Historia

Presentation:by Kasjan Kiwer

historia książki

klikni tutaj aby przejść dalej

Lorem ipsum dolor sit amet

Lubisz czytać książki? Masz swoje ulubione pozycje literackie, które wywarły wpływ na Twoje życie? A czy wiesz, jak w rzeczywistości wyglądała historia i w jakich okolicznościach powstała pierwsza na świecie książka? Dzisiaj spróbujemy sobie uchylić rąbka tajemnicy na temat tego, jak toczyła się historia powstania książki i druku

Subtitle

klikni dalej aby przejść dalej

• Mezopotamia
• Tabliczki gliniane z pismem klinowym stosowano w państwach położonych w dorzeczu Eufratu i Tygrysu – Sumerze, Babilonii i Asyrii; w późniejszym okresie były także rozpowszechnione w państwie Hetytów oraz w Persji. Znaki w postaci klinów stawiano za pomocą rylców o trójkątnym przekroju, początkowo trzcinowych, później wyrabianych także z kości słoniowej, metalu lub drewna. Tabliczki suszono na słońcu lub wypalano, przez co uzyskiwały kolor od jasnoczerwonego do czarnego. Ich wymiary wynosiły od 2 × 2,4 cm do 22 × 37 cm, grubość od 0,27 do 2,4 cm. Gdy rozmiar tekstu przekraczał jedną tabliczkę, kolejne tabliczki numerowano; jako tytuł podawano początkowe słowa utworu (tzw. incipit); ostatni wers poprzedniej tabliczki powtarzano jako pierwszy wiersz następnej (tzw. kustosz). Tabliczki wiązano rzemykami w bloki; robiono odstęp lub w inny sposób znaczono tekst co 10 wersów; na końcu tekstu zamieszczano kolofon (stopkę). Podawano autora, źródło z jakiego został wzięty tekst, kto był kopistą, korektorem tekstu. Umieszczano informację o sumarycznej liczbie wierszy, o tym czy tekst jest kompletny czy stanowi fragment dłuższego dzieła[6]. Pierwszym znanym z imienia autorem dzieła literackiego była Enheduanna, córka króla akadyjskiego Sargona Wielkiego (panował ok. 2340–2284 p.n.e), kapłanka boga księżyca Nanny w Ur; tworzyła hymny religijne. W bibliotece Aszurbanipala (zm. 626 p.n.e.) w Niniwie, spalonej w 612 roku p.n.e. przez Medów, tabliczki oznaczane były pieczęcią jako własność „króla świata, króla Asyrii”. W bibliotece tej odnaleziono fragmenty katalogu, składającego się z dwóch rodzajów spisów: spisów tabliczek (wymieniających początkowe słowa oraz liczbę tabliczek, tworzących serię) oraz spisów serii (utworów zgromadzonych w danym dziale).

Starożytność

dalej

Chiny W trzecim tysiącleciu p.n.e. w Chinach stosowano pismo. Ryto inskrypcje na skorupach żółwi, kościach, rozciętych łodygach bambusowych oraz na drewnianych deszczułkach[8]. W drugim tysiącleciu p.n.e. istnieli nadworni kronikarze. Księga przemian (I Ching, Yijing) powstawała w latach ok. 1000–750 p.n.e. jako podręcznik wróżbiarstwa w zachodnim państwie Zhou. Konfucjusz (551 p.n.e – 479 p.n.e) nie pozostawił pism, jego nauki spisano później w tzw. Analektach (Dialogi konfucjańskie). Półlegendarny filozof Laozi, twórca taoizmu, był w VI wieku p.n.e. archiwistą w nadwornej bibliotece[8]. Cesarz Qin Shi Huang (Ts’in Shi Huang-ti, 259–210 p.n.e.), który zjednoczył Chiny po Okresie Walczących Królestw, w 213 roku p.n.e. nakazał masowe spalenie ksiąg[8][9]. Miało ono dotyczyć ksiąg fi

