Język polski

Błędy językowe

Błąd językowy - niezamierzone odejście od zasad systemu językowego

Rodzaje błędów językowych

Błędy ortograficzne

1.Błędny zapis liter lub ich połączeń, np. mama !karze mi wstawać rano (poprawnie: każe)

5.Z powyższym związane są błędy związane z używaniem łącznika, np.muzułmanin-nieszyita (por. regułę razem, osobno czy z łącznikiem: dwa rzeczowniki).

2.Błędna pisownia małą lub wielką literą, np.haitańczyk (por. regułę jaką literą (osoby): nazwy mieszkańców planet, kontynentów, krajów, regionów, wysp itp.),

6.Błędne użycie apostrofu, zwłaszcza jego nadużywanie, np. piosenka Boba Marley’a (poprawnie: Marleya, por. regułę odmiana imion, nazwisk, rzeczowników : zakończone w piśmie na -ey).

3.Błędne stosowanie kropki w skrótach, np. spotkał się z dr Nowakiem (por. regułę skracanie: kropka w skrótach i skrótowcach).

7.Błędne zapisywanie dat, por. regułę sposób zapisu (czas): daty — jak zapisywać daty, jak odczytywać daty.

4.Błędy w pisowni łącznej — rozdzielnej, np. wszedł do pokoju pół nago (por. regułę razem, osobno czy z łącznikiem: połączenia z pół (i wpół)),

Błędy interpunkcyjne

1.Zbędne użycie znaku interpunkcyjnego, zwłaszcza przecinka, np. Był radośniejszy, niż jeszcze wczoraj (por. regułę interpunkcja: wyrażenia porównawcze),

3.Błędne zapisy w przypadku zbiegu znaków interpunkcyjnych, por. np. regułę zbieg znaków interp.: cudzysłów i inne znaki interpunkcyjne.

4.Użycie niewłaściwego znaku interpunkcyjnego, por. np. regułę użycie znaków: kreski poziome (łącznik, czyli dywiz, półpauza, pauza, kreska liczbowa).Użycie niewłaściwego znaku interpunkcyjnego, por. np. regułę użycie znaków: kreski poziome (łącznik, czyli dywiz, półpauza, pauza, kreska liczbowa).

2.Brak znaku interpunkcyjnego, zwłaszcza przecinka, np. Dostałem to, co chciałem i poszedłem dalej (por. regułę interpunkcja: przecinki a zdanie podrzędne).

Błędy fonetyczne

4.Błędne akcentowanie, np. musielibyśmy odczytywane jako [musielibyśmy] (por. regułę wymowa: akcent nie na przedostatnią sylabę), czy gablota odczytywane jako [gablota].

1.Błędne wymawianie głosek, np. odczytywanie mają jako [majom] (por. regułę wymowa: litera ą) czy środa jako [siroda].

2.Literowe odczytywanie głosek, wynikające często z hiperpoprawności, np. wzięli czytane [wzięli] (por. regułę wymowa: litera ę), kniei czytane [knie-i] (por. regułę wymowa: i po samogłoskach).

5.Błędy w intonacji (np. błędnie zaznaczony akcent zdaniowy), w tempie wymowy (zwłaszcza zbyt szybka, uboga w pauzy).Błędy w intonacji (np. błędnie zaznaczony akcent zdaniowy), w tempie wymowy (zwłaszcza zbyt szybka, uboga w pauzy).

3.Niestaranna wymowa powodująca wymianę lub gubienie głosek, np. nauczyciel czytane jako [nałczyciel] (por. regułę wymowa: połączenia literowe au i eu), sześćset czytane jako [szejset].

Błędy fleksyjne

1.Związane z wyborem niewłaściwej formy wyrazu, zwłaszcza błędnego rodzaju rzeczownika, np. pomarańcz o owocu (zob. informacje w haśle pomarańcza) czy kontrol (zob. informacje poprawnościowe w haśle kontrola).

3.Związane z błędnym brakiem odmiany, np. Przeczytała scenariusz od Jean Renoir (por. regułę odmiana imion, nazwisk, rzeczowników : imiona francuskie (i nie tylko) — sposób odmiany i możliwa nieodmienność), dla państwa Marii i Jana Nowak (poprawnie: Nowaków).Związane z błędnym brakiem odmiany, np. Przeczytała scenariusz od Jean Renoir (por. regułę odmiana imion, nazwisk, rzeczowników : imiona francuskie (i nie tylko) — sposób odmiany i możliwa nieodmienność), dla państwa Marii i Jana Nowak (poprawnie: Nowaków).

