Zależności międzygatunkowe

Zależności międzygatunkowe

Interakcje między osobnikami, które należą do różnych gatunków lub różnych populacji wspólnie żyjących w określonym środowisku. Zarówno rodzaj jak i siła oddziaływań między populacjami są przedmiotem badań nauki jaką jest ekologia.

Definicja

Zależności międzygatunkowe

Zależności nieantagonistyczne występują wtedy, kiedy żadna z populacji nie traci.

Zależności antagonistyczne to takie stosunki, w przypadku których straty ponosi przynajmniej jeden z gatunków wchodzących w interakcję.

Antagonistyczne

• konkurencja (-/-)
• drapieżnictwo (+/-)
• roślinożerność (+/-)
• pasożytnictwo (+/-)
• amensalizm (0/-)

Nieantagonistyczne

Podział zależności międzygatunkowych

• komensalizm (0/+)
• protokooperacja (+/+),
• mutualizm (+/+)

Zależności antagonistyczne

Jest to typ oddziaływania antagonistycznego, który zachodzi między osobnikami należącymi do różnych gatunków, lecz wykorzystującymi te same zasoby środowiska. Jest oddziaływaniem niezwykle powszechnym. Prawie wszystkie gatunki zaangażowane są w oddziaływania konkurencyjne. Konkurencja międzygatunkowa – to oddziaływanie niekorzystne dla uczestniczących w niej organizmów. Kończy się ona wyparciem konkurenta słabszego - wyparcie konkurencyjne. Konsekwencje jakie niesie za sobą konkurencja to zmuszenie jednej z populacji do zmiany siedliska, wymarcie jednego z gatunków, bądź tez zawężenie niszy danej populacji.

Konkurencja (-/-)

Sowa włochatka

Dzięcioł czarny

• Konkurencja międzygatunkowa między dziuplakami.

- Dzięcioł czarny wykuwa dziuplę w spróchniałych, starych pniach drzew. Sowa włochatka także potrzebuje dziupli, choć nie potrafi jej zrobić, dlatego zajmuje dziuple dzięcioła. Równie chętnie w dziuplach zadomawiają się kawki, kraski, nietoperze, kuny, a nawet osy. Konkurencja o dziuple jest duża, bo w lasach spróchniałe drzewa są dziś rzadkością. Jednak dzięki temu, że para dzięciołów wykuwa zwykle kilka dziupli i wykorzystuje do lęgu tylko jedną z nich, schronienie w pniach drzew znajdują też inne gatunki.

Przykłady konkurencji

Buk zwyczajny

Silnymi konkurentami w lesie są buki

Drapieżnictwo (+/-)

Zależność w związku z którą jeden gatunek zabija i zjada inny gatunek. Występuje relacja drapieżnik-ofiara. Ofiara odznacza się zdolnością do aktywnej obrony i ucieczki, natomiast drapieżnik charakteryzuje się efektywnym poszukiwaniem ofiary.

Przykłady drapieżnictwa

Jeleń szlachetny

Wilk szary

+info

Pająk (drapieżnik)– pająki wyspecjalizowały się w porażaniu ofiary jadem, do schwytania ofiary (np. ważki) używają misternie tkanej sieci, posiadają wyspecjalizowane narządy zmysłów.

Sposoby ochrony przed drapieżnikami

Sposobem ochrony przed drapieżnikiem jest technika mimikry oraz mimetyzmu .

• Mimikra - upodobnienie się do innych zwierząt, które ze względu na swą jadowitość, trujący lub odrażający smak nie są atakowane przez drapieżniki.

Przykłady:

• nieszkodliwe gatunki z rodziny niedźwiedziówkowatych wydają podobne dźwięki co trujące dla nietoperzy gatunki z tej rodziny;

Osa

Przeziernik osowiec przypomina wyglądem osę.

Trzmielówka leśna przypomina wyglądem uzbrojone w żądła osy.