Chiny W trzecim tysiącleciu p.n.e. w Chinach stosowano pismo. Ryto inskrypcje na skorupach żółwi, kościach, rozciętych łodygach bambusowych oraz na drewnianych deszczułkach[8]. W drugim tysiącleciu p.n.e. istnieli nadworni kronikarze. Księga przemian (I Ching, Yijing) powstawała w latach ok. 1000–750 p.n.e. jako podręcznik wróżbiarstwa w zachodnim państwie Zhou. Konfucjusz (551 p.n.e – 479 p.n.e) nie pozostawił pism, jego nauki spisano później w tzw. Analektach (Dialogi konfucjańskie). Półlegendarny filozof Laozi, twórca taoizmu, był w VI wieku p.n.e. archiwistą w nadwornej bibliotece[8]. Cesarz Qin Shi Huang (Ts’in Shi Huang-ti, 259–210 p.n.e.), który zjednoczył Chiny po Okresie Walczących Królestw, w 213 roku p.n.e. nakazał masowe spalenie ksiąg[8][9]. Miało ono dotyczyć ksiąg filozoficznych jego przeciwników politycznych – konfucjanistów; oszczędzono natomiast książki o znaczeniu praktycznym, dotyczące medycyny, wróżenia i rolnictwa.

cnd

Sima Qian (ok. 145 p.n.e. – ok. 86 p.n.e), urzędnik na dworze cesarza Wudi z dynastii Han, opracował Zapiski historyka – dzieło obejmujące 2 tysiące lat historii od czasów legendarnego Żółtego Cesarza. W następnych wiekach nastąpił rozwój książki w postaci zwojów jedwabnych. Na jedwabiu pisano piórami z bambusa lub pędzelkami z sierści; używano początkowo atramentu z soku pokostujących drzew, później tuszu z sadzy wymieszanej z klejem. Znaki stawiano w pionowych kolumnach, od góry do dołu i od prawej do lewej strony. Jedwab był kosztownym materiałem pisarskim. Poszukiwania tańszego, równie wygodnego materiału doprowadziły do wynalezienia papieru. W 105 roku n.e. Cai Lun wynalazł technologię wyrobu papieru z morwy, sieci rybackich, szmat i odpadków konopi. W I wieku n.e. zespół specjalistów z zakresu medycyny, sztuki wojennej, filozofii, poezji, wróżbiarstwa oraz astronomii opracował pierwszą chińską bibliografię, liczącą 677 ksiąg.

INTRODUCTION HERE

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna

cnd|

TIMELINE LOREM IPSUM DOLOR

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/CMOC_Treasures_of_Ancient_China_exhibit_-_Fragment_of_Xiping_stone_classics%2C_detail.jpg/80px-CMOC_Treasures_of_Ancient_China_exhibit_-_Fragment_of_Xiping_stone_classics%2C_detail.jpg

Chińczycy opanowali powielanie tekstów metodą estampażu już w czasach starożytnych. W 175 roku n.e. Cai YongInformacje powiązane z artykułem „Cai Yong” w Wikidanych zwrócił się do cesarza z petycją o polecenie wyrycia tekstu konfucjańskiego Pięcioksięgu na kamiennych tablicach, aby umożliwić jego wielokrotne kopiowanie oraz aby utrwalić kanoniczną wersję i chronić ją przed ideologicznymi zniekształceniami.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna aliquam

Traktat astronomiczny z II wieku p.n.e. Stanowisko archeologiczne Mawangdui, obecnie w Muzeum Prowincji Hunan w Changsha.

2000

1990

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna aliquam

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit, sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna aliquam

Fragment jednej z kamiennych tablic z epoki Xiping, zawierających kanon pism konfucjańskich.

2010

2020

Indie W Indiach pisano na liściach palmowych, wysuszonych i natartych olejkiem. Powierzchnię liścia nacinano rylcem lub trzcinowym piórem, a następnie wcierano czarny pigment. Pisma na liściach palmowych przechowywano w koszach. Kanon palijski, zbiór nauk Buddy spisany ok. pierwszego wieku p.n.e. w Sri Lance w języku pali, nosi nazwę Tipiṭaka, co oznacza „trzy kosze”.

Lorem ipsum dolor sit amet

Syria, Fenicja i Palestyna Państwa na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego leżały w orbicie wpływów i kontaktów handlowych zarówno Mezopotamii, gdzie stosowano pismo klinowe, jak i Egiptu, gdzie posługiwano się hieroglifami. W użyciu było także lokalne pismo piktograficzne. Na tych terenach powstały pierwsze pisma alfabetyczne. W mieście Ugarit (obecnie Ras Szamra w Syrii) odkryto ponad 200 tysięcy tabliczek z pismem klinowym, z czego ponad 200 (datowanych na XIV-XIII wiek p.n.e.) zawierało zestaw znaków ograniczony do około 30 (29), co wskazuje na alfabetyczny system pisma. Odkryte w kopalni miedzi na górze Synaj pismo wzorowane na egipskich hieroglifach z ok. 1500 roku p.n.e. uważane jest za pośredni etap pomiędzy pismem egipskim a pismami semickimi[20]. Jednym z wczesnych zabytków pisma fenickiego jest inskrypcja na sarkofagu króla Ahirama z Byblos (obecnie na terenie Libanu), datowana na XIII lub XI wiek p.n.e.

