TREN XIX

Odzyskanie równowagi w "Trenie XIX" Jana Kochanowskiego

Ala Krawczyk

Posłuchaj interpretacji "Trenu XI". Rób notatki.

Podmiot liryczny

pojawia się w dóch rolach:

Podmiot liryczny

Poeta- filozof, poeta -ojciec

jako rozżalony kryzysem wyznawanych wartości w obliczu prywatnej tragedii poeta-filozof

jako rozpaczający po stracie dziecka poeta-ojciec

Podmiot liryczny

pojawia się w dóch rolach:

Adresat liryczny

Utwór nie ma wyraźnego adresata.

jako rozżalony kryzysem wyznawanych wartości w obliczu prywatnej tragedii poeta-filozof

jako rozpaczający po stracie dziecka poeta-ojciec

Sytuacja liryczna

Utwór rozpoczyna się informacją na temat stanu ducha podmiotu lirycznego. Ostatnia noc upłynęła lamentującemu Kochanowskiemu na przewracaniu się z boku na bok. Sen nie ukoił jego cierpienia, rozżalenie było silniejsze, niż zmęczenie czy osłabienie. Dopiero nad ranem, na godzinę przez wschodem słońca, podmiotowi udało się przysnąć, choć w gruncie rzeczy dokładnie nie wiadomo, czy to był sen, czy zamroczenie wywołane zmęczeniem. W tym czasie doznaje wizji.

O czym mówi podmiot liryczny?

Tematem utworu jest wizja matki, która pojawia się z Urszulką na ręku. Obraz małej Urszulki, przytulonej ciasno do babci wprowadza do pesymistycznego i ponurego z początku liryku nutę ciepła i nadziei. Wizja dziewczynki była jakby zaczerpnięta z codziennego życia domowników z Czarnolasu. Trzylatka wyglądała tak, jakby przed chwilą obudziła się i czym prędzej podążała do ojca, aby razem z nim zmówić poranną modlitwę. Ubrana w białą, cienką sukieneczkę, z pokręconymi włoskami, rumianą twarzą i roześmianymi oczkami dziewczynka wpisuje się w kultywowany we wcześniejszych utworach obraz tak zwanego „żywego srebra” – dziecka rezolutnego, ruchliwego, radosnego. Ojciec zapamiętał ją właśnie w taki sposób.

O czym mówi podmiot liryczny?

Wtem przemówiła do niegomatka, pytając: Spisz, Janie, czy cię żałość twoja zwykła piecze? Przyznaje, że odwiedziła syna, aby choć trochę ukoić jego ból i ugasić tęsknotę. Senna zjawa zadaje bardzo ważne pytanie, dotyczące postrzegania umarłych przez żywych: Czyli nas już umarłe macie za stracone/ I którym już na wieki słońce jest zgaszone? Dziwi się, że skoro był praktykującym chrześcijaninem, głoszącym w swoich „Pieśniach” wiarę w Boskie wyroki oraz wieczne życie tych, którzy będą postępowali zgodnie z prawami natury oraz Stwórcy, to dlaczego – gdy bezpośrednio dotknęła go tragedii śmierci bliskiej osoby – nagle zmienia pogląd na temat doczesności i wieczności.

O czym mówi podmiot liryczny?

Matka stara się przekonać syna, że śmierć jest jedynie nieodłącznym etapem życia. Po zmianie doczesności na wieczność człowiek zyskuje nową perspektywę. W pewnym momencie mówi: O to sie ty nie frasuj, a wierz niewątpliwie,/Że twoja namilejsza Orszuleczka żywie. Poucza syna, mówiąc że powinien odrzucić wszelkie wątpliwości rozumu – one jedynie wprawiają go w niepotrzebną rozpacz oraz zwątpienie. Jego córeczka żyje – tylko w to powinien wierzyć.

O czym mówi podmiot liryczny?

„Frasunek”, czyli zamartwianie się zostaje skonfrontowane tutaj z doświadczeniem czysto duchowym – wiarą. Rozum nie powinien dominować w żałobie, tylko wiara da człowiekowi ukojenie.

O czym mówi podmiot liryczny?