2.Związane z błędną odmianą: - błędnie dobranym wzorem odmiany, np. książę — !o księciach (por. informacje poprawnościowe w haśle książę), Zakopane — w Zakopanym (por. regułę odmiana nazw i rzeczowników : geograficzne nazwy własne zakończone w piśmie na -e (typu Zakopane)); - błędnie dobraną postacią tematu fleksyjnego, np. gwiazda — o gwiaździe, lub przyrostka tematowego, np. umieć — !umią, wynieść się — !wynióswszy się (por. regułę imiesłowy: imiesłów przysłówkowy uprzedni — tworzenie (-łszy czy -wszy)); - błędnym odmienianiem wyrazu nieodmiennego, np. Wjechał do Bochumu (por. hasło Bochum), Pochodzi z !Osla (por. hasło Oslo).

Błędy składniowe

2.Błędy w szyku - wyrazów, np. Zdecydowałem, że tak będzie mi łatwiej uczyć się (por. regułę szyk: wyraz lub cząstka się); - zdań, np. Wówczas poznał ludzi, a nawet zaprzyjaźnił się z nimi, którzy w przyszłości mieli zająć wysokie stanowiska, poprawnie: Wówczas poznał ludzi, którzy w przyszłości mieli zająć wysokie stanowiska, a nawet zaprzyjaźnił się z nimi.

1.Używanie błędnych form lub konstrukcji w miejscach, których uzupełnienia wymagają wyrazy nadrzędne: - związane z negacją czasownika, np. Nie mógł zjeść czekoladkę (poprawnie: czekoladki, por. regułę składnia: biernik czy dopełniacz po zaprzeczonym czasowniku, czyli o zasięgu negacji); - związane z użyciem przyimków, np. Wystawę można oglądać przed i po premierze, poprawnie: przed premierą i po niej; zob. też regułę przyimki: jaki przyimek z nazwą kraju (w czy na, do czy na); - związane z błędną formą czasownika, np. Rodzeństwo przyjechali wczoraj, Przyjechało cztery osoby; - związane z użyciem błędnego zaimka w zdaniu podrzędnym, np. chłopaki, którzy grali w piłkę (por. informacje poprawnościowe w haśle chłopak), nie należy ufać osobom, którzy grają w piłkę; - związane z błędnym odniesieniem zaimka ze zdania podrzędnego, np. Przygotowałam podwieczorek dla Marka, który był ciepły i smakowity (por. regułę zaimki: odniesienie zaimków w tekście (referencja)).

3.Błędne użycie imiesłowowych równoważników zdań, np. Zatapiane są wsie i miasteczka, powodując dalsze zniszczenia, poprawnie: Zatapiane są wsie i miasteczka, co powoduje dalsze zniszczenia.Błędne użycie imiesłowowych równoważników zdań, np. Zatapiane są wsie i miasteczka, powodując dalsze zniszczenia, poprawnie: Zatapiane są wsie i miasteczka, co powoduje dalsze zniszczenia.

Błedy leksykalne

5.Błędy słowotwórcze i powstałe w wyniku skojarzeń słowotwórczych: - utworzenie wyrazu wg pewnego wzoru słowotwórczego, ale będącego poza obiegiem językowym, np. !Wytłumaczaliśmy to sobie złą pogodą (poprawnie: tłumaczyliśmy), matkowy (poprawnie: matczyny); - utworzenie wyrazu niezgodnie z polskim modelem słowotwórczym, np. sport informacje (poprawnie: informacje sportowe).

1.Błędne użycie słowa w danej konstrukcji, np. Moi rodzice przyszli do wniosku, że... (poprawnie: doszli).

2.Mylenie wyrazów podobnych brzmieniowo, np. Musimy w końcu sformować jakiś wniosek (poprawnie: sformułować), Obywatele oczekują powszedniej opieki lekarskiej (poprawnie: powszechnej).

6.Nadużywanie zaimków, zwłaszcza zaimka ten, np. Omawianie tych lektur przychodziło z trudem, w utworach tych bowiem...

