Wesele Stanisław Wyspiański

STANISŁAW WYSPIAŃSKIWESELE

MŁODA POLSKA

08 Bohaterowie

01 Biogram autora

02 Geneza utowru

09 Symbolika

03 Znaczenie utowru

10 Słynne cytaty

Index

04 Gatunek literacki

11 Problematyka

05 Kompozycja, styl i język

12 Konteksty i nawiązania

06 Tematyka

13 Motywy

07 Czas i miejsce akcji

(1869-1907)

Biogram autora

Stanisław Wyspiański

• Pochodził z zamożnej rodziny mieszczańskiej o wysokich aspiracjach kuluralnych.
• Całe jego życie było związane z Krakowem.
• Studiował historię, historię sztuki, literaturę, malarstwo (był uczniem Jana Matejki).
• W latach 1890-1894 dużo podróżował po Europie.
• Po powrocie do Krakowa wykonywał prace plastyczne i pisał wiersze, ale rozgłos przyniosły mu dramaty o tematyce patriotycznej.
• Twórca koncpcji "teatru ogromnego", wykorzystującego "syntezę sztuki", wpisał się w dokonania Wielkiej Reformy Teatralnej przełomu wieków.

Geneza

utworu

• Inspiracją do napisania "Wesela" było wydarzenie autentyczne, które odbyło się 20 listopada 1900 r.
• Znany poeta i dramaturg, Lucjan Rydel, poślubił wiejską panne z podkrakowskich Bronowic.
• Na weselu spotkały się dwa różne środowiska: inteligencja i chłopi.
• Wyspiański pracował nad dziełem intensywnie i premiera "Wesela" odbyła się w krakowskim teatrze już 16 marca 1901 r.

Znaczenie

utworu

Autor:

• Sportretował swoich współczesnych.
• Wypowiedział wiele surowych sądów na temat kondycji społeczeństwa pragnącego odzyskać niepodległość.
• Dokonał rozrachunku z mitami narodowymi: pozorną solidarnością między chłopstwem a inteligencją, wizerunkiem legendarnego chłopa Piasta, bohatera spod Racławic, heroizmem Polaków czy wydarzeniami hisorycznymi rzucającymi cień na teraźniejszość.
• Stworzył arcydziało, w którym jak w soczewce skupiają się wszystkie problemy Polaków, cechy mentalne społeczeństwa, jego przeszłość, teraźniejszość i przyszłość.

Dramat Wyspiańskiego jest jednym z najważniejszych utworów w literaturze polskiej.

Gatunek

literacki

• Rozbudowana warstwa symboliczna (symbolika osób, przedmiotów i zdarzeń).
• Szczegółowe didaskalia (dotyczące dekoracji) nie są wyłączne wskazówką dla reżysera przedstawienia, lecz wprowadzają czytelnika w niezwykły nastrój, pełen tajemniczości i niedomówień.
• Opiera się na skojarzeniach, sugestiach, wieloznacznościach.
• Fantastyka i nastrojowość.
• Aluzje historyczne poprzez obecność w II akcie niezwykłych gości z zaświatów, przypominających wielkość bądź hańbę narodu polskiego. Elementy typowe dla neoromantyzmu.
• Synkretyzm, idea styntezy sztuki. Łączenie słowa poetyckiego, muzyki ruchu scenicznego, malarstwa. Zjawisko typowe dla dramatów modernistycznych.
• Nasycenie opisów elementami impresjonistycznymi.
• Ważna rola muzyki dopasowanej do każdego aktu.

DRAMAT SYMBOLICZNY(dramat realistyczno-fantastyczny, modernistyczny, neoromantyczny)

JĘZYK I STYL

KOMPOZYCJA

• Język zindywidualizowany: chłopi mówią gwarą krakowską pełną regionalizmów, kolokwializmów, a nawet wulgaryzmów; wypowiedzi inteligentów są bardzo ekspresywne, wyrażają emocje i intencje bohaterów, często zabarwiają się nutą ironii.
• Zjawy mówią tajemniczo, ich wypowiedzi są obszerne i patetyczne.