LOREM IPSUM DOLOR SIT AMET

• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet

• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet

LOREM IPSUM DOLOR SIT AMET

Treść Biblii, świętej księgi Hebrajczyków, początkowo przekazywana była ustnie. Spisywanie Biblii hebrajskiej bądź Starego Testamentu rozpoczęło się ok. X wieku p.n.e., a zakończyło w III–I wieku p.n.e., przy czym większość ksiąg powstała lub została ostatecznie zredagowana w V–II wieku p.n.e., czyli po niewoli babilońskiej (od 586 do 538 roku p.n.e.). Stary Testament został spisany w języku hebrajskim (39 ksiąg), fragmenty w aramejskim, a część późnych ksiąg (7 tzw. ksiąg deuterokanonicznych) po grecku.

• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet

• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet

Syria, Fenicja i Palestyna Państwa na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego leżały w orbicie wpływów i kontaktów handlowych zarówno Mezopotamii, gdzie stosowano pismo klinowe, jak i Egiptu, gdzie posługiwano się hieroglifami. W użyciu było także lokalne pismo piktograficzne. Na tych terenach powstały pierwsze pisma alfabetyczne. W mieście Ugarit (obecnie Ras Szamra w Syrii) odkryto ponad 200 tysięcy tabliczek z pismem klinowym, z czego ponad 200 (datowanych na

Lorem ipsum dolor sit amet

egipskich hieroglifach babilońskiej (od 586 do 538 roku p.n.e.)[23]. Stary Testament został spisany w języku hebrajsk

Syria, Fenicja i Palestyna Państwa na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego leżały w orbicie wpływów i kontaktów handlowych zarówno Mezopotamii, gdzie stosowano pismo klinowe, jak i Egiptu, gdzie posługiwano się hieroglifami. W użyciu było także lokalne pismo piktograficzne. Na tych terenach powstały pierwsze pisma alfabetyczne. W mieście Ugarit (obecnie Ras Szamra w Syrii) odkryto ponad 200 tysięcy tabliczek z pismem klinowym, z czego ponad 200 (datowanych na XIV-XIII wiek p.n.e.) zawierało zestaw znaków ograniczony do około 30[19] (29[15]), co wskazuje na alfabetyczny system pisma. Odkryte w kopalni miedzi na górze Synaj pismo wzorowane na egipskich hieroglifach z ok. 1500 roku p.n.e. uważane jest za pośredni etap pomiędzy pismem egipskim a pismami semickimi[20]. Jednym z wczesnych zabytków pisma fenickiego jest inskrypcja na sarkofagu króla Ahirama z Byblos (obecnie na terenie Libanu), datowana na XIII[21] lub XI wiek p.n.e.[22]. Treść Biblii, świętej księgi Hebrajczyków, początkowo przekazywana była ustnie[23]. Spisywanie Biblii hebrajskiej bądź Starego Testamentu rozpoczęło się ok. X wieku p.n.e., a zakończyło w III–I wieku p.n.e., przy czym większość ksiąg powstała lub została ostatecznie zredagowana w V–II wieku p.n.e.[24], czyli po niewoli babilońskiej (od 586 do 538 roku p.n.e.)[23]. Stary Testament został spisany w języku hebrajskim (39 ksiąg), fragmenty w aramejskim, a część późnych ksiąg (7 tzw. ksiąg deuterokanonicznych) po grecku[24].

XIV-XIII wiek p.n.e.) zawierało zestaw znaków ograniczony do około 30[19] (29[15]), co wskazuje na alfabetyczny system pisma. Odkryte w kopalni miedzi na górze Synaj pismo wzorowane na egipskich hieroglifach z ok. 1500 roku p.n.e. uważane jest za pośredni etap pomiędzy pismem egipskim a pismami semickimi[20]. Jednym z wczesnych zabytków pisma fenickiego jest inskrypcja na sarkofagu króla Ahirama z Byblos (obecnie na terenie Libanu), datowana na XIII[21] lub XI wiek p.n.e.[22]. Treść Biblii, świętej księgi Hebrajczyków, początkowo przekazywana była ustnie[23]. Spisywanie Biblii hebrajskiej bądź Starego Testamentu rozpoczęło się ok. X wieku p.n.e., a zakończyło w III–I wieku p.n.e., przy czym większość ksiąg powstała lub została ostatecznie zredagowana w V–II wieku p.n.e.[24], czyli po niewoli babilońskiej (od 586 do 538 roku p.n.e.)[23]. Stary Testament został spisany w języku hebrajskim (39 ksiąg), fragmenty w aramejskim, a część późnych ksiąg (7 tzw. ksiąg deuterokanonicznych) po grecku[24].

