

Inwentaryzacja architektoniczno konserwatorska

Program prac restauratorskich

Arch. Agata Wojciechowska-Grygo

Julia Martino

Julia Martino

Julia Martino

Badania architektoniczno - konserwatorskie synagogi w Barczewie przeprowadzono jesienią 2020 r. na zlecenie SSK "Pojezierze"

Odszukaj synagogę na zdjęciu. Najedź myszą na właściwy budynek

Ułóż z puzzli panoramę przedwojennego Barczewa

• 5
• 4
• oui

Brawo!

Barczewo dawniej i obecnie

SYNAGOGA

2021

1896

1896

skanowanie synagogi

fim z drona

macewy

zdjęcia 1914-1939

01

Kolorystyka synagogi proponowana przez konserwatorów przy najbliższych pracach remontowych (widok z przodu)

02

Kolorystyka synagogi proponowana przez konserwatorów przy najbliższych pracach remontowych (widok z tyłu)

Źródła: Adam Płoski "Kwerenda archiwalna i biblioteczna dotycząca budynku synagogi w Barczewie" SSK "Pojezierze" 2020 Arch. Agata Wojciechowska-Grygo "Inwentaryzacja architektoniczno konserwatorska" SSK "Pojezierze" 2020 Julia Martino "Analiza stratygrafii nawarstwień" SSK "Pojezierze" 2020 Produkcje filmowe: Mariusz Bojarowicz

Koncepcja i realizacja

Sławomir Ostrowski

Możesz do projektu dodać własne materiały w postaci zdjęć, filmów, tekstów itp.

Projekt zrealizowany przez Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne "Pojezierze" przy wsparciu finansowym Samorządu Województwa Warmińsko - Mazurskiego