ZŁOTY WIEK

Start

"Złoty wiek" kultury polskiej

Wiek XVI w Polsce został nazwany złotym wiekiem kultury polskiej ponieważ, Polska nabrała znaczenia w Europie poprzez duży dobytek kulturalny.Ogromną rolę w upowszechnianiu kultury odegrał dwór władców Polski z dynastii Jagiellonów – Zygmunta I Starego i jego żony Bony, a także ich syna Zygmunta II Augusta.

Dlaczego złoty wiek?

Taki sposób prowadzenia państwa również odróżniał Polskę od innych ówczesnych krajów europejskich. Szlachta, której liczebność w ty okresie znacząco wzrosła (ok. 8 – 10%), miała duży wpływ ma prowadzenie polityki zewnętrznej oraz wewnętrznej. W tym czasie wzrosła zamożność szlachty oraz mieszczaństwa – jedynie sytuacja chłopstwa nie uległa zmianie. W Złotym Wieku pojawiły się nowe instytucje finansowe, które udzielały kredytów oraz pożyczek mieszczanom, zamożnej magnaterii jak i rodzinie królewskiej.

Demokracja szlachecka

Odbył się 10 kwietnia 1525 roku w Krakowie po wcześniejszym zawarciu traktatu między królem Zygmuntem I Starym i Albrechtem Hohenzollernem w dniu 8 kwietnia 1525 roku. W wyniku tego aktu Prusy Zakonne zostały przekształcone, jako lenno Polski, w Księstwo Pruskie.

Hold pruski

Najważniejszą zmianą nowej epoki było upowszechnienie wykształcenia, nie tylko dzięki uniwersytetom, ale poprzez rozwój powszechnego szkolnictwa stopnia średniego. Dodatkowo zamożniejsza część społeczeństwa stawiała na naukę, posyłała dzieci do gimnazjów humanistycznych oraz ogromnym powodzeniem cieszyły się zagraniczne uniwersytety Zapoczątkowały je gimnazja humanistyczne w Poznaniu (Akademia Lubrańskiego 1519), Gdańsku (Gimnazjum Akademickie 1558), Toruniu (Gimnazjum Akademickie 1568), Krakowie (Kolegium Nowodworskiego przy Uniwersytecie Jagiellońskim 1586), wreszcie Zamościu (Akademia Zamoyska 1594).

zmiany w oSwiacie

„Złoty wiek” Żydów w Polsce.

Emigracja ludności żydowskiej z krajów Europy Zachodniej do Polski przybrała masowy charakter w późnym średniowieczu, kiedy na tych terenach zaczęło dochodzić do licznych aktów prześladowań oraz pogromów. Królowie polscy natomiast zaczęli wydawać przywileje chroniące Żydów i umożliwiające im osiedlanie się w miastach polskich. Wprawdzie w XVI wieku dochodziło również w Polsce do antyżydowskich ekscesów, były to jednak pojedyncze przypadki.

Zamek Królewski na Wawelu przebudowa

Szczególny rozkwit przeżywał Wawel w wiekach XIV-XIV, za panowania ostatnich Piastów i Jagiellonów. Za panowania królów: Aleksandra, Zygmunta I i Zygmunta Augusta przekształcono zbyt ciasny już gotycki zamek, w renesansową siedzibę należącą do najwspanialszych w środkowej Europie. Po przeniesieniu się króla Zygmunta III Wazy wraz z dworem do Warszawy w latach 1609-1611, Wawel stracił na swym dotychczasowym znaczeniu. Pozostał jednak jedną z królewskich rezydencji, a w katedrze nadal odbywały się koronacje i pogrzeby polskich królów.

Przykład florenckiej architektury renesansowej poza Włochami. Zaprojektowana przez Bartolomea Barricciego. Przez wielu uważana za skarb renesansu m.in. przez niemieckiego historyka sztuki Augusta Ottmara Essenweina, który nazwał ją perłą z tej strony Alp.

