Wielonarodowosci

II Rzeczpospoita jako państow wielokulturowe

II Rzeczpospolita

Państwo wielokulturowe

03

01

02

Historia

Ludność

Polacy

Dlaczgo?

Ile i kogo?

05

04

06

Ukraińcy

Białorusini

Żydzi

07

08

09

Problemy

Działalności

Niemcy

II Rzeczpospoita jako państow wielokulturowe

Historia

Granice II Rzeczpospolitej były wynikiem kilkuletnich, nierzadko zbrojnych konfliktów z sąsiadami, przede wszystkim zaś z Ukrainą, Niemcami i Rosją radziecką. W wyniku walk doszło do fiaska koncepcji federacyjnej państwa polskiego (która widziała przyszłą Polskę jako element silnego sojuszu państw na wschodzie) i zwycięstwa koncepcji inkorporacyjnej, zakładającej wcielenie do Polski jak największej liczby ziem zamieszkałych przez ludność polską. Powodowało to jednak, że w granicach nowego państwa pozostało bardzo dużo obcokrajowców – osób innej narodowości, ustosunkowanych do państwa polskiego neutralnie, a bardzo często wręcz wrogo.

II Rzeczpospoita jako państow wielokulturowe

Ludność

Polska po odzyskaniu niepodległości zajmowała obszar 388,6 tysięcy kilometrów kwadratowych. W roku 1921 liczba ludności kraju wynosiła ok. 27,2 mln. Polska nie była krajem jednolitym narodowościowo. Skład narodowościowy ludności w Polsce w 1921 roku. W niektórych regionach (np. na Polesiu, Wołyniu, w Galicji Wschodniej) Polacy stanowili mniejszość.

II Rzeczpospoita jako państow wielokulturowe

Polacy

W odrodzonej Rzeczypospolitej ok. 65–69% obywateli stanowili Polacy, w większości katolicy rzymscy. Odgrywali decydującą rolę w aparacie władzy, dominowali w administracji, armii, gospodarce, nauce i kulturze. Po przeszło stu latach niewoli pragnęli być gospodarzami we własnym kraju. Tymczasem w granicach nowo powstałego państwa znalazły się liczne i posiadające własne aspiracje mniejszości narodowe. Niektóre z nich powitały odzyskanie przez Polskę niepodległości obojętnie, inne – z otwartą niechęcią.

II Rzeczpospoita jako państow wielokulturowe

Ukraińcy

Najliczniejszą mniejszość, ok. 14–16%, stanowili Ukraińcy zamieszkujący południowo-wschodnią część państwa, głównie wsie i miasteczka. Na obszarze dawnej Galicji należeli do Kościoła greckokatolickiego (unickiego) i posiadali rozwiniętą świadomość narodową. Wywodząca się z ukraińskiego chłopstwa inteligencja, choć nieliczna, przejawiała znaczną aktywność. Powstanie niepodległej Polski i upadek nadziei na zbudowanie własnego państwa były dla Ukraińców powodem głębokiej frustracji, a wielu mobilizowały do podjęcia wrogiej działalności.

II Rzeczpospoita jako państow wielokulturowe

Białorusini

Na Polesiu i słabo zaludnionych ziemiach północno-wschodnich żyli Białorusini, w większości prawosławni chłopi. Ich liczebność wynosiła ok. 4–6% ogółuobywateli państwa. Pozbawieni silniejszej świadomości narodowej, często niepiśmienni, obojętnie odnosili się do państwowości polskiej.

II Rzeczpospoita jako państow wielokulturowe

Żydzi

W znacznym rozproszeniu mieszkali Żydzi – zwłaszcza w centrum i na wschodzie kraju. Stanowili ok. 8–10% społeczeństwa, a jednocześnie ponad ¼ ludności miast. Zajmowali się głównie drobnym handlem i rzemiosłem, choć jednocześnie krajowa burżuazja niemal w połowie składała się z przedsiębiorców żydowskich. Zdecydowana większość Żydów była przywiązana do swej religii – judaizmu, kultury, obyczaju i języka jidysz. Do państwa polskiego odnosili się z obojętnością, ale i lojalnością wynikającą z zasad wiary. Niewielką część społeczności żydowskiej tworzyły kręgi zasymilowane, których przedstawiciele uważali się za Polaków żydowskiego pochodzenia i byli polskimi patriotami.

II Rzeczpospoita jako państow wielokulturowe

Niemcy

Zaledwie ok. 2% ludności II Rzeczypospolitej stanowili Niemcy. Przeważali wśród nich protestanci. Mieszkali na Pomorzu, w Wielkopolsce, na Śląsku oraz w Łodzi. Niechęć do Polski, poczucie krzywdy wynikającej z oderwania od ojczyzny i oczekiwanie na powrót dawnej rzeczywistości łączyły zamożnych gospodarzy, wielkich właścicieli ziemskich, inżynierów i przedsiębiorców branży węglowej. Rozwijając wszechstronną działalność, mogli liczyć na wsparcie i opiekę państwa niemieckiego.

Mały traktat wersalski

Sytuacja prawna mniejszości narodowych wydawała się u progu niepodległości zadowalająca. Tak zwany mały traktat wersalski z 1919 r., Konstytucja marcowa z 1921 r., polsko-radziecki pokój ryski z tegoż roku i polsko-niemiecka konwencja genewska z 1922 r. zapewniały im pełnię praw obywatelskich, tolerancję religijną, gwarancje używania języka, posiadania własnych szkół oraz prowadzenia działalności społecznej i politycznej. Rzeczywistość okazała się bardziej skomplikowana.

