Moralność Pani Dulskiej

Moralność Pani DulskieJ

oprac. Martyna Kamińska, 2021

Gabriela Zapolska

Start

Burza mózgów

Wypisz słowa bliskoznaczne, skojarzenia ze słowem zasada i moralny.

1. Czym są zasady moralne? 2. Po co istnieją? 3. Czym grozi ich nieprzestrzeganie? 4. W jaki sposób traktowani są ludzie, którzy nie przestrzegają ogólnie przyjętych w społeczeństwie zasad?

Przygotuj odpowiedź ustną na pytania

DLaczego ludzieplotkują?

Praca w grupach

Refleksja

• Czy udało się ustalić dekalog?
• Czy łatwo było ustalić zasady obowiązujące wszystkich?
• Co sprawiało trudności, jeśli się pojawiły?
• Jakie były kryteria ustalania zasad?
• Dlaczego niektóre zasady były odrzucane?

Kilka Słów o Autorce

MiniCV Gabrieli Zapolskiej

Gabriela Zapolska (1857–1921) przełamała w swoim życiu wiele konwenansów, według których żyło współczesne jej polskie społeczeństwo. Aranżowane małżeństwo przyszłej pisarki z porucznikiem Konstantym Śnieżko‑Błockim, zawarte w wieku niespełna dwudziestu lat, okazało się niedobrane i para szybko się rozeszła. Odkrywając w sobie powołanie aktorskie, musiała zmierzyć się z ostracyzmem konserwatywnego otoczenia postrzegającego kobiety aktorki jako osoby o złej reputacji.

Kilka Słów o Autorce

Wobec braku społecznego autorytetu zawodu Zapolska wyjechała do Francji, gdzie próbowała kontynuować karierę sceniczną. Jako aktorka nie osiągnęła jednak nigdy sukcesu. Równolegle do pracy w teatrze zajmowała się działalnością pisarską i po powrocie do kraju ostatecznie porzuciła scenę i odtąd utrzymywała się głównie z pracy piórem. W 1901 roku ponownie wyszła za mąż, za malarza Stanisława Janowskiego. Wspólnie prowadzili objazdową trupę teatralną z powodzeniem odwiedzającą wiele miast Galicji. Podczas tej działalności powstały najwybitniejsze utwory Zapolskiej, takie jak Moralność pani Dulskiej (1906) i Panna Maliczewska (1910). W ostatnich latach życia stosunki pisarki z Janowskim uległy ochłodzeniu i małżonkowie oddalili się od siebie. Zapolska zmarła w zapomnieniu i osamotnieniu we Lwowie w 1921 roku.

Drzewo genealogiczne Dulskich

Hesia

Mela

Zbyszko

Scharaktetyzuj Jednego z bohaterów

Juliasiewiczowa

Felicjan

Aniela

Na podstawie materiałów M. Latoszewskiej

Cóż ja? Ciocia powiedziała, że ja mam złodziejski spryt. Tak! Bo zgodziłam się z życiem i kradnę to, co jest najmilszego. To jest szczyt mądrości! Walczyć? Don Kiszot!... Śmieszne... Zresztą, sam powiedziałeś - wyciągniemy kopytka.

Juliasiewiczowa

Spokrewniona z Dulskimi. Przypomina Anielę. Jest jednak mniej obłudna, a bardziej cyniczna. Zależy jej na swobodnym życiu i swobodzie seksualnej. Zamierzony cel osiąga za wszelką cenę, nie ma skrupułów.

Na to mamy swoje cztery ściany i sufit, aby brudy swoje prać w domu i aby nikt o nich nie wiedział!

Aniela

To w tej bohaterce skupia się cała "dulszczyzna". Już jej opis podany w didaskaliach nie napawa sympatią – jest niechlujnie i niezbyt czysto ubrana, ma tłustą i nalaną twarz. To kobieta interesu. Jest właścicielką kamienicy czynszowej. Dochody z niej to podstawa bytu rodziny. Swoją rodziną i służbą rządzi autokratycznie. Wstaje pierwsza i budzi cały dom. Krzyczy na służbę za zbyt duże zużywanie opału i pozostawienie nowej miotły na podwórku. Mężowi wydziela cygaro i pieniądze na kawiarnię. Wydatki na życie kulturalne i towarzyskie uważa za niepotrzebne, nie kupuje gazet i nie chodzi do teatru. Jest energiczna i władcza. Sterroryzowany mąż i dzieci nie mają odwagi przeciwstawić się jej. Dulska ma podwójną moralność: dba o pozory, o opinię innych. Żadne niedociągnięcie nie jest złe, jeśli zostanie załatwione w czterech ścianach domu.

A niech was wszyscy diabli!

Felicjan

Całkowite przeciwieństwo żony, człowiek cichy, bierny. To chyba jego sposób na przetrwanie. Milczy, co bardzo kontrastuje z gadającą żoną. Gra mimiką. Przez cały czas słucha. Mówi, a właściwie wykrzykuje tylko jedno zdanie: „A niech was diabli!!!”. Jest zahukany, niczym się nie interesuje. Jego życie polega na zarabianiu pieniędzy, które potem oddaje żonie. Największą zaś rozrywka są pobyty w kawiarni, dokąd udaje się codziennie po obiedzie z pieniędzmi łaskawie wyliczonymi przez żonę. Lekarz zalecił mu spacery. Dulski chodzi po mieszkaniu, wokół stołu, bo żona chce mieć go na oku.

