Adam Asnyk

Poeta czasów niepoetyckich

Adam Asnyk

Adam Asnyk 1838–1897

polski poeta, dramatopisarz, wydawca, redaktor i polityk. Urodził się w Kaliszu. Studiował w kilku uniwersytetach, m.in. we Wrocławiu, gdzie współtworzył Towarzystwo Literacko‑Słowiańskie (wespół z Janem Kasprowiczem), i w Heidelbergu, gdzie uzyskał tytuł doktora nauk filozoficznych. Wiele podróżował – w Polsce ukochał Tatry, zachwyciły go także m.in. południowe Włochy, Malta, a nawet Cejlon i Indie. Jego poezja wypełnia poetycką pustkę pozytywizmu, nawiązuje do romantycznej tradycji narodowej. Poeta nie ocenia. Nie krytykuje. Raczej zastanawia się i proponuje, kontemplując i filozofując. Ukrywał się pod pseudonimem Jan Stożek lub kryptonimem E…ly.

O wierszu Do młodych z 1880 roku mówi się, że to jeden z utworów, który składa się na liryczne credo poety. Jest także ważnym głosem w dyskusji pokoleń, w sporze „starych” i „młodych” – nie neguje bowiem przeszłości, wzywa do patrzenia przed siebie, do pójścia „w nowe, nieznane, godne odkrycia”, ale z szacunkiem dla tego, co „stare, znane, odkryte”. Utwór ten bywa określany mianem „Marsylianki pozytywistów”.

Do młodych

"Do młodych"

1. Szukajcie prawdy jasnego płomienia! Szukajcie nowych, nie odkrytych dróg... Za każdym krokiem w tajniki stworzenia Coraz się dusza ludzka rozprzestrzenia, I większym staje się Bóg!

4. Ale nie depczcie przeszłości ołtarzy, Choć macie sami doskonalsze wznieść; Na nich się jeszcze święty ogień żarzy, I miłość ludzka stoi tam na straży, I wy winniście im cześć!4.

2. Choć otrząśniecie kwiaty barwnych mitów, Choć rozproszycie legendowy mrok, Choć mgłę urojeń zedrzecie z błękitów, Ludziom niebiańskich nie zbraknie zachwytów, Lecz dalej sięgnie ich wzrok.

5. Ze światem, który w ciemność już zachodzi Wraz z całą tęczą idealnych snów, Prawdziwa mądrość niechaj was pogodzi – I wasze gwiazdy, o zdobywcy młodzi, W ciemnościach pogasną znów!

3. Każda epoka ma swe własne cele I zapomina o wczorajszych snach... Nieście więc wiedzy pochodnię na czele I nowy udział bierzcie w wieków dziele, Przyszłości podnoście gmach!

Wiersz Do młodych jest uważany za utwór o charakterze programowym. Nazywa się go manifestem pozytywistycznym. Liryk Asnyka porównuje się przy tym do Ody do młodości Adama Mickiewicza, która była manifestem romantyzmu. Utwór zalicza się do liryki apelu. Stanowi bezpośredni zwrot do całego młodego pokolenia. Zwrot ten jest wyrażony użyciem 2 osoby liczby mnogiej. Poeta zaleca młodym doskonalenie się poprzez pracę nad sobą i naukę. Jednocześnie prosi ich o szacunek dla przeszłości i jej dokonań. Porusza również kwestię nieuchronności przemijania.

"Do młodych"- ćwiczenia

1. Opisz w punktach, do czego postać mówiąca w wierszu wzywa młodych. Nie cytuj.

3. Wyjaśnij, dlaczego warto pamiętać o przeszłości, ale nie można nią żyć.

2. Sformułuj własne wezwania do twojego pokolenia.

1. Miejmy nadzieję!... nie tę lichą, marną, Co rdzeń spróchniały w wątły kwiat ubiera, Lecz tę niezłomną, która tkwi jak ziarno Przyszłych poświęceń w duszy bohatera.

