Chłopi

Władysław Stanisław Reymont

Chłopi

Tom I - Jesień

oprac. Martyna Kamińska, 2021

Władysław Stanisław Reymont

1867–1925, właśc. S. W. Rejment

MiniCV

1. Świat przedstawiony powieści

Czas

Przestrzeń

Co wiemy o czasie i przestrzeni, w której rozgrywa się akcja?

Sacrum i profanum

Czemu może służyć takie kreowanie czasu i przestrzeni?

Mityzacja/mitologizacja

Zabieg literacki polegający na nadawaniu wybranym elementom świata przedstawionego znaczeń sakralnych, upodobnianiu wykreowanej w utworze rzeczywistości do obrazów i wyobrażeń mitycznych, trwale wpisanych w ludzką świadomość. Rzeczywistość pozbawioną konkretyzacji czasowej, stąd byt ukazany w wymiarze niemal świętym, z głębszymi sensami znaleźć można w Chłopach W. Reymonta. M. stosuje m.in. T. Konwicki w Senniku współczesnym i B. Schulz w Sklepach cynamonowych.

Poza czasem, poza przestrzenią

Wieś Lipce żyje jakby w magicznym kole ochronnym (ważna, niemal symboliczna rola w powieści kopców granicznych wsi). Mieszkańcy żyją poza czasem, według pradawnego rytmu natury i rytuałów obrzędowo-liturgicznych. Najważniejsze miejsca we wsi to kościół i karczma. Poza tym we wsi, oprócz chłopskich zagród znajduje się młyn, kuźnia, plebania i cmentarz. Całość wsi z wyodrębnioną zagrodą Borynów jest przestrzenią bardziej symboliczną, niż faktyczną przestrzenią realnie istniejącej osady. Powieściowe Lipce to jednak wieś w zaborze rosyjskim (funkcjonują tam ruble). Akcja rozgrywa się na pewno po 1864 roku - wieś pouwłaszczeniowa, współczesna autorowi.

Jesień

Zima

Lato

Wiosna

Żniwa

Sianokosy

Boże ciało

Odpust

obrzędy letnie

przygotowanie pól

zasiewy

Wielkanoc

Wielki Tydzień

Wielki Post

Wielki Post

Boże Narodzenie

Czas odpoczynku od prac polowych Odnawianie domów

obrzędy związaneze świętami, spotkania w karczmie

obrzędy wiosenne,przygotowanie do świąt

jarmark swaty

wesela

Święto Zmarłych

Zaduszki

Adwent

zbieranie plonów

zasiewy

V Losy ludzkie: - jedyne i niepowtarzalne - odwieczne - śluby, wesela, narodziny, chrzciny, umieranie, pogrzeby

Jesień

Zima

Lato

Wiosna

Żniwa

Sianokosy

Boże ciało

Odpust

obrzędy letnie

przygotowanie pól

zasiewy

Wielkanoc

Wielki Tydzień

Wielki Post

Wielki Post

Boże Narodzenie

Czas odpoczynku od prac polowych Odnawianie domów

obrzędy związaneze świętami, spotkania w karczmie

obrzędy wiosenne,przygotowanie do świąt

jarmark swaty

wesela

Święto Zmarłych

Zaduszki

Adwent

zbieranie plonów

zasiewy

V Losy ludzkie: - jedyne i niepowtarzalne - odwieczne - śluby, wesela, narodziny, chrzciny, umieranie, pogrzeby

krąg fabularny (od padnięcia krowy Boryny do wygnania Jagny ze wsi)

krąg egzystencjalny (od odejścia Agaty na jesień, do odejścia żebraka na koniec lata)

I KRĄG KOSMICZNY

II KRĄG PRAC

III KRĄG LITURGICZNO-OBRZĘDOWY

IV KRĄG OBYCZAJÓW

Kto jest głównym bohaterem powieści i skąd to wiemy?

Kocepcja wiejskiej rodziny

Opisz zsady, którym podlega lipiecka rodzina. Weź pod uwagę:

• podejście do małżeństwa i zdrady
• hierarchię - kto jest najważniejszy, kto rządzi
• czy akceptowana jest przemoc
• jaka powinna być idealna żona, a jaki powinien być idealny mąż
• jaki jest los osób starszych i niemogących pracować
• czy w rodzinie jest miejsce na uczucia
• co scala rodzinę

Małżeństwo, czyli w języku antropologii kulturowej instytucja legalizująca życire seksualne ludzi, jest znane we wszystkich kulturach, choć przybiera w nich różne kształty. Na podstawie powieści Reymonta możemy wskazać podstawowe cechy małżeństwa polskiej kultury chłopskiej XIX wieku:- chrześcijańska sakralizacja związku- monogamiczność- patriarchalność- opresyjność (akceptacja przemocy)

Mimo obowiązującej monogamiczności Antek nie ma skrupułów w nawiązywaniu erotycznej więzi z Jagną. Wyraźnie widać więc także, że małżeństwo w świecie lipieckich wyobrażeń zakłada zdradę, zwłaszcza dokonywaną przez męża. Strach wywołuje w Antku dopiero małżeństwo kochanki z ojcem, które sprawia, iż jego stosunki z macochą kojarzą mu się z kazirodztwem. I także w tym zakresie chłopska społeczność opisana w powieści nie odbiega od znanych antropologom praw — monogamiczni małżonkowie (a zwłaszcza małżonki) są często zdradzani, ale kazirodztwo jest we wszystkich kulturach obłożone zakazem i surowymi sankcjami.