3.Używanie zbędnych zapożyczeń lub nadużywanie wyrazów obcych, np. Dla accountanów w naszej firmie organizujemy coroczny turniej w basketball.

7.Błędy związany z pleonazmami, np. Działania te nosiły miano nazwy denazyfikacji (zob. też wpis na blogu W miesiącu maju (szlag mnie trafia w tramwaju). Parę słów o przebrzydłych pleonazmach).

4.Nadużywanie wyrazów modnych, np. Był jakby najlepszym uczniem w szkole.

8.Zniekształcenia związków frazeologicznych: - błędna wymiana składnika w ramach frazeologizmu, np. Przywiązywaliśmy zbyt małą uwagę do jego żądań (poprawnie: wagę), czasem wynikająca z połączenia dwóch frazeologizmów, np. Marzenia bohatera rozwiały się w gruzy; - błędne pominięcie składnika frazeologizmu, np. Przeczytał tę książkę od deski (poprawnie: od deski do deski); - błędne dodanie składnika do frazeologizmu, np. bolesna pięta Achillesa (poprawnie: pięta Achillesa).

9. Błędne użycie frazeologizmu powodowane: - umieszczeniem go w takim kontekście, który powoduje ożywienie jego znaczenia dosłownego (zob. wpis na blogu Dostać kota pod choinką); - jego niezrozumieniem, np. Był tak o wszystko zazdrosny, jakby mu wyrosły rogi.

Błędy stylistyczne

3.Używanie zbędnych słów, prowadzących do rozwlekłości tekstu, np. Podjęliśmy kroki zmierzające w kierunku naprawienia sytuacji (zamiast na przykład Działamy, aby naprawić sytuację).Używanie zbędnych słów, prowadzących do rozwlekłości tekstu, np. Podjęliśmy kroki zmierzające w kierunku naprawienia sytuacji (zamiast na przykład Działamy, aby naprawić sytuację).

1.Niedostosowanie form językowych do charakteru i funkcji korespondencji, np. rozpoczęcie maila do wykładowcy na uczelni słowem siemka (por. regułę etykieta językowa: jak zacząć i zakończyć e-mail?) czy napisanie pytania do poradni językowej w formie Co to jest błąd językowy? To może głupie pytanie, ale odpowiedzcie szybko, bo jutro muszę to wiedzieć na lekcję polskiego.

4.Powtarzanie wyrazów lub konstrukcji, np. Janek, którego brat miał psa, którego szczenięta kupił Janek..., Po pewnym czasie okazało się, że nie mają już czasu.Powtarzanie wyrazów lub konstrukcji, np. Janek, którego brat miał psa, którego szczenięta kupił Janek..., Po pewnym czasie okazało się, że nie mają już czasu.

2.Niezamierzone uczynienie tekstu dwuznacznym.Niezamierzone uczynienie tekstu dwuznacznym.

6.Nadużywanie metafor, w tym ich nietrafność, np. Wtedy na scenę ponownie wkroczył Naldo. Brazylijczyk dobił zespół prowadzony przez van Gaala, który pod koniec niczym dogorywająca ryba jeszcze parę razy zatrzepotał w siatce, po czym skonał [opis meczu piłkarskiego].

5.Niejednolitość stylistyczna: - używanie elementów potocznych w tekstach oficjalnych, np. Dzięki przeprowadzeniu odpowiednich zmian możemy teraz na maksa wykorzystać posiadaną siłę roboczą; - używanie elementów oficjalnych w tekstach potocznych, np. To był świetny mecz, daliśmy czadu. Byliśmy zgrani, !albowiem dużo trenowaliśmy; - niemająca uzasadnienia stylizacja językowa tekstu, np. Onegdaj nasz zespół wypadł bardzo dobrze, ale teraz czeka nas !inszy mecz.

Źródło: https://dobryslownik.pl/kompendium/regula/492/

Style współczesnej polszczyzny

STYL

to sposób kształtowania wypowiedzi pod względem doboru słownictwa oraz form gramatycznych w zależności od sytuacji, intencji, a także cech indywidualnych mówiącego.

Najważniejsze style współczesnej polszczyzny

4. Styl publicystyczny - stosowany w środkach masowego przekazu Cechy: nastawienie informacyjne i perswazyjne, zrozumiały i sugestywny, zróżnicowany stylistycznie, obrazowy i emocjonalny.