"Miejmy nadzieję"

2. Miejmy nadzieję!... nie tę chciwą złudzeń, Ślepego szczęścia płochą zalotnicę, Lecz tę, co w grobach czeka dnia przebudzeń I przechowuje oręż i przyłbicę.

6. Miejmy pogardę dla pychy zwycięskiej I przyklaskiwać przemocy nie idźmy! Ale nie wielbmy poniesionej klęski I ze słabości swojej się nie szczyćmy.

3. Miejmy odwagę!... nie tę jednodniową, Co w rozpaczliwym przedsięwzięciu pryska, Lecz tę, co wiecznie z podniesioną głową Nie da się zepchnąć z swego stanowiska.

7. Przestańmy własną pieścić się boleścią, Przestańmy ciągłym lamentem się poić: Kochać się w skargach jest rzeczą niewieścią, Mężom przystoi w milczeniu się zbroić...

4. Miejmy odwagę!... nie tę tchnącą szałem, Która na oślep leci bez oręża, Lecz tę, co sama niezdobytym wałem Przeciwne losy stałością zwycięża.

8. Lecz nie przestajmy czcić świętości swoje I przechowywać ideałów czystość; Do nas należy dać im moc i zbroję, By z kraju marzeń przeszły w rzeczywistość.

5. Miejmy pogardę dla rzekomej sławy I dla bezprawia potęgi zwodniczej, Lecz się nie strójmy w płaszcz męczeństwa krwawy I nie brząkajmy w łańcuch niewolniczy.

"Miejcie nadzieję" Podmiot liryczny w utworze tym usiłuje tchnąć w żywych nadzieję. Uświadamia, że sami jesteśmy kowalami własnego losu i to jak nasze życie będzie wyglądało w przyszłości zależy tylko i wyłącznie od nas samych.

"Miejcie nadzieję"- ćwiczenia

4. Zaprezentuj postać mówiącą w wierszu. Określ jej emocje, pragnienia, możliwości, wartości.

6. Wyjaśnij kogo i dlaczego postać mówiąca w wierszu wzywa do „zaprzestania lamentów” i rozpamiętywania bólów. Uzasadnij swoje stanowisko, odwołując się do innych tekstów kultury i znajomości historii.

5. W tekście zostały skontrastowane dwie epoki – podaj ich nazwy, a następnie wymień ich cechy podane w wierszu. Wykorzystaj odpowiednie cytaty.

Między nami nic nie było

1. Między nami nic nie było! Żadnych zwierzeń, wyznań żadnych, Nic nas z sobą nie łączyło Prócz wiosennych marzeń zdradnych;

2. Prócz tych woni, barw i blasków Unoszących się w przestrzeni, Prócz szumiących śpiewem lasków I tej świeżej łąk zieleni;

3. Prócz tych kaskad i potoków Zraszających każdy parów, Prócz girlandy tęcz, obłoków, Prócz natury słodkich czarów;

4. Prócz tych wspólnych, jasnych zdrojów, Z których serce zachwyt piło, Prócz pierwiosnków i powojów Między nami nic nie było!

„Między nami nic nie było” to wiersz napisany w trudnym dla poezji czasie pozytywistycznych programów i koncepcji. Przekorny utwór oparty jest na antytezie – pierwsze trzy wersy stwierdzają, że o żadnym uczuciu między zakochanymi nie mogło być mowy, a pozostała część wiersza zaprzecza tej opinii, wyliczając chwile, które spędzili razem.

"Między nami nic nie było"- ćwiczenia

9. Opisz – w formie listu lub pamiętnika – co było „między nimi”. Nie używaj słów z wiersza. Opieraj się na skojarzeniach, które rodzą.

7. Określ nastrój tekstu.

8. Opisz sytuację liryczną tekstu.

Dziękuuję za uwagę

Magdalena Chojecka