części zdania

Części zdania - przyrząd do podpowiadania

Basic template Presentation

Amelia Kulawik kl.6

Spis treści

1. Orzeczenie

2. Podmiot

3. Przydawka

4. Dopełnienie

5. Okolicznik

6. Przykładowe wykresy zdań

7. Rymowane części zdania - przyrząd do podpowiadania

8. Poćwiczmy!

1.

Orzeczenie - bez niego nie ma zdania!

Orzeczenie to najważniejsza część zdania, bez której nie może ono istnieć. Informuje o tym, co podmiot robi, bądź w jakim stanie się znajduje. Odpowiada na pytania: co robi? co się z nim dzieje? Orzeczenie wyrażone jest osobową formą czasownika bądź formą zakończoną na –no, -to.

np. Czytam książkę. Odrobiłam lekcje. Zauważono różnicę. Otwarto sklep.

2.

Typy orzeczeń

Wyróżniamy dwa typy orzeczeń:-czasownikowe-wyrażone osobową formą czasownika,np. Jutro pojedziemy do lasu na grzyby. -imienne-złożone z łącznika (osobowa forma czasowników: być, stać się, zostać) i orzecznika (innej części mowy), np. Marek będzie pierwszy. Ta książka jest interesująca. Ania została aktorką.

3.

Wykonawca czynności - podmiot

Podmiot-część zdania oznaczająca wykonawcę czynności, o której mowa w orzeczeniu. Odpowiada na pytania; kto? co? Może być wyrażony różnymi częściami mowy, np.:- rzeczownikiem (Chłopiec czyta.)- liczebnikiem (Pierwszy jest mistrzem.) - przymiotnikiem (Młodzi słuchają z zaciekawieniem.) - zaimkiem (On jest studentem.) - czasownikiem w bezokoliczniku (Czytać jest przyjemnie.)

4.

Rodzaje podmiotów

Wyróżniamy następujące rodzaje podmiotów:-gramatyczny-wyrażony w mianowniku, np.Malarz maluje obraz.-logiczny-wyrażony rzeczownikiem w dopełniaczu, np. Nie ma dymu bez ognia.-domyślny-nieobecny w zdaniu, np. Przeczytałam lekturę. [ja]; -szeregowy–kilka wyrazów jako podmiot, np.Tomek,Łukasz iJakub grają w piłkę nożną.

5.

Przydawka

Przydawka to część zdania, która określa rzeczownik. Odpowiada na pytania: jaki? który? czyj? ile? czego? z czego? Oznacza właściwość przedmiotów lub osób. Może być wyrażona:- przymiotnikiem (jaka? wspaniała) - zaimkiem (czyj? mój) - liczebnikiem (ile? siedem, ilu? pięciu) - rzeczownikiem (czyj? siostry) - wyrażeniem przyimkowym (z czego? z wełny)

6.

Dopełnienie

Dopełnienie–część zdania, która określa czasownik, stanowi jego uzupełnienie. Odpowiada na pytania przypadków zależnych: kogo? czego? komu? czemu? kogo? co? z kim? z czym?o kim? o czym? Najczęściej jest wyrażone: - rzeczownikiem (Przyglądam się komu? mamie.) - zaimkiem rzeczownym (Przyglądam się komu? jej) - wyrażeniem przyimkowym (Idę z kim? z kolegą) - liczebnikiem (któremu z kolei? Drugiemu się to nie należy.) - czasownikiem w bezokoliczniku (Pomogła co? nasypać.)

7.

Rodzaje dopełnień

Dopełnienie bliższe – takie dopełnienie, które po przekształceniu formy zdania z czynnej na bierną staje się podmiotem, np. Uczniowie piszą sprawdzian. (dopełnienie bliższe) Sprawdzian (podmiot) jest pisany przez uczniów. Dopełnienie dalsze - występuje wówczas, gdy nie można przekształcić zdania z konstrukcji czynnej na bierną, np. Piszę długopisem. (dopełnienie dalsze)

8.

Okolicznik

Okolicznik–część zdania określająca czasownik. Informuje o okolicznościach czynności, podając gdzie, kiedy, jak, dlaczego, w jakim celu, pod jakim warunkiem, mimo czego czynność się dzieje.

9.

Wyróżniamy okoliczniki:

-miejsca: gdzie? dokąd? skąd? którędy? np. Urodził się w Krakowie. -czasu: kiedy? odkąd? dokąd? jak długo? np. Wczoraj była niedziela.-sposobu: jak? w jaki sposób? np. Do mety staraliśmy się dobiec najszybciej.-przyczyny: dlaczego? z jakiego powodu?np. Płakała z powodu jedynki.-celu: po co? w jakim celu? np. Idę po zakupy.-stopnia i miary: jak? w jakim stopniu? jak bardzo? np. Męczę się bardzo szybko.-warunku: pod jakim warunkiem? w jakim wypadku? np. W razie deszczu weź parasol.-przyzwolenia: mimo co? mimo czego? np. Wygrał pomimo kontuzji.

10.

Przykładowy wykres zdania

11.

Przykładowy wykres zdania

12.

Przykładowy wykres zdania

13.

Przykładowy wykres zdania

14.

Rymowane części zdania

Dobry pies służy swemu panu dniem oraz nocą.

14.

Poćwiczmy

Materiały własnego autorstwa

Źródło- internet

1.

4.

5.

2.

3.

6.

15.

Źródła

http://2.bp.blogspot.com/-QyNKrUb5FQY/VDF4jJHy-bI/AAAAAAAAC1U/2XFdQgHAm-o/s1600/WYKRES.jpg

https://aniakubica.com/skladnia/czesci-zdania/

https://cdn-sciaga.pullit.pl/cdn-content/FMR06lNpSdPBSdVQ50bYIlPCziqrtlRCwCboFxrOq2PN5dKm/czesci-zdania-rozbior-logiczny-i-wykres.png