Przykłady mimikry:

Mimetyzm - upodobnianie się niektórych gatunków zwierząt do podłoża barwą (homochromia) lub kształtem (homomorfia). Np. skrzydła niektórych motyli mają barwę liści.

Mimetyzm

Roślinożerność ma miejsce, kiedy dany organizm żywi się częściami roślin.

Roślinożerność (+/-)

Wilczomlecz

Rośliny aktywnie bronią się przed roślinożercami metodą bezpośrednią, wytwarzając na powierzchni wosk i kolce, toksyny lub włoski, które mogą być źródłem bodźców dotykowych oraz stanowić barierę ograniczającą dostępność tkanek roślinnych dla roślinożerców .

Kleszcze na żywicielu

Pasożyt stale bądź czasowo żyje kosztem swojej ofiary, którą nazywamy żywicielem, bądź gospodarzem. Żywiciel jest miejscem życia oraz źródłem pokarmu.

Pasożytnictwo (+/-)

Pasożyty spotykane są pośród wszystkich grup organizmów i podzielić je możemy biorąc pod uwagę miejsce ich występowania na zewnętrzne i wewnętrzne.

Pasożyty zewnętrzne:

• najczęściej żywią się naskórkiem, krwią, piórami

Pasożyty wewnętrzne:

Podział pasożytów

• zasiedlają różne części organizmu; bardzo często spotykane w układzie pokarmowym, - w dużej mierze uzależnione od organizmu żywicielskiego

Pchła

Kleszcz

+info

- stale lub czasowo *przytwierdzone do organizmu gospodarza – kleszcze, pijawki, - *swobodnie poruszające się po organizmie żywiciela - wszy, pchły,

Przykłady pasożytów zewnętrznych

Przykłady pasożytów wewnętrznych

Tasiemiec uzbrojony

Glista ludzka

+info

- pierwotniaki (np. lamblie), nicienie (glisty ludzkie, świńskie, psie, kocie i inne, włośnie kręte, owsiki, włosogłówki, tęgoryjce dwunastnicy), płazińce (tasiemce i przywry) i grzyby.

Przystosowania charakterystyczne dla pasożytnictwa:

• przekształcone organy służące do nacinania lub nakłuwania skóry oraz spijania krwi,
• związki chemiczne zawarte np. w ślinie (pijawki - na zdj. obok), zapobiegające krzepnięciu krwi, substancje znieczulające,
• przekształcone odnóża – haczyki (wesz głowowa),
• w przypadku pasożytów wewnętrznych przystosowaniem są haczyki – tasiemiec uzbrojony, pochłanianie pożywienia całą powierzchnią ciała, przystosowanie do obojnactwa .

Zależność polegająca na negatywnym oddziaływaniu jednego gatunku na drugi, nie przynosząc jednocześnie temu pierwszemu korzyści ani strat. Istnieją sytuacje, w których amensalizm może dotyczyć osobników tego samego gatunku lecz w różnym wieku.

Amensalizm (0/-)

Brzoza brodawkowata

Bakterie mlekowe

Przykładem amensalizmu może być zakwaszanie środowiska przez bakterie mlekowe (ang. lactic acid bacteria, w skrócie LAB) (w ten sposób powstaje np. kiszona kapusta) . Amensalem jest pędzlak – grzyb, który produkując antybiotyk (penicylinę) ogranicza rozwój bakterii (znajduje to praktyczne zastosowanie w medycynie). Innym przykładem może być brzoza, która hamuje rozwój np. sosny.

Przykłady

Zależności nieantagonistyczne

Zwany jest również współbiesiadnictwem. O tym typie zależności mówi się, kiedy jeden z organizmów odnosi korzyści z obecności drugiego, jednocześnie nie wyrządzając mu szkody, ale też nie przynosząc korzyści.

Komensalizm (0/+)

Lis rudy

Żuk gnojowy

Przykłady komensalizmu

• Komensale to przede wszystkim padlinożercy (lisy, kruki, orły), którzy żywią się resztkami pozostawionymi przez drapieżniki.
• Przykładem komensala jest również żuk gnojowy. Korzysta on z odchodów konia składając w nich jaja.