• Zbudowany jest z trzech aktów.
• Elementy poetyki klasycznej.
• Zasada jedności miejsca i czasu.
• Zasada jedności akcji nie jest precyzyjnie zachowana.
• Konwencja szopki.

Tematyka

• Satyryczny portret krakowskiej inteligencji końca XIX wieku oraz mieszkańców Bronowic.
• Analiza stanu ducha polskiego społeczeństwa, ukazanie rozwijania się wyobrażeń, zbiorowych mitów i aspiracji inteligencji oraz chłopów z rzeczywistością.
• Niegotowość narodu do podjęcia walki o niepodległość.

Wesele krakowskiego inteligenta z chłopką.

Czas akcji

Miejsce akcji

Listopadowa noc 1900 r., od wieczora do świtu.

Weselna wiejska chata w podkrakowskich Bronowicach, głównie świetlica sąsiadująca z izbą, w której zaproszeni goście ucztują i tańczą.

BOHATEROWIE

Pan młody

Gospodarz

Panna młoda

• Młodopolski artysta.
• Pan z miasta.
• Nie rozumie wsi, nie dostrzega istniejących tam problemów.
• Na swoją żonę patrzy jak na lalkę z krakowskich Sukiennic.
• Pragnie zjednoczyć się z chłopami, dlatego chodzi boso.
• Pozy które przybiera, rażą sztucznością, momentami mogą nawet śmieszyć bądź irytować.
• Jego poglądy cechuje ludomania, czyli powierzchowna fascynacja wsią.

• Panna z Bronowic.
• Siostra Anny (czyli gospodyni) i Marysi.
• Młoda.
• Trochę naiwna i prostolinijna.
• Trzyma się zasad i reguł panujących na wsi.

• Pochodzi z miasta, ale od kilku lat mieszka w Bronowicach.
• Jest pełen szacunku wobec chłopów, pozostaje pod urokiem ich godności i przeszłości, w której odegrali znaczącą rolę.
• We wszystkich sprawach zdaje się na żonę, boi się samodzielnych decyzji.

• Włodzimierz Tetmajer
• Malarz.
• W 1890 r. pojął za żonę Annę z Mikołajczyków.
• Początkowo żył w ciężkich warunkach materialnych.
• Po kilku latach zbudował mały dworek.
• Cieszył się wielkim autorytetem wśród mieszkańców wsi.
• Zasiadał w radzie powiatowej i posłował do parlamentu.

• Jadwiga Mikołajczykówna
• 16-letnia młodziutka panna.
• Niezbyt przygotowana do małżeństwa ze światowym i obytym artystą,

• Lucjan Rydel
• Poeta i dramaturg.
• Wykształcony młodzieniec.
• Współcześni postrzegali go jako wielkiego gadułę.
• Rodzina wcale nie protestowała, gdy syn profesora UJ postanowił ożenić się z chłopką.

Wojtek

Marysia

Gospodyni

• Najstarsza z sióstr.
• Zaradna, stanowcza matka i żona.
• Jest autorytetem dla męża z miasta.
• Zapobiegliwie chowa podkowę od Wernyhory.

• Starsza siostra panny młodej.
• W przeszłości przeżyła nieszczęśliwą miłość, jej wybranek zmarł.
• Obecnie jest żoną Wojtka.
• Wesele siostry przypomina dziewczynie przeszłość i dawne romantyczne uczucie.

• Mąż Marysi.
• Wiejski chłop.
• Zakochany w swej żonie.

• Siostra Anny i Jadwigi.
• Najpiękniejsza z trzech sióstr.
• Muza młodopolskich malarzy.
• Była zaręczona z jednych z nich, Ludwikiem de Laveaux.
• Ukochany nie cieszył się dobrym zdrowiem i zmarł na suchoty w Paryżu.