10

Image

Syria, Fenicja i Palestyna Państwa na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego leżały w orbicie wpływów i kontaktów handlowych zarówno Mezopotamii, gdzie stosowano pismo klinowe, jak i Egiptu, gdzie posługiwano się hieroglifami. W użyciu było także lokalne pismo piktograficzne. Na tych terenach powstały pierwsze pisma alfabetyczne. W mieście Ugarit (obecnie Ras Szamra w Syrii) odkryto ponad 200 tysięcy tabliczek z pismem klinowym, z czego ponad 200 (datowanych na XIV-XIII wiek p.n.e.) zawierało zestaw znaków ograniczony do około 30[19] (29[15]), co wskazuje na alfabetyczny system pisma. Odkryte w kopalni miedzi na górze Synaj pismo wzorowane na egipskich hieroglifach z ok. 1500 roku p.n.e. uważane jest za pośredni etap pomiędzy pismem egipskim a pismami semickimi[20]. Jednym z wczesnych zabytków pisma fenickiego jest inskrypcja na sarkofagu króla Ahirama z Byblos (obecnie na terenie Libanu), datowana na XIII[21] lub XI wiek p.n.e.[22]. Treść Biblii, świętej księgi Hebrajczyków, początkowo przekazywana była ustnie[23]. Spisywanie Biblii hebrajskiej bądź Starego Testamentu rozpoczęło się ok. X wieku p.n.e., a zakończyło w III–I wieku p.n.e., przy czym większość ksiąg powstała lub została ostatecznie zredagowana w V–II wieku p.n.e.[24], czyli po niewoli babilońskiej (od 586 do 538 roku p.n.e.)[23]. Stary Testament został spisany w języku hebrajskim (39 ksiąg), fragmenty w aramejskim, a część późnych ksiąg (7 tzw. ksiąg deuterokanonicznych) po grecku[24].

XIV-XIII wiek p.n.e.) zawierało zestaw znaków ograniczony do około 30 (29), co wskazuje na alfabetyczny system pisma. Odkryte w kopalni miedzi na górze Synaj pismo wzorowane na egipskich hieroglifach z ok. 1500 roku p.n.e. uważane jest za pośredni etap pomiędzy pismem egipskim a pismami semickimi. Jednym z wczesnych zabytków pisma fenickiego jest inskrypcja na sarkofagu króla Ahirama z Byblos (obecnie na terenie Libanu), datowana na XIII lub XI wiek p.n.e. Treść Biblii, świętej księgi Hebrajczyków, początkowo przekazywana była ustnie. Spisywanie Biblii hebrajskiej bądź Starego Testamentu rozpoczęło się ok. X wieku p.n.e., a zakończyło w III–I wieku p.n.e., przy czym większość ksiąg powstała lub została ostatecznie zredagowana w V–II wieku p.n.e., czyli po niewoli babilońskiej (od 586 do 538 roku p.n.e.). Stary Testament został spisany w języku hebrajskim (39 ksiąg), fragmenty w aramejskim, a część późnych ksiąg (7 tzw. ksiąg deuterokanonicznych) po grecku.

Section

Process

Video

Versus

Map

11

Team

Timeline

Thanks

12

• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet

• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet
• Lorem ipsum dolor sit amet

Egipt

Papirus jako materiał pisarski wykorzystywany był w Egipcie już od III tysiąclecia p.n.e. Początkowo rósł w rejonach Górnego Nilu, później tam zanikł i przeniósł się w deltę Nilu. Łodygi papirusu są wypełnione kleistym sokiem. Cięto je na wąskie pasy, układano ściśle koło siebie, drugą warstwę układano na wierzchu „na krzyż” i prasowano. Powstawał jednolity arkusz, który suszono i gładzono np. kamieniem. Pasy papirusowego zwoju miały szerokości około 12–30 cm a długość nieograniczoną (sklejano ze sobą arkusze). Pisano na nich trzciną maczaną w atramencie wyrabianym z sadzy mieszanej z żywicą i wodą lub w farbie z czerwonej gliny.