Matka mówi Janowi, że jeśli martwi się, że wraz ze śmiercią we wczesnym dzieciństwie jego córeczkę ominęły „rozkosze” ziemskiego świata, nie powinien pogrążać się w żalu, bo wszelkie ludzkie przyjemności są „biedne i płone”, wynika z nich więcej zmartwień i żalu, niż radości. Śmierć w pewnym sensie wybawiła Urszulkę od trudności, pracy, zmartwień, łez, żalu, zdrady, czyli wszystkich złych rzeczy, na jakie może napotkać na swojej drodze człowiek. Niestety, w życiu doczesnym dominują wartości oraz stany, które zabierają „smak” człowieczeństwu.

Podmiot liryczny

pojawia się w dóch rolach:

O czym mówi podmiot liryczny?

Następnie matka opisuje piękne życie w raju. Daje też synowi nowe rady, pomocne przy powolnym wyjściu z marazmu wywołanego śmiercią Urszulki. Przypomina mu, ze jeszcze nie jest za późno na zmianę nastawienia do świata i do Boga, trzeba nauczyć się czerpać z życia chwile radości. Twierdzi, ze jest to możliwe nawet po największej tragedii, jaka może spotkać rodziców. Człowiek nie ma żadnego wpływu na długość swego życia na ziemi, nikt nie przewidzi Boskiego planu. Nie można skarżyć się, gdy los nam coś odbierze, lecz trzeba cieszyć się, że w ogóle było nam to dane – takie jest najważniejsze przesłanie, płynące z monologu matki.

jako rozżalony kryzysem wyznawanych wartości w obliczu prywatnej tragedii poeta-filozof

jako rozpaczający po stracie dziecka poeta-ojciec

Podmiot liryczny

pojawia się w dóch rolach:

O czym mówi podmiot liryczny?

Na zakończenie sennego monologu matka Jana z Czarnolasu dokonuje podsumowania życia syna, spędzonego do tej pory na pracy „nad księgami”, a nie na zabawach „świata tego”. I radzi: Tego sie, synu, trzymaj, a ludzkie przygody/ Ludzkie noś; jeden jest Pan smutku i nagrody. Przestrzega go, że jeśli nie weźmie jej słów do siebie i potraktuje je jako pospolite, będzie nadal tkwił w niemocy fizycznej i duchowej.

jako rozżalony kryzysem wyznawanych wartości w obliczu prywatnej tragedii poeta-filozof

jako rozpaczający po stracie dziecka poeta-ojciec

O czym mówi podmiot liryczny?

Postawa, którą proponuje matka, jest trudna. Wymaga zaakceptowania swojej pozycji i zbudowania nowej formuły postępowania. Matka mówi, że człowiek ma prawo do przeżywania i wyrażania swoich doświadczeń ale musi je znosić po ludzku, z godnością. Nie może się poddawać.

Sprawdź, czy rozumiesz "Tren XIX". Zinterpretuj cytaty, znajdujące się na kolejnych slajdach.

Tego się synu trzymaj, a ludzkie przygody, ludzkie noś (…)

Jesliżeć też stąd roście żałość, że jej lata Pierwej są przyłomione, niżli tego świata Rozkoszy zażyć mogła: o biedne i płone Rozkoszy wasze, które tak są usadzone, Że w nich więcej frasunków i żałości więcej, Czego ty doznać możesz sam z siebie napręcej.

A co wszystkich jednako ciśnie, nie wiem, czemu Tobie, ma być synu mój, najciężej jednemu?

Człowiek urodziwszy się, zasiadł w prawie takim, Że ma być jako celem przygodom wszelakim.

Skryte są Pańskie sądy; co się Jemu zdało, Najlepiej, żeby się też i nam podobało.

Kliknij obrazek, wejdź na stronę i ułoż puzzle.

Zapoznaj się z poniższy artykułem. Obejrzyj dokładnie zaprezentowane obrazy.

Dla chętnych

Znajdź informacje o fundacjach i stowarzyszeniach, działających na rzecz dzieci. Wybierz jedną z organizacji i przygotuj na jej temat prezentację Efektami podziel się z klasą.

Posłuchaj utworu. Powiedz, czy Twoim zdaniem nawiązuje on do "Trenów"? Jeśli tak, to w jaki sposób? Npisz wypowiedź argumentacyjną.

Dla chętnych

Dla zainteresowanych

Obejrzyj widowisko A ja, Hanna, pokazujące nowe odczytanie trenów.

:)

Dziękuję Ci za dzisiejszą lekcję