PSZCZOŁY - Owady społeczne Maria Kossak

Owady społeczne - owady tworzące mniej lub bardziej zaawansowane struktury społeczne

- pszczoła miodna

Owady społeczne:

Dymorfizm budowy ciała w przypadku poszczególnych postaci pszczół ma ściśle określony związek z trybem życia przez nie prowadzonym.

robotnica (samica o uwstecznionych narządach rozrodczych)

królowa-matka (samica)

truteń (samiec)

Rodzaje pszczół w ulu

Robotnica, truteń oraz królowa w skali rzeczywistej

Czynnikiem, który ma zdecydowany wpływ na powstawanie pszczelej matki jest skład mleczka, który podaje się larwom przeznaczonym do roli matek. Zawiera ono większą ilość cukrów prostych, niż mleko podawane pszczołom przeznaczonym do roli robotnic.

Królowa-matka

Matka pszczela posiada największe wymiary w porównaniu do innych pszczół. Jej odwłok jest bardziej wydłużony i spiczasty niż u robotnicy. Ma też delikatnie jaśniejszą barwę. Królowa posiada żądło, ale bardzo rzadko zdarza się by użądliła pszczelarza. W ulu zazwyczaj znajduje się jedna królowa matka. Do sytuacji, gdy w ulu zamieszkują dwie matki dochodzi podczas tzw. cichej wymiany, czyli procesu wymiany starej, schorowanej lub niewydolnej matki na nową. Ma to miejsce zazwyczaj co 2 lub 3 lata.

Przede wszystkim po kopulacji, królowa matka składa jaja, którymi później się nie opiekuje (nie jest to możliwe ze względu na liczbę składanych jaj).

narządów płciowych u robotnic oraz umożliwiają im rozpoznawanie własnej matki. Pobudzają pszczoły do pracy, m.in do budowy plastrów oraz podczas lotu godowego wabią samców.

feromon-chemiczna wydzielina gruczołów zwierząt, która powoduje różne zachowania innych osobników tego samego gatunku i ujawnia u nich pewne reakcje fizjologiczne. Można określić ją mianem „chemicznej wiadomości”

Wytwarza feromony, które są zlizywane z niej przez robotnice. Feromony mają za zadanie regulować i utrzymywać poczucie wspólnoty pszczół, a także wabić pszczoły do rodziny. Hamują one również rozwój

Zadania Królowej-matki

aparat gębowy

Budowa morfologiczna pszczoły miodnej

Robotnice są najmniejsze spośród trzech postaci pszczół. Ich ciała są niewielkie i mają długość 11-15 mm. Robotnice są krótsze i smuklejsze od trutni i królowej, na ich tylnych nogach znajdują się koszyczki, które pomagają zbierać pyłek. Tak samo jak matka, robotnice posiadają żądła.

Robotnica

Około 21. dnia życia robotnica zostaje zbieraczką. Każda pszczoła zbieraczka obiera sobie tylko jeden rodzaj kwiatów i do gniazda znosi tylko jeden rodzaj pożytku. Każda pszczoła w trakcie poszukiwania pożytku odżywia się miodem, którego zapas zgromadziła w wolu przed opuszczeniem ula.

Pszczoły znoszące do ula pyłek rozdzierają pylniki kwiatów żuwaczkami i zlepiają ziarna pyłku w kulkę miodem, którego zapas zabrały do wola przed opuszczeniem gniazda. W górnym członie tylnych odnóży znajduje się tzw. koszyczek, do którego pszczoła przesuwa pyłkowe kulki.

Osobniki starsze niż sześć dni zaczynają podawać mleczko najmłodszym larwom oraz czerwiącej matce.

Najmłodsze pszczoły poza czyszczeniem komórek zajmują się karmieniem larw (starszych niż 3 dni)

Robotnice, to najbardziej pracowite pszczoły w ulu. Ich zadania są następujące i zależą od wieku robotnicy:

Najstarsze robotnice zajmują się:budową plastrów oraz zasklepianiem komórekubijaniem pyłku w komórkachusuwaniem nieczystości zbieraniem wody pod koniec trzeciego tygodnia życia, część pszczół przyjmuje rolę strażniczek.