Grecja i Rzym

zwoje papirusowe. Było siedem gatunków papirusu (najlepszy, robiony ze środkowej części łodygi, zwany był augustiańskim, później klaudiańskim; najgorszy tzw. kupiecki miał barwę brunatną i służył do pakowania towarów). Karty wielkiego formatu, tzw. macrocollon (o szerokości do około 44 cm) wprowadził dopiero cesarz Klaudiusz. Książki zwojowe tworzone były przede wszystkim z papirusu (choć były też ze skór, płótna, liści, cienkiej blachy ołowianej itp.). Obszerne teksty zapisywane były na wielu zwojach. Zwój mieszany to taki, w którym było wiele różnych utworów. Pierwsza karta w zwoju zwana protokolonem, służyła do ochrony i wykonana była z gorszego gatunku papirusu. Zwoje nawijano na umbilicusy (drążki z drewna lub kości). Przyczepiano do nich indeksy (inaczej titulusy lub sillybosy) – kawałki gorszego papirusu, na którym pisano informacje o dziele. Na końcu zwoju zamieszczano kolofon. Tekst był pisany w kolumnach, po 35 głosek w wersie. Każdy zwój przechowywano w pokrowcu z grubszego papirusu lub pergaminu – bibliothèkè. Zwoje przechowywano też w naczyniach podobnych do dawnej wazy glinianej, w capsach (cistach) podobnych do kartonowych pudełek na kapelusze z XIX w., w scrinium (w Rzymie; wyglądało jak katalog biblioteczny po wyjęciu szufladek). Przeciętna wysokość zwoju to 12–15 cm, 20–25 cm, 30 cm lub 44 cm (macrocollon). Długość zwoju wynosiła przeciętnie około 6 metrów[31], a zazwyczaj nie przekraczała 20 arkuszy.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit

Lorem ipsum dolor sit amet consectetuer

Sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl.

Sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl.

Sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl.

Lorem ipsum dolor sit amet consectetuer

Lorem ipsum dolor sit amet consectetuer

Tabliczki woskowe (Grecja, Rzym). Prostokątne tabliczki z drewna, metalu[33] lub kości słoniowej powlekano woskiem, po którym pisano metalowym rylcem (stilus) zaostrzonym z jednej, a spłaszczonym z drugiej strony (aby można było wycierać zapisany tekst). Dwie lub więcej tabliczek łączono na grzbiecie tasiemkami lub metalowymi pierścieniami (takie wiązki nazywano dyptychami – dwie tabliczki, tryptychami – trzy, lub poliptychami, gdy połączono ich więcej). Stosowane były przede wszystkim do notatek, ćwiczeń szkolnych oraz korespondencji[37]. Dla historii książki tabliczki woskowe mają znaczenie jako prototyp kodeksu.

+info

+info

+info

pergamin

przez długi czas sądzono, że pergamin wynaleziono w III/II wieku p.n.e. (rywalizacja pomiędzy Biblioteką Aleksandryjską i Pergamońską; Ptolemeusz wydał zakaz wywozu papirusu z Egiptu, król Pergamonu Eumenes II został zmuszony do szukania innego materiału piśmienniczego)[39][40]. Ponieważ jednak na skórze pisano od najdawniejszych czasów, a wcześniejsze dokumenty pergaminowe znaleziono m.in. w Dura Europos nad Eufratem[41], obecnie przyjmuje się, że w Pergamonie jedynie udoskonalono proces obróbki tego materiału i wprowadzono go do szerszego użycia[42][43]. Pergamin wytwarzano przez specjalne garbowanie skory koźlej, owczej lub cielęcej. Po usunięciu sierści skórę skrobano, aż stała się cienka; moczono w wodzie wapiennej, aby usunąć tłuszcz; po wysuszeniu nacierano kredą i gładzono[42]. Otrzymany materiał był gładszy, jaśniejszy i trwalszy od papirusu; ponadto obie strony jednakowo nadawały się do zapisu[44]. najpopularniejszą formą[46]. (Do dziś forma zwoju jest stosowana np. w religii judaistycznej – Tora). Kodeksy dzieli się na jednoskładkowe (karta w kartę) lub wieloskładkowe (w zależności od tego ile kartek tworzy składkę, nazywają się: binion/duernion – kartki poskładane po dwie, ternion – trzy, quaternion – cztery/były stosowane najczęściej/, sexternion – sześć). Na pergaminie pisano trzciną, a od V w. ptasimi piórami (głównie gęsimi). Oprawy kodeksów stanowiły dwie drewniane deseczki.