Kaplica Zygmuntowska

vs

Kaplica Zygmuntowska

Zamek Królewski

Zabytki krakowa

Jan Zamoyski

Wybitna postać okresu renesansu. Związał się blisko ze Stefanem Batorym, który obdarzył go najwyższymi dostojeństwami. Zamoyski razem z królem tworzyli niezwykle skuteczny i zgrany duet.Ofiarował swemu kanclerzowi wiele dóbr, które ten po mistrzowsku potrafił zagospodarować. Ośrodkiem swych rozległych terytoriów Zamoyski uczynił nowowybudowane, idealne miasto – Zamość. Był to duży ośrodek handlowy, najnowocześniejsza w Polsce twierdza i centrum naukowe.

W 1580r. hetman wielki koronny, a zarazem kanclerz królestwa, Jan Zamoyski założył miasto nazwane potem Zamościem. Zbudowano je od podstaw, według projektu włoskiego architekta, który starał się stworzyć "miasto idealne". Zamość stał się jednym z najwybitniejszych osiągnięć architektury renesansu.

Zamość

Jan kochanowski

„A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają!”

Jan kochanowski

Urodzony w 1530 roku w Sycynie. Najwybitniejszy twórca polskiego Renesansu. Okres czarnoleski, mimo tragedii, jaką była śmierć dzieci, był pełen harmonii i spokoju. Znalazło to odbicie w twórczości, najbogatszej i najdojrzalszej właśnie w tych latach. Zakończył życie nagle, w pełni sił twórczych, w wieku 54 lat.

Jan Kochanowski - Tren I

Mikolaj Kopernik

Astronom obalił podstawowe założenie średniowiecznego kościoła tym, że Ziemia stanowi centrum wszechświata. Wykazał, że centrum układu słonecznego jest słońce. Dzieło uznano za sprzeczne z nauką kościoła i dopiero w XVII w. usunięto je z indeksu ksiąg zakazanych.

Faksymil Mikołaja Kopernika - „O obrotach”

Mikolaj rej

Pierwszym, który wprowadził język polski do literatury był Mikołaj Rej. Po polsku pisano i przed nim, ale były to drobne utwory, gdy tymczasem on pozostawił olbrzymi dorobek. Twórczość Mikołaja Reja jest bogata i różnorodna, na ogół podporządkowana przesłaniu etycznemu („przykładne życie”) i religijnemu („wieczne zbawienie”).

Muzeum Mikołaja Reja

mIKOLAJ GOMOLKA

Kompozytor i instrumentalista. Urodził się ok. 1535 w Sandomierzu. Od 1545 przebywał w Krakowie na dworze Zygmunta Augusta jako paź i chłopiec-śpiewak. W 1580, w krakowskiej drukarni, wydane zostały "Melodie na psałterz polski, przez Mikołaja Gomółkę uczynione". W czerwcu 1590 został muzykiem na krakowskim dworze Jana Zamoyskiego.

Mikołaj Gomółka - Kleszczmy rękoma

Budowa Kaplicy Zygmuntowskiej

Wystąpienie Marcina Lutra

Hołd Pruski

Ślub Zygmunta I Starego z Boną Sforzą

Najwazniejsze wydarzenia

Początek panowania Zygmunta l Starego

1525

1519-1533

1518

1517

1506-1548

Początek panowania Zygmunta Augusta

Ukoćnczenie renesansowej przebudowy Wawelu

,,Treny" Jana Kochanowskiego

,,Krótka rozprawa między panem, wójtem a plebanem" - Mikołaj Rej

1548-1572

1580

1536

1543

https://architrav.pl/krakow-wawel/ https://wawel.krakow.pl/o-wawelu https://www.wilanow-palac.pl/michal_zdzislaw_zamoyski_1680_1735_magnat_epoki_saskiej.html https://www.wilanow-palac.pl/jan_zamoyski_1542_1605_przyjaciel_krol.html https://culture.pl/pl/tworca/jan-kochanowski https://epodreczniki.pl/a/zloty-wiek/DhxKuT21n https://eszkola.pl/historia/zloty-wiek-w-polsce-8114.html https://sztetl.org.pl/pl/tradycja-i-kultura-zydowska/historia-zydow-w-polsce/historia-zydow-w-polsce-krotki-wyklad-czesc-03

Bibliografia