O wartości kobiety w świecie Lipiec decyduje jej posag (czyli wielkość majątku, który wnosi do małżeństwa). Stosunek wiejskiej społeczności do samotnych, pozbawionych majątku kobiet widać najwyraźniej na przykładzie byłej służącej Boryny domagającej się w sądzie utrzymania dla dziecka, o którego ojcostwo podejrzewa Boryne, oskarżając go zarazem o seksualne wykorzystywanie: „Abo tom się mogła obronić przed tylirnl chłopem!... Krzyczałam, to me sprał: i zrobił, co chciał..." (rozdz. III). Jest ona przedmiotem powszechnych obelg i prześladowania.Kobiety w tej społeczności są uzależnione od mężczyzn i wyraźnie niżej postawione w hierarchii społecznej. Mężczyźni traktują je jak ludzi niepełnych, niżej rozwiniętych umysłowo. Antek o swojej żonie: „Zwyczajnie jak to kobieta, co ni pomyślenia nie ma, ni niczego nie wymiarkuje' sama, ino żyje se jako ten cień padający Od człowieka" (rozdz. IV). Przy tym, zgodnie : archaicznymi wyobrażeniami moralno-religijnymi, kobiety ukazane są w powieści jako źródło pokusy seksualnej dla mężczyzn, same zaś łatwo ulegają erotycznej namiętności..

Jaka wartość jest najistotniejsza dla mieszkańców Lipiec i skąd o tym wiemy?

Ziemia

Praca

Szacunek

Opisz, jak wygląda życie poniższych bohaterów ze względu na ich pozycję społeczną.

Struktura społeczna

bogacze (Borynowie)urzędnicy (Wójt) kler (Dobrodziej i Jasio)

średniozamożni(Weronka z mężem, Dominikowa z synami)

biedota, komornicy,parobcy (Agata, Kuba, Witek, Bylica)

Społeczeństwo chłopskie jest zróżnicowane, więc co je scala?

Sformułuj 10 praw gromady.

Karta pracy nr 1

Symbol siewcy

Fragment powieści

WL 385-386

Film (od 43:30)

Komentarz do tekstu

Przypomnij sobie, czym jest epopeja.

Epopeja Chłopska

• wielostronność, wielowarstwowość
• długi utwór epicki
• aojdyczny narrator (przedstawia z wewnątrz i od zewnątrz) - obiektywizm
• bohaterem jest zbiorowość
• obraz wsi ukazany w momencie przełomowym (rodząca się świadomość narodowa w chłopak, odejście starego pokolenia patriarchalnego i nastanie nowego)
• obszerne opisy przyrody z personifikacjami, animizacjami, porównaniami homeryckimi
• drobiazgowe opisy obyczajów
• wyszczególnienie chłopskich rodów przed bitwą o las w zakończeniu tomu II

2. Dramat rodzinny w "Chłopach", czyli Maciej kontra dzieci

Kto ma rację W Międzypokoleniowym Konflikcie?

Zagłosuj, zapisując imię na kartce!

Kto ma rację? czyli sąd nad borynami

1. Wybranie Macieja i Antka Boryny. 2. Głosowanie - kogo poprzesz? 3. Gromadzenie argumentów na padlecie/sklerotkach (podział na parzystą ilość grup). 4. Ocena argumentacji - próba uszeregowania od najbardziej do najmniej przekonujących. 5. Sprawdzenie, czy któreś sobie odpowiadają. Zainicjowanie scenki.

- jest starszy - to jego majątek, ma prawo zapisać ziemię komu chce i ożenić się z kim chce, nie musi pytać o zgodę - obawia się, że syn go wyrzuci z gospodarstwa - uważa, że dzieciom powinny wystarczyć jedynie plony z jego gospodarstwa - odbiera zachowanie dzieci jako bunt przeciw jego woli i obrazę majestatu ojca - obawia się, że Antek i Hanka nie będą dobrze gospodarować - jeśli Antek i Hanka będą posłuszni, nie zaznają biedy za jego gospodarowania

- należy im się spadek po matce Antka - należy im się też coś od ojca - ojciec wypomina dzieciom, że ich karmi i utrzymuje - trwoni lekką ręką majątek na kobietę, która mu zawróciła w głowie, nie patrzy na sytuację realistycznie, nie słucha, co o niej ludzie mówią - musi zapewnić byt sobie i swoim dzieciom - Antek uważa, że chce tylko „sprawiedliwości” - ojciec powinien dbać o dzieci i dzielić się z nimi

index

Zagłosuj ponownie, używając kolejnej kartki!

Zachowanie dzieci w czasie sporu

Zachowanie ojca w czasie sporu

Przedmiot konfliktu

Skutki konfliktu

Scharakteryzuj

syna

ojca

quote

Jaka marchew, taka nać - taka córka jaka mać, jakie drzewo, taki klin - jaki ojciec, taki syn.

Staropolskie porzekadło

3. Obraz kobiet

wzorce kobiecości

Hanka

Jagna

Hanka Borynowa

Scharakteryzuj bohaterkę.

Stara Dominikowa

Archetyp matki i gospodyni

Jagna Paczesiówna

Była jedyną córką starej wdowy Paczesiowej i siostrą Jędrzycha i Szymka. Matka krótką ręką trzymała synów, zaś Jagna była jej oczkiem w głowie. Żoną Boryny została z woli matki.

Jak gromada postrzega dziewczynę?

Karta pracy nr 2

Zemsta Gromady

Od 45:00

Geneza przemocy

Skąd się bierze plotkowanie?

Czy Chłopi są aktualni dzisiaj? O jakich problemach opowiadają?