Wł. ust.

Konstytucja RP (1997) - budowa Konstytucję RP z 1997 r. rozpoczyna tzw. preambuła. Konstytucja zbudowana jest z XIII rozdziałów: Rozdział I: Rzeczpospolita - zawiera m.in. zasady ustroju politycznego, gospodarczego i społecznego państwa oraz określa symbolikę narodową Rozdział II: Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela - zawiera katalog obowiązków, praw i wolności obywateli, a także mechanizmy ich ochrony Rozdział III: Źródła prawa - zawiera katalog źródeł prawa obowiązującego w RP (konstytucję, ustawy, umowy międzynarodowe, rozporządzenia) oraz sposób ich wydawania Rozdział IV: Sejm i Senat - Rozdział V: Prezydent RP Rozdział VI: Rada Ministrów i administracja rządowa Rozdział VII: Samorząd terytorialny Rozdział VIII: Sądy i Trybunały Rozdział IX: Organy kontroli państwowej i ochrony prawa Rozdział X: Finanse publiczne - dotyczy finansów publicznych, zasad nakładania podatków i procedury uchwalania ustawy budżetowej Rozdział XI: Stany nadzwyczajne - określa zasady postępowania w sytuacjach szczegolnych zagrożeń, takich jak klęska żywiołowa, napaść ze strony innego państwa, zagrożenia ustroju lub porządku publicznego Rozdział XII: Zmiana Konstytucji - określa procedury zmian konstytucji Rozdział XIII: Przepisy przejściowe i końcowe Łączna liczba artykułów Konstytucji RP to 243.

Zasady ustrojowe Rzeczypospolitej Polskiej zawarte w Konstytucji z 1997 r.

1. Zasada demokratycznego państwa prawnego Rzeczypospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej, […] Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. (art.1, 7) Państwo prawa to państwo, w którym organy władzy państwowej działają zgodnie z prawem i w ramach prawa. Tworzone prawo winno być sprawiedliwe, a ponadto jego reguły dostatecznie jasne i przejrzyste. W państwie prawa istnieją i działają organy, których zadaniem jest stanie na straży przestrzegania prawa.

2. Zasada zwierzchnictwa narodu Władza zwierzchnia Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. […] Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio. (Art. 4) Zasada ta jest podstawą państwa demokratycznego. Zgodnie z nią najwyższym źródłem władzy jest naród. Organy państwowe pełnią swoje funkcje z jego przyzwolenia. Naród wybierając swoich przedstawicieli w wyborach udziela im upoważnienia do sprawowania funkcji publicznych. Osoby te otrzymują mandat, który jest zgodny z wolą większości społeczeństwa.

3. Zasada unitarnej formy państwa Rzeczpospolita jest państwem jednolitym. (Art. 3)

4. Zasada podziału władzy Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. […] Władzę ustawodawczą sprawuje Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, władzę sądowniczą sądy i trybunały. (Art. 10) Ustrój polski wprowadza zasadę trójpodziału władz. Władzę wykonawczą w naszym państwie sprawuje prezydent oraz Rada Ministrów, władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu, a władza sądownicza do niezależnych i niezawisłych sądów i trybunałów. Każda w wymienionych władz sprawuje swoje funkcje samodzielnie. Żadna z nich nie ma charakteru pomocniczego czy kontrolnego nad pozostałymi władzami. Wszystkie muszą działać względem siebie komplementarnie. Obowiązuje także zasada współdziałania trzech władz dla dobra państwa i obywateli.

5. Zasada pluralizmu politycznego Rzeczypospolita zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają się na zasadzie dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie się polityki państwa. […] Rzeczpospolita zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji (Art. 11 i 12) Istnienie zasady pluralizmu politycznego zapewnia wolność tworzenia partii politycznych oraz stowarzyszeń. Obywatel może swobodnie wyrażać swoje poglądy polityczne oraz wybierać te partie, z których programem się utożsamia. W państwie, w którym panuje pluralizm istnieje wolność zakładania oraz przynależności do związków zawodowych, fundacji czy ruchów o charakterze obywatelskim.

