Rok 1984 Orwell

George Orwell

Rok 1984

Wojna to pokójwolność to niewola ignorancja to siła

Filary sprawowania władzy autorytarnej

KULT JEDNOSTKI

INWIGILCJA

INDOKTRYNACJA

PROPAGADNA

CZY OGRANICZONY ZASÓB SŁÓW MOŻE WEDŁUG CIEBIE WPŁYWAĆ NA POJMOWANIE ŚWIATA I WYRAŻANIE WŁASNEGO ZDANIA?

- Jak się posuwa praca nad słownikiem? - spytał Winston usiłując przekrzyczeć hałas. - Powoli - odparł Syme. - Zajmuję się przymiotnikami. Fascynująca rzecz! - Jedenaste wydanie będzie w pełni normatywne - rzekł. - Nadajemy językowi ostateczny kształt: taki, jaki będzie miał, gdy wszyscy zaczną posługiwać się wyłącznie nowomową. Kiedy skończymy, ty i inni będziecie musieli powtórnie jej się uczyć. Pewnie uważasz, że naszym głównym zajęciem jest wymyślanie nowych słów. Otóż nic bardziej błędnego! My niszczymy słowa. Setkami, i to dzień w dzień! Redukujemy język, plewimy ze wszystkiego, cozbędne. W jedenastym wydaniu będą wyłącznie słowa, które mają zostać w użyciu po roku dwa tysiące pięćdziesiątym. - Niszczenie słów to coś pięknego. Najwięcej, oczywiście, wyrzucamy czasowników i przymiotników, ale setki rzeczowników też są zupełnie zbędne. Usuwamy nie tylko synonimy, lecz także wyrazy przeciwstawne. Bo jaką rację bytu mają słowa, których znaczenie jest po prostu przeciwieństwem innych? Każde słowo zawiera w sobie swoje przeciwieństwo. Weźmy na przykład przymiotnik "dobry". Jeśli mamy "dobry", po co nam taki przymiotnik jak "zły"? "Bezdobry" wystarczy w zupełności; jest nawet o tyle lepszy, że stanowi dokładne przeciwieństwo przymiotnika "dobry", czego nie można powiedzieć o "zły". A gdy z kolei chcemy coś wzmocnić, czy ma sens stosowanie mętnych i w sumie bezużytecznych określeń typu "wspaniały" lub "znakomity"? "Plus-dobry" adekwatnie spełnia każdy wymóg, jeśli natomiast zachodzi potrzeba jeszcze większej emfazy, można użyć "dwaplusdobry". Akurat tymi formami posługujemy się już dzisiaj, lecz w swoim ostatecznym kształcie cała nowomowa będzie taka. Z czasem pojęcie dobra i zła ograniczy się do zaledwie sześciu słów, a naprawdę do jednego. Czyż to nie wspaniałe, Winston? Oczywiście był to pomysł W. B. - dorzucił jakby po namyśle.

- Nie potrafisz docenić nowomowy, Winston - powiedział niemal ze smutkiem. Nawet kiedy piszesz, wciąż myślisz w staromowie. Czytam niekiedy artykuły, które pisujesz do "The Times". Nie są złe, ale to przekłady. W głębi serca wolałbyś pozostać przy staromowie, jej mętnych i bezużytecznych odcieniach znaczeniowych. Nie pojmujesz piękna niszczenia słów. Czy zdajesz sobie sprawę, że nowomowa jest jedynym językiem na świecie, którego słownictwo kurczy się z roku na rok? Winston oczywiście zdawał sobie sprawę. Bał się odezwać, bo nie ufał swojemu głosowi, więc uśmiechnął się tylko - miał nadzieję, że przyjaźnie. Syme tymczasem ugryzł następny kęs szarego chleba, pożuł go przez chwilę, po czym ciągnął dalej: - Czy nie rozumiesz, że nadrzędnym celem nowomowy jest zawężenie zakresu myślenia? W końcu doprowadzimy do tego, że myślozbrodnia stanie się fizycznie niemożliwa, gdyż zabraknie słów, żeby ją popełnić. Każde pojęcie da się wyrazić wyłącznie przez jedno słowo o ściśle określonym znaczeniu, natomiast wszystkie znaczenia uboczne zostaną wymazane i zapomniane. W jedenastym wydaniu jesteśmy już bardzo blisko tego celu. Lecz proces ten będzie postępował długo po naszej śmierci. Z roku na rok będzie coraz mniej słów i coraz węższy zakres świadomości. Nawet teraz, oczywiście, nie ma żadnych podstaw ani usprawiedliwień dla myślozbrodni. To jedynie kwestia samodyscypliny, regulacji faktów. Ale w końcu technika ta stanie się zbędna. Rewolucja zwycięży ostatecznie, gdy język osiągnie doskonałość. Nowomowa to angsoc, angsoc to nowomowa - stwierdził z niemal mistyczną satysfakcją.

JĘZYK NOWOMOWY JEST WYKORZYSTYWANY DO:

• budowania autorytetu władzy
• manipulowania faktami i usprawiedliwiania nadużyć władzy
• usprawiedliwiania łamania prawa przez władzę
• zastraszania i budowania atmosfery zagrożenia i podejrzliwości
• szerzenia propagandy sukcesu, tuszowania niedociągnięć
• budowania i wzmacniania kultu jednostki
• budowania mitu zewnętrznego wroga odpowiedzialnego za zło
• zakłamywania historii, dezinformacji

NOWOMOWAW powieści: język tak ubogi w słowa, aby obywatele nie potrafili znaleźć odpowiednich wyrażeń dla antypartyjnych myśli. Dziś: określa język propagandy politycznej, który uniemożliwia samodzielność i swobodę myślenia obywateli, zakłada fałsz i kłamstwo, istnienie jedynej słusznej racji, przekreśla dialog. Nowy język opracowano jako narzędzie kontroli myśli obywateli, gdyż dostarczał on środków niezbędnych do wyrażenia światopoglądu zgodnego z oficjalną ideologią.

TOTALITARYZM NIE ZACZYNA SIĘ W KOMORACH GAZOWYCH

CZY ROK 1984 JEST WCIĄŻ AKTUALNĄ LEKTURĄ?

gRAFITTI bANKSY'EGO

Dziękuję za uwagę!