Tu stało się coś bardzo złego. Jakby kogoś zabili...

ZBYSZKO

Ja też dorosnę - ja też pójdę na lumpę - ja też będę chodziła po kawiarniach i będę pić likiery.

Młody, inteligentny człowiek, wrogi poglądom matki, jednak słaby, przegrywa w walce z kołtuństwem. Zdawał sobie doskonale sprawę z tego, że odziedziczył po matce jej najgorsze cechy. Zamierzał to zmienić, ponieważ wyznawane w domu wartości w niczym nie przystawały do stylu życia artystycznej cyganerii, którą się pasjonował. Uważał się za artystę (grał na fortepianie). Często dawał wyraz swoim buntowniczym zapędom kłócąc się z Dulską o najróżniejsze sprawy. Zafascynowany stylem życia bohemy nieudolnie go naśladuje. Przepija pieniądze, prowadza się z kobietami, bawi się całymi nocami. Jednak prawdziwa natura nie pozwala mu wyzbyć się cech „kołtuńskich”.

Bom się urodził po kołtuńsku, Aniele! Bo w łonie matki już nim byłem!

MELA

HESIA

Mela jest spokojna, cicha i chorowita, bardzo naiwna. Nie zna życia. Nie lubi hałasu, stara się wszystkich zadowolić. Chwiałaby pójść do klasztoru. Wierzy w miłość i rychłe małżeństwo Hanki i Zbyszka, nie zdaje sobie sprawy, że byłby to mezalians. Gdy okazuje się, że do ślubu nie dojdzie, prawdziwie współczuje Hance. Tylko ona czuje, że stało się coś złego, podczas gdy reszta chce przejść nad tym do porządku dziennego.

Hesia jest bardzo podobna do matki – zdrowa, silna, pełna temperamentu. Niepokoją ją plany matrymonialne brata, bo wtedy nikt przyzwoity nie będzie się o nią starał. Zazdrości Zbyszkowi bywania w lokalach. Chce szybko być dorosła i poznać wszystkie skrywane przez dorosłych tajemnice. Wiedzę o sprawach seksualnych uzupełnia u kucharki. Jest ordynarna wobec Hanki, a ojca lekceważy.

Bom się urodził po kołtuńsku, Aniele!Bo w łonie matki już nim byłem. Bo żebym skórę zdarł z siebie, mam tam pod spodem, w duszy całą warstwę kołtunerii, której nic wyplenić nie zdoła.

Zbyszko

Utwórz definicję "Kołtuństwa" i "Dulszczyzny"

Na podstawie zachowania których bohaterów stworzone zostały te pojęcia?

FILISTER A KOŁTUN

Wyjaśnij różnicę.

1. Nie po to mamy cztery ściany i sufit, aby brudy swoje prać w domu i aby nikt o nich nie wiedział.2. U mnie nic brudnego się nie dzieje. A przynajmniej po ulicach mój dom nie jest głośny. 3. Pamiętać: skromność - skarb dziewczęcia. / Kobieta powinna przejść przez życie cicho i spokojnie. 4. A żaden mężczyzna, moja pani, nie jest wart, aby przez niego iść na potępienie wieczne. 5. Kto nie szanuje grosza, ten nie wart... 6. Wielka afera, zgoi się do wesela.

Na podstawie cytatów sformułuj zasady zachowania się dla panien i kawalerów, które umieściłbyś/umieściłabyś w poradniku Anieli Dulskiej

Czy zasady, którymi kieruje się Aniela dulska można nazwać kodeksem moralnym na opak?

Inne "Złote myśli" Anieli Dulskiej

Co jest głównym problemem utworu?

Utwór Gabrieli Zapolskiej zawiera wszechstronną krytykę mieszczaństwa, autorka najwięcej miejsca poświęca moralnemu zakłamaniu, obłudzie, bierności bohaterów, którzy akceptują swoją hierarchię wartości i nie podejmują walki o jej zmianę, ponieważ nie wierzą w zwycięstwo. Główna bohaterka reprezentuje filozofię sprowadzającą się do tezy, że wobec obcych ludzi należy prezentować się jak najlepiej. Zbyszko natomiast ujawnia słabość charaktru, usprawiedliwiając się przeznaczeniem do bycia kołtunem. (np. "bom się urodził kołtunem", "kołtun rodzinny", "nalany tłuszczem i teoriami")

Podsumowanie

Moralność Pani Dulskiej to utwór opowiadający o unikaniu, a nawet świadomym odrzucaniu odpowiedzialności za swoje czyny. Niechęci do zmian, szukaniu usprawiedliwienia, a także o przysłowiowym "zamiataniu pod dywan" rzeczy niewygodnych i moralnej obłudzie.

- „Moralność...” odczytuje się tradycyjnie jako sztukę o obłudzie, dwulicowości… – Na pewno tak, ale jest w tej sztuce jeszcze wiele innych znaczeń, jako choćby rola ojca, który praktycznie jest nieobecny w tym domu, to znaczy jest fizycznie, ale odmawia uczestnictwa w tym, co się dzieje. To także sztuka o samotności, o zawiedzionych nadziejach i wielu innych sprawach.

Odtwórczyni roli Juliasiewiczowej - Dominiki Kluźniak

Sprawdź się!

START

Panie Dulskie (2015)

reż. Filip Bajon

Czym może być dulszczyzna dzisiaj?

Napisz recenzję filmU Filipa Bojana lub spektaklu marcina wrony.