6. Zasada decentralizacji władzy państwowej i samorządowej Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zawiera decentralizację władzy publicznej. […] Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy państwowej. (Art. 15 i 16) Istnienie samorządu jest podstawą dobrego funkcjonowania państwa demokratycznego. Samorząd i jego organy zapewniają obywatelom udział w rządach oraz realny wpływ na nie. Organy władzy samorządowej uczestniczą w sprawowaniu władzy. Jest także samorządność gwarantem decentralizacji w państwie.

Władza ustawodawcza w Polsce (sejm i senat)

Zgodnie z zasadami zapisanymi w Konstytucji RP naród, będąc najwyższą władzą w Rzeczypospolitej, sprawuje ją przez swoich przedstawicieli wybieranych do sejmu i senatu. Tym samym posłowie i senatorowie, zasiadający w sejmie i senacie, stają się reprezentantami narodu.

Senat - wyższa izba parlamentu

Sejm - niższa izba parlamentu

Art. 96 1. Sejm składa się z 460 posłów 2. Wybory do sejmu są: - powszechne - równe - bezpośrednie - tajne - proporcjonalne

Art. 97 1. Senat składa się ze 100 senatorów 2. Wybory do senatu są: - powszechne - bezpośrednie - tajne - większościowe (do senatu wybiera się 100 senatorów w 100 jednomandatowych okręgach, wygrywa kandydat z najwększą liczbą głosów)

Koalicja

Samodzielne rządy

Koalicja

Wybory do dejmu i senatu odbywają się w normalnym trybie co 4 lata, chyba że parlament wcześniej podejmie decyzje o zakończeniu swojego urzędowania, czyli kadencji. Datę wyborów wyznacza Prezydent RP w terminie nie późniejszym niż 90 dni przed zakończeniem kadencji starego sejmu i senatu. O ważności przeprowadzonych wyborów decyduje Sąd Najwyższy.

Czynne a bierne prawo wyborcze

Czynne prawo wyborcze to inaczej prawo wybierania. Prawo to umożliwia jego posiadaczowi udział w głosowaniu i oddanie głosu na dowolnego kandydata. W Polsce czynne prawo wyborcze przysługuje wszystkim obywatelom polskim, którzy ukończyli 18 lat (najpóźniej w dniu głosowania), a którym prawo to nie zostało odebrane prawomocnym wyrokiem sądowym

Bierne prawo wyborcze to z kolei prawo do kandydowania, stąd też określane jest mianem prawa do wybieralności. Osoba posiadająca bierne prawo wyborcze może brać udział w wyborach jako kandydat na określone stanowisko i po uzyskaniu odpowiedniej liczby głosów pełnić je aż do zakończenia kadencji.

Immunitet poselski i senatorski - nietykalność poselska i senatorska, przywilej posła i senatora polegający na zakazie zatrzymania i pociągania go do odpowiedzialności karnej bez zgody sejmu (senatu) w okresie sprawowania mandatu.

Posłowie i senatorowie są wybrani jako przedstawiciele narodu, nie są więc związani instrukcjami swoich wyborców. Nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może być pociągnięty bez zgody sejmu do odpowiedzialności karnej. Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa (immunitet poselski).

Proces legislacyjny Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, senatowi, prezydentowi i Radzie Ministrów oraz grupie co najmniej 100 tys. obywateli mających prawa wyborcze. Przedstawiony projekt ustawy sejm rozpatruje w trzech czytaniach. Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (kworum), chyba że konstytucja przewiduje inną większość. Ustawę uchwaloną przez sejm marszałek sejmu przekazuje do senatu, który może: • ustawę przyjąć bez zmian • uchwalić poprawki • uchwalić odrzucenie ustawy w całości (weto senackie). Sejm może odrzucić poprawki senatu oraz senacką uchwałę o odrzuceniu ustawy za pomocą bezwzględnej większości głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Marszałek sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu prezydentowi. Prezydent może: • podpisać ustawę • wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego o sprawdzenie zgodności ustawy z konstytucją • może przekazać ustawę sejmowi do ponownego rozpatrzenia (weto prezydenckie). Po ponownym uchwaleniu ustawy przez sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów prezydent podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawa wchodzi w życie po odbyciu odpowiedniego vacatio legis (określony w przepisach prawa okres między publikacją aktu prawnego a jego wejściem w życie; celem vacationis legis jest umożliwienie wszystkim zainteresowanym zapoznanie się z nowymi przepisami i przygotowanie do ewentualnych zmian, jakie mogą wynikać z ich wejścia w życie).