1. Lorem ipsum dolor sit amet
2. Lorem ipsum dolor sit amet
3. Lorem ipsum dolor sit amet
4. Lorem ipsum dolor sit amet
5. Lorem ipsum dolor sit amet
6. Lorem ipsum dolor sit amet
7. Lorem ipsum dolor sit amet

WRITE YOURSECTION HERE

Najdelikatniejszy gatunek pergaminu – welin, robiono ze skóry świeżo urodzonych jagniąt (robiono z niego bardzo drogie Biblie podróżne, Godzinki). Początkowo z pergaminu tworzono zwoje jak z papirusu. Materiał ten był lepszy od papirusu, bo można było pisać na nim obustronnie (na pergaminie gatunku charta teutonica i charta virginea, czyli na welinie; charta italica była wyprawiana jednostronnie). Umożliwił też stosowanie rozbudowanych iluminacji i pełnych miniatur, gdyż farba i tusz nie rozlewały się tak bardzo jak na papirusie. Dostępność skór była o wiele większa od łodyg papirusu[45].

Lorem ipsum dolor sit amet

Około II w. p.n.e. zaczął się proces formowania kodeksu pergaminowego (wzorowanego na wiązkach drewnianych tabliczek tworzonych w Rzymie, łac. caudex – kloc drzewny, podstawą jego budowy stała się karta złożona na pół). Kodeks i zwój funkcjonowały równolegle do III/IV w. n.e.; wtedy kodeks stał się najpopularniejszą formą[46]. (Do dziś forma zwoju jest stosowana np. w religii judaistycznej – Tora). Kodeksy dzieli się na jednoskładkowe (karta w kartę) lub wieloskładkowe (w zależności od tego ile kartek tworzy składkę, nazywają się: binion/duernion – kartki poskładane po dwie, ternion – trzy, quaternion – cztery/były stosowane najczęściej/, sexternion – sześć). Na pergaminie pisano trzciną, a od V w. ptasimi piórami (głównie gęsimi). Oprawy kodeksów stanowiły dwie drewniane deseczki.

WRITE YOURSECTION HERE

Lorem ipsum dolor sit amet

WRITE YOURSECTION HERE

Kodeks rękopiśmienny pergaminowy – produkowano sposobem pecji (każdy skryba dostawał jedną składkę, którą wielokrotnie przepisywał) lub lectio (lektor dyktował, kilku skrybów spisywało tekst ze słuchu). Składki znaczono stawiając na ich ostatniej stronie litery lub cyfry rzymskie (takie znaki zwano kustoszami). Na marginesie dolnym ostatniej strony składki zamieszczano pierwszy wyraz znajdujący się na następnej składce (reklamant). Reklamanty i kustosze służyły do prawidłowego ułożenia składek w kolejności. W książce rękopiśmiennej najczęściej występowało ukształtowanie jedno- lub dwukolumnowe. Pojawił się układ modus modernus, stosowany np. do Biblii z objaśnieniami. Tekst wymagający objaśnień umieszczano w małych fragmentach pośrodku strony i z wszystkich czterech stron otaczano go komentarzami (zazwyczaj pisano je mniejszymi literami). Stosowano niepełny kolofon (subscripito).

średniowiecze

Lorem ipsum dolor sit amet

Kodeks rękopiśmienny papierowy – wyparł kodeks pergaminowy na przełomie XV-XVI w., okazał się tańszy i bardziej praktyczny. Papier czerpany to wynalazek Chińczyka Cai Luna (ok. 105 r.). Wyrabiał go z materiałów roślinnych (rośliny morwowate i wawrzynkowate).

LOREM IPSUM DOLOR SIT AMET

1. Lorem ipsum dolor sit amet
2. Lorem ipsum dolor sit amet
3. Lorem ipsum dolor sit amet
4. Lorem ipsum dolor sit amet
5. Lorem ipsum dolor sit amet
6. Lorem ipsum dolor sit amet
7. Lorem ipsum dolor sit amet

Kodeks rękopiśmienny papierowy – wyparł kodeks pergaminowy na przełomie XV-XVI w., okazał się tańszy i bardziej praktyczny. Papier czerpany to wynalazek Chińczyka Cai Luna (ok. 105 r.). Wyrabiał go z materiałów roślinnych (rośliny morwowate i wawrzynkowate).