Pszczoła miodna

Symbioza jest relacją nieantagonistyczną, gdzie oba organizmy odnoszą korzyści. Wśród zależności tych wyróżnić można protokooperację oraz mutualizm. Przykładem symbiozy jest relacja pomiędzy kwiatami a ich zapylaczami. Dzięki niej kwiaty uzyskują możliwość przeniesienia gamet męskich z jednych kwiatów (osobników) na inne. W efekcie dochodzi do zapłodnienia i wytworzenia nasion. W zamian zapylacze korzystają z wytwarzanego przez kwiaty nektaru i pyłku.

Symbioza (+/+)

Protokooperacja to oddziaływanie będące rodzajem symbiozy przygodnej, nieprzymusowej. Przykładem protokooperacji jest związek mrówek z mszycami. Mrówki w zamian za zapewnienie im ochrony dostają od mszyc słodką spadź – wydzielinę będącą produktem przemiany materii, jednak bogatą w substancje odżywcze. Jednak ani mrówki, ani mszyce nie są ściśle zależne od swego partnera.

Protokooperacja (+/+)

Jeleń i szpaki

Mrówki i mszyce

Przykłady protokooperacji

Mykoryza

Przykład przeżuwacza - krowa

Mutualizm w przeciwieństwie do protokooperacji jest zależnością ścisłą, do tego stopnia, ze organizmy nie są w stanie bez siebie żyć.

Mutualizm (+/+)

ZESPÓŁ PARKÓW KRAJOBRAZOWYCH WOJEWÓDZTWA LUBUSKEGO

Literatura

Treść:

• https://www.ekologia.pl/wiedza/slowniki/leksykon-ekologii-i-ochrony-srodowiska/zaleznosci-miedzygatunkowe
• https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-pasozytnicze,tasiemiec-uzbrojony---objawy--leczenie-i-cykl-rozwojowy,artykul,1579189.html
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Protokooperacja
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Amensalizm
• https://edupolis.pl/wp-content/uploads/2020/06/oddzia%C5%82ywania-mi%C4%99dzygatunkowe.pdf
• https://zielonagora.wyborcza.pl/zielonagora/7,35182,23119349,kruki-orly-dziki-i-lisy-co-trapi-padlinozercow-przyroda.html
• https://www.ekologia.pl/wiedza/slowniki/leksykon-ekologii-i-ochrony-srodowiska/mimetyzm
• https://epodreczniki.pl/a/wspolpraca-miedzy-gatunkami/DoyBZxjoO
• https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/1518560,1,sprytne-mrowki-co-sobie-hoduja.read
• https://www.medianauka.pl/niedzwiedziowkowate