1.Styl potoczny - język mówiony w swobodnej rozmowie Cechy: swobodny, niestaranny, posiada liczne uproszczenia i regionalizmy, występują krótkie zdania

2. Styl urzędowy - język używany w dokumentach i pismach oficjalnych Cechy: tylko w formie pisemnej, bezosobowy, precyzyjny, schematyczny, jest pozbawiony ekspensywności

5. Styl artystyczny - występuje w utworach literackich, jest bardzo zróżnicowany; możemy mówić o stylu epoki, konkretnego autora, gatunku. Sposób pisania i mówienia charakterystyczny dla tekstów, w których najistotniejsza jest funkcja estetyczna, poetycka języka. Stąd nagromadzenie środków stylistycznych, różnorodnej składni, bogatego słownictwa, posługiwanie się stylizacją językową.

3. Styl naukowy - stosowany w rozprawkach, referatach, artykułach naukowych itp. Cechy: jasny, precyzyjny, rzeczowy, występują ciężkie terminy, obiektywny, skomplikowana składnia

Rodzaje zdań złożonych

Zdania złożone współrzędnie

1. ŁĄCZNE - Czynności współistnieją ze sobą, czyli występują w jednakowym czasie i przestrzeni. Przykład: "Adrian nie jest zdolny i uczy się słabo." spójniki: i, oraz, ni, ani, a, jak wykres: ---- ... ----

3. WYNIKOWE - Jedna czynność wynika z drugiej. Przykład: "Adam się nauczył, więc może wygrać konkurs" spójniki: więc, zatem, toteż, dlatego wykres: ----> ... >----

4.PRZECIWSTAWNE - Czynności przeciwstawiają się sobie. Przykład: "Chłopcy byli już zmęczeni, ale nie chcieli wracać do domu" spójniki: ale, lecz, a, jednak, zaś, natomiast wykres: ----> ... <----

2. ROZŁĄCZNE - Zdania składowe wykluczają się wzajemnie. Przykład: "Jutro pójdę do sklepu albo posprzątam mieszkanie" spójniki: albo, lub, czy, bądź wykres: ----< ... >----

Zdania złozone podrzednie

W zdaniu podrzędnie złożonym jedno ze zdań składowych (podrzędne) wynika z drugiego (nadrzędnego) i nie może bez niego zaistnieć.

4. ORZECZNIKOWE - kim jest? czym jest? jaki jest? Przykład: "Nigdy nie byłeś taki, jaki jesteś" (Nie byłeś [jaki?] taki jaki ...)

1. PRZYDAWKOWE - jaki? który? czyje? ile? Przykład: "Słowa, (jakie?) które kłamią wprowadzają błąd".

2. DOPEŁNIENIOWE - kogo? czego? (D.) komu? czemu? (C.) kogo? co? (B.) kim? czym? (N.) o kim? o czym? (Msc.) Przykład: "Wiem, (o czym?) że nic nie wiem."

5. PODMIOTOWE - kto? co? Przykład: "Kto się najlepiej nauczył, ten wygra konkurs." (Wygra konkurs (kto?) kto się najlepiej nauczył). PODMIOTOWE - kto? co? Przykład: "Kto się najlepiej nauczył, ten wygra konkurs." (Wygra konkurs (kto?) kto się najlepiej nauczył)

3. OKOLICZNIKOWE: - MIEJSCA - gdzie? skąd? dokąd? którędy? - CZASU - kiedy? jak długo? w jakim czasie? dopóki? odkąd? - SPOSOBU - jak? w jaki sposób? - PRZYCZYNY - dlaczego? z jakiej przyczyny? - CELU - po co? w jakim celu? - PRZYZWOLENIA - mimo co? mimo czego? - STOPNIA I MIARY - ile? jak bardzo? - WARUNKU - pod jakim warunkiem?

Stylizacja językowa

Stylizacja językowa polega na świadomym nadawaniu tekstowi cech charakterystycznych dla określonego stylu. Wykorzystuje się do tego odpowiednio dobrane środki językowe. Stylizacja jest zatem powielaniem, naśladowaniem określonego wzorca, charakterystycznego dla danego okresu literackiego, epoki, gatunku czy pisarza. Autor stylizacji wybiera określony zestaw cech z danego stylu lub języka. Zabieg stylizacji może obejmować cały utwór lub jego część. Dzięki temu, odbiorca tekstu wprowadzany jest atmosferę epoki lub otoczenia.