Napięcia i konflikty

Relacje pomiędzy Polakami a mniejszościami narodowymi były rezultatem wielu okoliczności. Kolejne rządy musiały mierzyć się ze zróżnicowanymi postawami poszczególnych grup narodowościowych. Napięciawynikały z konfliktów społecznych i problemów gospodarczych. Na stosunki pomiędzy współobywatelami wpływ wywierały programy ugrupowań politycznych

Asymilacja państwowa

Po przewrocie majowym 1926 r. sanacja lansowała program „asymilacji państwowej”, zakładający skłonienie mniejszości do współpracy, w zamian za dogodne warunki rozwoju narodowego. Koncepcję tę próbował realizować na Wołyniu wojewoda Henryk Józewski. Wkrótce jednak okazało się, że rządzący oczekują przede wszystkim dyscypliny i podporządkowania. Gdy OUN wzmogła terror przeciwko Polakom, Małopolskę Wschodnią poddano pacyfikacji, przeprowadzonej przez policję i wojsko. Zamordowanie przez OUN ministra spraw wewnętrznych Bronisława Pierackiegow 1934 r. spowodowało nowe represje

Zamachy i akty sabotażu

Z każdym rokiem nasilał się konflikt w województwach południowo-wschodnich. Już na początku lat dwudziestych terror przeciwko państwowości polskiej rozwinęła Ukraińska Organizacja Wojskowa (UWO) – od 1929 r. Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów (OUN). Dążąc do usunięcia z tych ziem Polaków, organizowano krwawe zamachy i akty sabotażu. Władze starały się integrować i polonizować obywateli, sprzyjały polskiemu osadnictwu. Nie zdecydowano się nadać ziemiom ukraińskim autonomii i nie zgodzono się na utworzenie ukraińskich szkół wyższych.

Zajścia atyżydowskie

Długim cieniem na historii II Rzeczypospolitej położyły się zajścia antyżydowskie. Krwawe pogromy (w listopadzie 1918 r. we Lwowie i w maju 1919 r. w Częstochowie) oraz ekscesy w Warszawie po wyborze prezydenta Gabriela Narutowicza w grudniu 1922 r. ujawniły poważny problem, jakim był stosunek części polskiego społeczeństwa do Żydów. Poglądy antysemickie stale pojawiały się w prasie związanej z ruchem nacjonalistycznym. Polscy kupcy i rzemieślnicy podczas kryzysu z początku lat trzydziestych dążyli do ograniczenia żydowskiej konkurencji. Wspierały ich skrajne organizacje – Obóz Wielkiej Polski, a następnie Obóz Narodowo-Radykalny. Brutalnie atakowano Żydów i namawiano do bojkotu sklepów żydowskich. Władze przeciwstawiając się przemocy fizycznej, przyzwalały na walkę ekonomiczną. Antysemityzm występował na wyższych uczelniach. W latach trzydziestych domagano się ograniczenia liczby studentów żydowskich (zasada numerus clausus), a w 1937 r. wprowadzono tzw. getto ławkowe.

Działalność Ukraińców i Białorusinów

Część Ukraińców opowiadała się za ideami pracy organicznej. Powoływali towarzystwa oświatowe, zakładali biblioteki i czytelnie, wydawali czasopisma. Prowadzili nauczanie na tajnym uniwersytecie i tajnej politechnice we Lwowie. Rozwijali instytucje kredytowe i spółdzielnie rolnicze, zwłaszcza mleczarskie. Osiągali imponujące efekty i tym samym unowocześniali gospodarkę na wschodzie Rzeczypospolitej. Podobna, choć o wiele skromniejsza, była działalność Białorusinów. Jeden z liderów tej mniejszości, Branisław Taraszkiewicz, pisarz i poseł na sejm, stworzył podwaliny białoruskiego języka literackiego.

+info

Modernizacja Kresów

Władze dążąc do ścisłego zespolenia ziem wschodnich z resztą państwa, przyczyniały się do stopniowej modernizacji kresów. Korpus Ochrony Pogranicza (KOP) nie tylko strzegł granicy i zwalczał działalność terrorystyczną, ale także budował szkoły, drogi i mosty, z których korzystała miejscowa ludność. Próby ograniczenia wpływów ukraińskich i pozyskania do współpracy Hucułów, Łemków i Bojków wpłynęły na rozwój barwnej kultury tych społeczności.

Działalność kulturalna i naukowa Żydów

Żydzi polscy rozwijali własne życie kulturalne i naukowe. Żydowski Instytut Naukowy w Wilnie prowadził badania nad społecznością żydowską w Polsce i pielęgnował język jidysz. Działalnością dydaktyczną zajmował się Instytut Nauk Judaistycznych w Warszawie. Ogromny wkład w dorobek II Rzeczypospolitej wniosły środowiska zasymilowane. Z tych kręgów wywodziła się plejada poetów – Julian Tuwim, Bolesław Leśmian, Marian Hemar. Polska nauka historyczna wiele zawdzięcza Marcelemu Handelsmanowi i Szymonowi Askenazemu, a bakteriologia i medycyna – Ludwikowi Hirszfeldowi. Filharmonią Warszawską kierował Grzegorz Fitelberg. Na rozwój rzeźby polskiej przemożny wpływ wywarł Henryk Kuna. Trudno wyobrazić sobie rozwój polskiej kinematografii i branży rozrywkowej bez żydowskich twórców i przedsiębiorców. Współtwórcą sukcesu Pocztowej Kasy Oszczędności (PKO) był Henryk Gruber.

II Rzeczpospoita jako państow wielokulturowe

Źródła:-- "Podjąć wyzwanie! II Rzeczpospolita na drodze do nowoczesności" Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów -- https://www.polska1918-89.pl/spoleczenstwo-ii-rzeczypospolitej,22.html -- Googlegrafika

Prezntacje wykonała: Wiktoria Urbaniak