Gdy koszyczki na obu odnóżach napełnią się i zaczynają wyglądać jak wypchane siatki z zakupami, pszczoła wraca do ula i oddaje pożytek pszczole magazynierce.

Te trutnie, które w trakcie lotu zaplemnią królową, giną. Pozostałe przy życiu trutnie pomagają przy ocieplaniu gniazda do pożądanej temperatury 35 °C aż do wczesnej jesieni. Gdy zaczynają się chłody, są przepędzane i w krótkim czasie giną z głodu i zimna. Żyją około 50 dni.

Zadania trutnia:

Rola trutni w rodzinie pszczelej ogranicza się tylko do funkcji reprodukcyjnych. Nie zbierają one pyłku ani nektaru. Loty prowadzone w celu poszukiwania samicy są dokonywane przez starsze osobniki i raczej nie trwają dłużej niż 1,5 godziny.

Trutnie są krótsze od matek pszczelich, natomiast są od nich nieco masywniejsze. Przeciętna długość ciała trutnia nie przekracza 17mm, a ciężar 250mg. Jedną z charakterystycznych cech zewnętrznych są duże oczy, które prawie łączą się w górnej części głowy.

Truteń

• Taniec alarmowy wykonują pszczoły zbieraczki po przyniesieniu do ula pokarmu zanieczyszczonego szkodliwymi substancjami. Polega on na ruchu tych pszczół po torze spiralnym lub zygzakowatym z jednoczesnym potrząsaniem odwłokiem.
• Taniec czyszczący ma zachęcić inne pszczoły do czyszczenia ciała tancerki, która wstrząsa ciałem i przestępuje z nogi na nogę.
• Taniec radości, czyli grzbietowo-brzuszną wibrację odwłoka, wykonują robotnice przygotowujące młodą matkę do lotu godowego.
• Taniec masażowy wykonywany przez robotnicę pobudza jej towarzyszki do „masowania” jej żuwaczkami i języczkiem.

Tańce werbunkowe zbieraczek informują pszczoły w ulu o obecności pożytku i jego położeniu względem ula. Rozróżnia się wśród nich:

• taniec okrągły – kiedy źródło pożytku jest w małej odległości od ula,
• taniec wywijany – gdy odległość ta jest większa niż 100 m,
• taniec sierpowaty – kiedy jest ona pośrednia.

Stosunkowo niedawno odkryto taniec pszczół, złożony system komunikacji poprzez ruchy ciała.

Taniec pszczół

Krótki filmik nt. tańca pszczół

ul podczas rójki

Rójka, czyli podział rodziny ma miejsce od połowy maja do początku lipca. Podczas tego procesu pszczoły dzielą się na dwa obozy - jeden zostaje z nowo wyklutą matką, a drugi odlatuje ze starą matką. Królowa matka nie lubi latać (ze względu na swoją budowę. w ciągu całego życia królowa opuszcza ul tylko dwa razy) wyboru odpowiedniego miejsca i przygotowania dokonują robotnice. Podczas lotu do nowego gniazda, matka jest osłaniana. Podczas rójki przenosi się również część trutni.

Rójka u pszczół

• zapylają rośliny. Z punktu widzenia polskiej gospodarki, pszczoły są bezcenne – dzięki nim, wartość plonów wszystkich roślin uprawnych wzrasta o ok. 5 miliardów złotych rocznie, przy czym, kwota ta obejmuje jedynie pola i sady uprawne
• produkują miody różnego rodzaju
• produkują propolis, który ma lecznicze właściwości
• produkują wosk, który stosuje się do produkcji świec
• pyłek pszczeli korzystnie wpływa na trawienie, wymieszany wraz z miodem oraz sokiem z cytryny stanowi skuteczny lek na gardło

Znaczenie pszczół:

Pszczoły to bardzo interesujące stworzenia, niesamowicie zorganizowane i jeśli zagłębimy się w temat, nie raz nas zaskoczą!

źródła: beego.plpl.wikipedia.org

- Maria Kossak, kl 2B

Dziękuję za uwagę!