Rodzaje stylizacji

1. Archaizacja – polega na wprowadzeniu do utworu elementów archaicznych, które wyszły już z regularnego obiegu i użytku – mogą to być elementy językowe, składnia. Stylizacji archaicznej służą również gwara, regionalizacja i elementy pochodzące z dawnych epok. W Polsce ten typ stylizacji był najpopularniejszy w XIX wieku (powieść historyczna, np. u Henryka Sienkiewicza).

3. Stylizacja środowiskowa – za jej pomocą, do tekstu wprowadza się elementy gwary środowiskowej, charakterystycznej np. dla danej grupy społecznej (np. prawników, lekarzy). Ten typ stylizacji wszedł do literatury wraz z tendencją na realizm. Pojawia się m.in. u Żeromskiego („Syzyfowe prace”).

4.Poetyzacja i prozaizacja Wymienione dwa typy stylizacji językowej stanowią swoje przeciwieństwo. Poetyzacja (inaczej stylizacja poetycka) nadaje cechy poetyckie utworom prozatorskim, co ma za zadanie wzruszać czytelnika. Przeciwny skutek wywołują prozaizmy zastosowane w utworach poetyckich.

2.Dialektyzacja – inaczej nazywana stylizacją gwarową, polega na wprowadzeniu do tekstu elementów gwarowych, dialektycznych. Stylizacja ta zachodzi na poziomie fonetyki, leksyki, metaforyki i frazeologii. Często umieszcza się ja w dialogach, rzadziej w narracji. Dialektyzacja często występowała w anegdotach, widowiskach teatralnych. Stylizację gwarową wykorzystuje się by scharakteryzować środowisko wiejskie lub oddać koloryt lokalny danego regionu geograficznego.

5. Kolokwializacja jest kształtowaniem języka wypowiedzi na styl potoczny. Również ona może być fragmentaryczna albo całościowa. Odmianą kolokwializacji są: argotyzacja, czyli stylizacja na środowiskowe odmiany języka, oraz profesjonalizacja, czyli stylizacja na język określonej grupy zawodowej.

PERSWAZJA

Perswazja jest tak naprawdę wykorzystywana przez każdego z nas na co dzień – wykorzystują ją rodzice, kiedy próbują nakłonić do czegoś swoje dzieci, ale i rozmaici sprzedawcy czy twórcy reklam. W najprostszym ujęciu perswazja polega na przekonywaniu innych do swoich racji. Perswazja różni się od manipulacji tym, że przekonanie danej osoby do czegoś nie zaszkodzi jej w późniejszym czasie, przy czym metody postępowania, jakie stosowane są w trakcie perswazji, są stosowane też w trakcie manipulacji.

Rodzaje perswazji

• Perswazja przekonująca - wykorzystujemy w codziennym życiu – stosujemy ją wtedy, kiedy po prostu chcemy przekonać kogoś do tego, że mamy rację.

• Perswazja nakłaniająca (nazywana również propagandą) skierowana jest do jakiejś zbiorowości i jej celem jest zebranie jak największej ilości osób, które poprą daną ideę czy pogląd.

• Perswazja pobudzająca (czyli agitacja), która również ma przekonywać jednostki i grupy do danego poglądu, aczkolwiek jej celem ma być również wykazanie przez odbiorcę oczekiwanego zachowania.

PERSWAZJA JĘZYKOWA

Tak naprawdę nie zdajemy sobie z tego sprawy, ale język perswazji po prostu nas otacza. Perswazyjny charakter mają bowiem chociażby takie słowa, jak "musieć", "powinno się" czy "trzeba" – zawarcie ich w wypowiedzi pokazuje, że rzeczywiście trzeba coś zrobić czy powinno się wyrażać dany pogląd. Perswazją jest również zwracanie się do rozmówcy z wykorzystaniem liczby mnogiej. Kiedy rozmówca mówi do nas "my musimy", "my zrobimy" czy "my myślimy", ma on już na wstępie – niezależnie od pozostałej części zdania – ułatwioną drogę do przekonania nas do tego, że faktycznie myślimy tak jak on czy zrobimy tak jak on. Perswadować można również poprzez pokazywanie rozmówcom, że dana idea, pogląd czy zdanie są jedynymi słusznymi. Tutaj można wspomnieć chociażby o mówieniu, że inaczej się nie da: "nie ma innego wyjścia", "to jedyna opcja". ko ci "dobrzy".