Zdjęcia:https://www.google.com/search?q=w%C5%82ochatka&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwjcr5Ts4evvAhVHr4sKHVrFA4AQ_AUoAXoECAEQAw&biw=1600&bih=876#imgrc=OVu5QFK-kZlCPM https://www.google.com/search?q=buk+zwyczajny&hl=pl&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwigu_OK4-vvAhWsxIsKHWX-DvYQ_AUoAXoECAEQAw&biw=1600&bih=876#imgrc=6Z00Su5TP2cN4M https://www.google.com/search?q=buk+zwyczajny&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwjy7vby4uvvAhUnmYsKHYLNAUYQ_AUoAXoECAEQAw&biw=1600&bih=876#imgrc=o90eRPmVGnlfdM https://www.google.com/search?q=rusa%C5%82ka+ceik&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwjVuqW6lezvAhVrk4sKHdszDIEQ_AUoAXoECAEQAw&biw=1600&bih=876#imgrc=1OUyAf8SNU0tuM https://www.google.com/search?q=padlino%C5%BCercy+lis&tbm=isch&ved=2ahUKEwjpiImKluzvAhVX6CoKHWbRCLAQ2-cCegQIABAA&oq=padlino%C5%BCercy+lis&gs_lcp=CgNpbWcQAzoCCAA6BggAEAUQHjoECAAQGFDStwFYxMEBYIDFAWgAcAB4AIABSogBjAKSAQE0mAEAoAEBqgELZ3dzLXdpei1pbWfAAQE&sclient=img&ei=qKptYOmUAdfQqwHmoqOACw&bih=876&biw=1600&hl=pl#imgrc=pyMFe59BGP4k5M https://www.google.com/search?q=protokooperacja+przyk%C5%82ady&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwie59ihkuzvAhWjlYsKHZcVDSsQ_AUoAXoECAEQAw&biw=1600&bih=876#imgrc=_OA8rL2do8TfFM https://www.google.com/search?q=protokooperacja+przyk%C5%82ady&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwie59ihkuzvAhWjlYsKHZcVDSsQ_AUoAXoECAEQAw&biw=1600&bih=876#imgrc=Gew8Yt6ImnhgfM https://www.google.com/search?q=protokooperacja+przyk%C5%82ady&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwie59ihkuzvAhWjlYsKHZcVDSsQ_AUoAXoECAEQAw&biw=1600&bih=876#imgrc=3gnQJiwjc9tQ1M&imgdii=xj6pGl8zrqGftMhttps://www.google.com/search?q=tasiemiec+uzbrojony&tbm=isch&source=iu&ictx=1&fir=rGWHVoTgNwyZ3M%252CIv4z52w2cUcNaM%252C_&vet=1&usg=AI4_-kQPOgxAR7e0sW37RGEksVpbDk0d9g&sa=X&ved=2ahUKEwjIwZ6z-e3vAhVf_7sIHdaKCooQ9QF6BAgREAE&biw=1600&bih=876#imgrc=rGWHVoTgNwyZ3M https://www.google.com/search?q=jele%C5%84&tbm=isch&ved=2ahUKEwiv5-Ck5-vvAhVWxioKHSr7DqwQ2-cCegQIABAA&oq=jele%C5%84&gs_lcp=CgNpbWcQAzIHCAAQsQMQQzIECAAQQzICCAAyAggAMgIIADIECAAQQzICCAAyAggAMgIIADICCABQ7L4CWOy-AmD2wAJoAHAAeACAAUuIAUuSAQExmAEAoAEBqgELZ3dzLXdpei1pbWfAAQE&sclient=img&ei=l3ltYO-_H9aMqwGq9rvgCg&bih=876&biw=1600&hl=pl#imgrc=GYOv0SnWHmiA7M