LOREM IPSUM DOLOR SIT AMET

1. Lorem ipsum dolor sit amet
2. Lorem ipsum dolor sit amet
3. Lorem ipsum dolor sit amet
4. Lorem ipsum dolor sit amet
5. Lorem ipsum dolor sit amet
6. Lorem ipsum dolor sit amet
7. Lorem ipsum dolor sit amet

Papier wyrabiano z miazgi sporządzonej ze szmat i odpadków włókienniczych, rozdrobnionych, macerowanych i bielonych w ługu wapiennym, a następnie rozcieranych w specjalnych młynach papierniczych. Tak przygotowaną miazgę, rozcieńczoną wodą, czerpano z kadzi ręcznie (stąd nazwa „papier ręcznie czerpany”) za pomocą płaskiego sita drucianego. Wskutek potrząsania sitem woda z miazgi wyciekała, a na siatce pozostawała cienka warstwa samego gąszczu tworząca arkusz papieru. Te z kolei prasowano, przeciągając przez rozczyn kleju, aby zapobiec zlewaniu się atramentu przy pisaniu. Następnie prasowano ją ponownie, suszono i wygładzono. Filigran (znak wodny) może służyć do wstępnego określenia czasu, w którym powstał dokument niedatowany.

LOREM IPSUM DOLOR SIT AMET

1. Lorem ipsum dolor sit amet
2. Lorem ipsum dolor sit amet
3. Lorem ipsum dolor sit amet
4. Lorem ipsum dolor sit amet
5. Lorem ipsum dolor sit amet
6. Lorem ipsum dolor sit amet
7. Lorem ipsum dolor sit amet

W 1670 roku wynaleziono „holendra” – usprawnienie procesu produkcji papieru. W 1389 roku w Bolonii podjęto pierwszą próbę standaryzacji formatów papieru, zamieszczono w murze cztery tablice prostokątne w formatach imperialle, realle, mecane, recute. Budowa kodeksu papierowego była analogiczna do kodeksu pergaminowego

LOREM IPSUM DOLOR SIT AMET

Zdobnictwo kodeksów rękopiśmiennych – tekst pisano czarnym atramentem. Litery lub wyrazy, które chciano wyróżnić pisano/podkreślano/przekreślano czerwoną glinką (rubrykowanie). Rubrykowaniem do XIII w. zajmował się sam pisarz lub kopista. Później zajmowali się tym rubrykatorzy lub miniatorzy. Stosowano też ozdobnie malowane inicjały, bordiury (czyli floratury okalające tekst ze wszystkich stron), floratury („wypływające” z inicjałów) i miniatury (kolorowe i złocone obrazki). Zajmowali się tym iluminatorzy.

1. Lorem ipsum dolor sit amet
2. Lorem ipsum dolor sit amet
3. Lorem ipsum dolor sit amet
4. Lorem ipsum dolor sit amet
5. Lorem ipsum dolor sit amet
6. Lorem ipsum dolor sit amet
7. Lorem ipsum dolor sit amet

Oprawy średniowiecznych kodeksów – zszywaniem składek i umieszczaniem ich w oprawie zajmowali się introligatorzy (łac. intro – do środka + ligare – wiązać). Dominowały oprawy drewniane lub z desek pociągniętych skórą (od VII/VIII w.), grzbiet usztywniano papierem, na rogach metalowe narożniki. Stosowano też oprawy: kopertowe (zdobione arabeskami; szczególnie popularne w krajach arabskich), zdobnicze (z tłoczonej blachy wysadzanej kamieniami szlachetnymi, złotem), nacinane (ornament cięto ostrym nożem na wilgotnej skórze – uwidaczniał się po naciągnięciu na drewnianą oprawę), sakwowe i płaszczowe, mnisze (oszczędnościowe; skóra była naciągnięta tylko do połowy oprawy, dalej widoczna była deska), oprawy złotnicze (bizantyjskie). Dla ludzi mniej zamożnych funkcjonowały książki nieoprawne. Większość opraw XV-wiecznych to dzieła anonimowe.

LOREM IPSUM DOLOR SIT AMET

1. Lorem ipsum dolor sit amet
2. Lorem ipsum dolor sit amet
3. Lorem ipsum dolor sit amet
4. Lorem ipsum dolor sit amet
5. Lorem ipsum dolor sit amet
6. Lorem ipsum dolor sit amet
7. Lorem ipsum dolor sit amet

Do zdobnictwa używano: strychulca (tempo zakończonego druta do wyciskania ślepych linii), tłoków z wyżłobionymi ornamentami (od XII w.), radełek (małych, zaopatrzonych w rączkę metalowych walców – od 2 poł. XV w.), plakiet (działały jak tłoki tylko miały o wiele większe rozmiary).