MANIPULACJA

Manipulacja – forma wywierania wpływu na osobę lub grupę w taki sposób, by nieświadomie i z własnej woli realizowała cele manipulatora. Umiejętność rządzenia innymi, znajomość zasad dowodzenia, prowadzenia negocjacji, aby skłonić partnera do zmiany zdania.

MANIPULACJA JĘZYKOWA

Manipulacja językowa – forma zamierzonego i intencjonalnego działania komunikatem tekstowym, mającego na celu wywarcie korzystnego dla manipulatora wpływu na osobę lub grupę. Manipulacja dotyczy jednak bardziej relacji między nadawcą i odbiorcą, nie zaś użytych środków jako takich. Działania manipulacyjne są ukryte dla świadomości odbiorcy.

Najczęstszymi środkami językowymi wykorzystywanymi do manipulacji językowej są:

• wyrazy wartościujące
• formy pierwszej osoby liczby mnogiej wprowadzane do tekstu w celu wywołania wrażenia tożsamości nadawcy i odbiorcy
• wyrazy zawierające pozytywną ocenę odbiorcy, które poprzedzają przekazywany komunikat
• wypowiedzi tak zbudowane, że nie da się im zaprzeczyć i przez to wydają się zawsze prawdziwe
• mówienie między wierszami
• eufemizmy
• zmienianie znaczenia wyrazów.

Należy pamiętać, iż niemal wszystko może zostać uznane za manipulacyjne. Termin ten jest silnie pejoratywny i oparty na subiektywnym odczuciu, w związku z czym brak w nim naukowości

Stosowność wypowiedzi

Stosowność (łac. decorum) była jedna z fundamentalnych zasad retoryki starożytnej. W podręcznikach retoryki rozróżniano stosowność wewnętrzną, polegająca na zgodzie między słowem a rzeczą (tematem), oraz zewnętrzną, która odnosiła się do zgody między słowem a okolicznościami mówienia. Można by więc przyjąć, że stosowność wypowiedzi polega na takim doborze środków językowo-stylistycznych, aby dopasowane były one zarówno do tego, o czym się mówi czy pisze, jak i do sytuacji komunikacyjnej, której elementem jest wypowiedź.Polszczyzna, jak i inne języki etniczne, jest wewnętrznie zróżnicowana. Wyróżnia się w jej obrębie rozmaite warianty, rozmaite odmiany i style. Pierwszy wymiar tego zróżnicowania to odróżnienie polszczyzny ogólnej, to znaczy języka używanego w szkole, w urzędach, w mediach itd., od odmian regionalnych (dialekty, gwary). Z kolei dominująca funkcja wypowiedzi decyduje o wyodrębnieniu różnych stylów funkcjonalnych, do których zalicza się: styl potoczny, styl naukowy, styl artystyczny, styl urzędowy, styl informacyjno-publicystyczny, styl retoryczny.

Dobór słów a stosowność

Wybór dotyczy również słownictwa związanego z typem kontaktu między nadawcą a odbiorcą, z dystansem lub jego brakiem. Ze względu na to kryterium odróżnia się dwa podstawowe typy sytuacji komunikacyjnych: sytuacje oficjalne i nieoficjalne. Te pierwsze (np. dyskusja telewizyjna, list urzędowy) maja charakter publiczny i wymagają posługiwania się neutralnymi środkami językowymi. Te drugie (np. rozmowa ze znajomymi, list do osoby bliskiej) maja charakter prywatny i pozwalają na wykorzystywanie elementów potocznych, ekspresywnych. Stosowność w odniesieniu do słownictwa to wybór wyrazu odpowiedniego do tematu i sytuacji. Wyrazu należącego do określonej odmiany polszczyzny, określonego stylu funkcjonalnego, określonego wariantu, określonego rejestru stylowego.

Dziękuję :)

Wiktoria Szumiło