https://www.google.com/search?q=drapie%C5%BCnictwo+przyk%C5%82ady&hl=pl&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwiWraKk5evvAhXyAxAIHYPnBYUQ_AUoAXoECAEQAw&biw=1600&bih=876#imgrc=rNWR9f2r00QSzM https://www.google.com/search?q=wilki&tbm=isch&ved=2ahUKEwigwea45-vvAhWHw4sKHfEeDWUQ2-cCegQIABAA&oq=wilki&gs_lcp=CgNpbWcQARgAMgUIABCxAzICCAAyBAgAEAMyAggAMgUIABCxAzICCAAyAggAMgIIADICCAAyAggAOgcIABCxAxBDOgQIABBDOggIABCxAxCDAVDqoDVYwaw1YNuyNWgAcAB4AIABZIgB7gKSAQM0LjGYAQCgAQGqAQtnd3Mtd2l6LWltZ8ABAQ&sclient=img&ei=wXltYODcIYeHrwTxvbSoBg&bih=876&biw=1600&hl=pl#imgrc=BoPSnNDyRp5DcM https://www.google.com/search?q=osa&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwi23c6r_O3vAhWsAhAIHZjXCgQQ_AUoAXoECAEQAw&biw=1600&bih=876#imgrc=Qdjkx2GjU76WAMhttps://www.google.com/search?q=krowa&tbm=isch&ved=2ahUKEwiHxqPXgOzvAhXNtioKHQFHAXAQ2-cCegQIABAA&oq=k&gs_lcp=CgNpbWcQARgAMgcIABCxAxBDMgQIABBDMggIABCxAxCDATICCAAyBQgAELEDMggIABCxAxCDATIICAAQsQMQgwEyCAgAELEDEIMBMgUIABCxAzIICAAQsQMQgwFQw6IBWMOiAWDqswFoAHAAeACAAWSIAWSSAQMwLjGYAQCgAQGqAQtnd3Mtd2l6LWltZ8ABAQ&sclient=img&ei=OJRtYIfKFc3tqgGBjoWABw&bih=876&biw=1600#imgrc=992lmUp1zW7UXM https://www.google.com/search?q=zaj%C4%85c&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwjd3NOUgO7vAhWNmIsKHUYnBHYQ_AUoAXoECAEQAw&biw=1600&bih=876#imgrc=HblxIIYhbQeGvM https://www.google.com/search?q=dzi%C4%99cio%C5%82+czarny&tbm=isch&ved=2ahUKEwiKrcq8ge7vAhXVvyoKHeqEDfMQ2-cCegQIABAA&oq=dzi%C4%99c&gs_lcp=CgNpbWcQARgCMgUIABCxAzIFCAAQsQMyAggAMgUIABCxAzICCAAyAggAMgIIADICCAAyAggAMgIIADoECAAQQzoHCAAQsQMQQzoICAAQsQMQgwE6BggAEAoQGFCH9ApYppALYPCbC2gBcAB4AIABQIgB5gKSAQE2mAEAoAEBqgELZ3dzLXdpei1pbWfAAQE&sclient=img&ei=fKFuYIr_ENX_qgHqibaYDw&bih=876&biw=1600#imgrc=kUpoJGe0PCyj9M https://www.google.com/search?q=paso%C5%BCytnictwo&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwjz56aD8evvAhXqxIsKHcv8DksQ_AUoAXoECAEQAw&biw=1600&bih=876#imgrc=N0mjU-o296GIjM https://www.google.com/search?q=paso%C5%BCytnictwo&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwjz56aD8evvAhXqxIsKHcv8DksQ_AUoAXoECAEQAw&biw=1600&bih=876#imgrc=4IAl7PeqkO6jKM https://www.google.com/search?q=pch%C5%82y&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwi88fXZ8evvAhVD_SoKHVwuBVEQ_AUoAXoECAEQAw&biw=1600&bih=876#imgrc=7M3Qo1g3c_gWoM