Kodeks drzeworytniczy (ksylograficzny) papierowy – (w Europie od lat 30. XV wieku do końca XVI w.) jest elementem pośrednim pomiędzy iluminowanym kodeksem rękopiśmiennym a ilustrowaną książką drukowaną. Głównie Niderlandy (Holandia) i Niemcy. Ksylografia to metoda mechanicznego powielania. Ksylon – drewno + Graphō – piszę. Ang. Blockbook, niem. Blockbuch, franc. Libre xylographique. Ksylografia (drzeworyt) przywędrował do Europy dzięki kontaktom z Dalekim Wschodem. W II w. p.n.e. był stosowany w Indiach (do zdobnictwa tkanin). W VII w. n.e. w Chinach (w klasztorach buddyjskich do odbijania zaklęć i postaci Buddy). W Europie początkowo służył kartownikom.

LOREM IPSUM DOLOR SIT AMET

1. Lorem ipsum dolor sit amet
2. Lorem ipsum dolor sit amet
3. Lorem ipsum dolor sit amet
4. Lorem ipsum dolor sit amet
5. Lorem ipsum dolor sit amet
6. Lorem ipsum dolor sit amet
7. Lorem ipsum dolor sit amet

Książki ksylograficzne nie były obszerne (od kilku do kilkudziesięciu stron). Wydawano tą techniką np. przewodniki dla pielgrzymujących do Rzymu, z opisami różnych sanktuariów (Cuda Rzymu). Książkę, w której obraz odbity był techniką drzeworytniczą a tekst napisany ręcznie, nazywamy chiroksylograficzną. Podobnie jak z drzeworytu, odbijano obrazy i teksty z metalorytu. Odbitki były mniejszych rozmiarów. Metaloryt nigdy nie upowszechnił się tak jak drzeworyt[potrzebny przypis].

Drzeworyt XV-wieczny zwany jest langowym (wzdłużnym; powstawał z deski ciętej wzdłuż pnia; używano jabłoni, gruszy, lipy). W ksylografii odbijają się elementy wypukłe. W XV w. pojawiła się technika drzeworytu kolorowego (z kilku klocków). Początkowo używano farby z sadzy zamiast farby drukarskiej. Nakładano na drzeworyt zwilżony papier i odbijano. Stosowano dwie metody ksylograficzne: 1) anopistograficzną – odbija się dwie ilustracje, składa kartkę na pół i złożeniem do wewnątrz wszywa się do książki; 2) opistograficzną – karta obustronnie pokryta tekstem lub ilustracją. Książki ksylograficzne były w większości książkami ilustrowanymi (mało tekstu lub jego całkowity brak). Jedynie donaty zawierały sam tekst.

LOREM IPSUM DOLOR SIT AMET

1. Lorem ipsum dolor sit amet
2. Lorem ipsum dolor sit amet
3. Lorem ipsum dolor sit amet
4. Lorem ipsum dolor sit amet
5. Lorem ipsum dolor sit amet
6. Lorem ipsum dolor sit amet
7. Lorem ipsum dolor sit amet

LOREM IPSUM DOLOR SIT AMET

Tematyka/funkcja – książka była narzędziem w rękach kościoła (traktaty religijne, księgi liturgiczne, Biblie); inne zastosowania to: dokumenty królewskie, państwowe, kroniki sławiące władców, romanse rycerskie i poezje oraz książki w działalności uniwersytetów.

1. Lorem ipsum dolor sit amet
2. Lorem ipsum dolor sit amet
3. Lorem ipsum dolor sit amet
4. Lorem ipsum dolor sit amet
5. Lorem ipsum dolor sit amet
6. Lorem ipsum dolor sit amet
7. Lorem ipsum dolor sit amet

LOREM IPSUM DOLOR SIT AMET

1. Lorem ipsum dolor sit amet
2. Lorem ipsum dolor sit amet
3. Lorem ipsum dolor sit amet
4. Lorem ipsum dolor sit amet
5. Lorem ipsum dolor sit amet
6. Lorem ipsum dolor sit amet
7. Lorem ipsum dolor sit amet

LOREM IPSUM DOLOR SIT AMET

1. Lorem ipsum dolor sit amet
2. Lorem ipsum dolor sit amet
3. Lorem ipsum dolor sit amet
4. Lorem ipsum dolor sit amet
5. Lorem ipsum dolor sit amet
6. Lorem ipsum dolor sit amet
7. Lorem ipsum dolor sit amet

LOREM IPSUM DOLOR SIT AMET

1. Lorem ipsum dolor sit amet
2. Lorem ipsum dolor sit amet
3. Lorem ipsum dolor sit amet
4. Lorem ipsum dolor sit amet
5. Lorem ipsum dolor sit amet
6. Lorem ipsum dolor sit amet
7. Lorem ipsum dolor sit amet