https://www.google.com/search?q=tasiemiec+uzbrojony&hl=pl&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwjokors9OvvAhVniIsKHczZDMUQ_AUoAXoECAEQAw&biw=1600&bih=876#imgrc=SvDfpeU5k1HiPM https://www.google.com/search?q=glista+ludzka&tbm=isch&ved=2ahUKEwiv8-bs9OvvAhXOzioKHX_bCMcQ2-cCegQIABAA&oq=glista&gs_lcp=CgNpbWcQARgAMgcIABCxAxBDMgIIADICCAAyAggAMgIIADICCAAyAggAMgIIADIECAAQQzICCAA6BQgAELEDUITpCFiy-AhgnP8IaABwAHgAgAFUiAHAA5IBATaYAQCgAQGqAQtnd3Mtd2l6LWltZ8ABAQ&sclient=img&ei=0IdtYK_LEM6dqwH_tqO4DA&bih=876&biw=1600&hl=pl#imgrc=4gCd1l87U9tyNM https://www.google.com/search?q=bakterie+mlekowe&sa=X&bih=876&biw=1600&hl=pl&tbm=isch&source=iu&ictx=1&fir=GGP8OmXphwkHuM%252CBJM0vLTMSNrNOM%252C%252Fg%252F120x68z9&vet=1&usg=AI4_-kSEs2YYoVvMCtkL8nayZHI0ffHwGA&ved=2ahUKEwjiubrB_u3vAhXBFXcKHX4TA7EQ_B16BAgeEAE#imgrc=GGP8OmXphwkHuM https://www.google.com/search?q=%C5%BCuk+gnojowy&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwiiwZvi-OvvAhUV2SoKHcj2DnQQ_AUoAXoECAEQAw&biw=1600&bih=876#imgrc=L0lRhD5wM8JyfM https://www.google.com/search?q=mykoryza&tbm=isch&ved=2ahUKEwibyuya-uvvAhUUzioKHeddAYQQ2-cCegQIABAA&oq=mykoryza&gs_lcp=CgNpbWcQARgAMgIIADIGCAAQChAYMgYIABAKEBgyBggAEAoQGDIGCAAQChAYMgYIABAKEBgyBggAEAoQGDIGCAAQChAYMgYIABAKEBg6BAgAEEM6BQgAELEDOgQIABAeUPCgBljlvwZgoOQGaABwAHgAgAFQiAGpBJIBATiYAQCgAQGqAQtnd3Mtd2l6LWltZ8ABAQ&sclient=img&ei=b41tYNtWlJyrAee7haAI&bih=876&biw=1600#imgrc=R-Up7l7oZrlXWM https://www.google.com/search?q=brzoza&hl=pl&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwj8iuif_uvvAhXWvosKHTgXAPIQ_AUoAnoECAEQBA&biw=1600&bih=876#imgrc=aSunpqSPU_o4-M https://www.google.com/search?q=trzmiel%C3%B3wka+le%C5%9Bna&tbm=isch&ved=2ahUKEwiKpIjN_OvvAhXXxyoKHeBGAf4Q2-cCegQIABAA&oq=Trzmiel%C3%B3wka+&gs_lcp=CgNpbWcQARgAMgQIABAYMgQIABAYUMmHBljJhwZg4ZMGaABwAHgAgAFLiAFLkgEBMZgBAKABAaoBC2d3cy13aXotaW1nwAEB&sclient=img&ei=8Y9tYMrnC9ePqwHgjYXwDw&bih=876&biw=1600&hl=pl#imgrc=mi86EhbSDQO67M https://www.google.com/search?q=przeziernik+osowiec&hl=pl&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwjZyqSu_OvvAhXJlIsKHSPaCooQ_AUoAXoECAEQAw&biw=1600&bih=876#imgrc=fg6eHVJwOm2JDM&imgdii=WoZZQ8KC6_4ruM https://www.google.com/search?q=trzmiel&tbm=isch&ved=2ahUKEwiN896b15PwAhWKzSoKHalIB3IQ2-cCegQIABAA&oq=trzmiel&gs_lcp=CgNpbWcQARgAMgoIABCxAxCDARBDMggIABCxAxCDATIICAAQsQMQgwEyCAgAELEDEIMBMgoIABCxAxCDARBDMggIABCxAxCDATIICAAQsQMQgwEyBAgAEEMyCAgAELEDEIMBMgQIABBDOgUIABCxAzoCCABQ4csKWIfYCmDb5QpoAHAAeACAAWuIAZQEkgEDNi4xmAEAoAEBqgELZ3dzLXdpei1pbWfAAQE&sclient=img&ei=c2GCYM3tCoqbqwGpkZ2QBw&bih=789&biw=1440#imgrc=NNAe_nHU1GGOmM&imgdii=Yy96MrZKijckYM https://www.google.com/search?q=modraszek+nausitous&tbm=isch&ved=2ahUKEwjJ0avB25PwAhUOsioKHXUEBrkQ2-cCegQIABAA&oq=modraszek+nausitous&gs_lcp=CgNpbWcQARgAMgIIADIECAAQGFCML1iML2CmO2gAcAB4AIABQogBQpIBATGYAQCgAQGqAQtnd3Mtd2l6LWltZ8ABAQ&sclient=img&ei=82WCYImML47kqgH1iJjICw&bih=732&biw=1440&hl=pl#imgrc=iCI-Y1t10k8-eM