• Anna Tetmajerowa z Mikołajczyków
• Żona Włodzimierza Tetmajera.
• Podczas wesela siostry miała około 27 lat.

Poeta

Dziennikarz

Radczyni

• Poszukuje na wsi wytchnienia od miejskiego życia.
• Idealizuje Polską wieś, ignoruje jednak chłopów jako partnerów politycznych, co wyraża się w fakcie, że nie chce rozmawiać z Czepcem o polityce.
• Ma poczucie bezradności wobec sytuacji w której się znalazł.
• Jest krytyczny wobec rodaków, wini ich za klęskę narodową.

• Artysta
• Dekadent
• Mistrz z głównej szermierki.
• Uwodziciel
• Rozmawia przede wszystkim z kobietami.
• Chciałby tworzyć wielkie dzieła, ale nie ma twórczej weny lub coś go ogranicza.

• Dystyngowana dama z miasta.
• Powściągliwa i wyniosła
• Odnosi się z dystansem do chłopskich zabaw.
• Nie zna życia na wsi
• Nawet cykl prac polowych jest jej zupełnie obcy.

• Antonina Domańska
• Ciotka Lucjana Rydla
• Dystyngowana dama
• Żona profesora
• Późniejsza autorka poczytnych powieści dla dzieci i młodzieży.

• Kazimierz Przerwa-Tetmajer
• Przyrodni brat Włodzimierza Tetmajera
• Młodopolski artysta
• Bywalec salonów
• Ulubieniec kobiet

• Rudolf Starzewski
• Redaktor konserwatywnego dziennika "Czas", organu lojalistycznego wobec zaborcy (Austro-Węgier).

Maryna

Zosia

Haneczka

• Panienka z miasta.
• Chętna do zabaw z wiejskimi chłopcami.
• Imponują jej powie pióra przy chłopskich czapkach.

• Panna z miasta.
• Inteligentna, elokwentna
• Ma cięty dowcip (potrafi odeprzeć słowne zaloty mężczyzn)
• Bardzo uczuciowa, ale rozsądna.

• Panienka z miasta.
• Szybko zaprzyjaźniła się z chłopami.
• Bezpośrednia i impulsywna
• Chciałaby całować wiejskiego drużbę.

• Zofia Pareńska
• Późniejsza żona Tadeusza Boya-Żeleńskiego

• Anna Rydlówna
• Siostra Lucjana Rydla

Klimina

Czepiec

Nos

• Chłop z podkrakowskich Bronowic.
• Szanowany gospodarz.
• Dumny ze swojego pochodzenia. Doskonale zorientowany w sprawach politycznych.
• Pragnie brać czynny udział w zrywie narodowo wyzwoleńczym.

• Przedstawiciel cyganterii.
• Szuka zapomnienia alkoholu.
• Jego wypowiedzi są reprezentowane dla poglądów Stanisława Przybyszewskiego.
• Głosił kult wolnej sztuki.

• Chłopka z Bronowic
• Wdowa po wójcie.
• Rezolutna swatka.
• Nie obraża się na pewne aluzje Radczyni, odnośnie jej wieku i urody.

• Tadeusz Nosowski lub Michał Czajkowski
• Przedstawiciele cyganterii artystycznej.

• Błażej Czepiec
• Pisarz gminny w Bronowicach.
• Starosta weselny na weselu Lucjana Rydla.

Rachela

Ojciec

Jasiek

• Córka karczmarza.
• Natchniona panna
• Zafascynowana sztuką (zwłaszcza poezją)
• Postrzega chatę jako arkę
• chce poetyczności.
• Wprowadza niezwykłą atmosferę.

• Brat Panny Młodej
• Drużba weselny
• Lekkomyślny chłopak
• Zgubił złoty róg przekazany mu przez Gospodarza.

• Ojciec Panny Młodej, Anny (Gospodyni), Marysi, Jaśka i Kuby
• Przyjmuje dość bierną postawęwobec toczących się wydarzeń.

• Józefa (Pepa) Signer
• Młosa piętnastoletnia córka bronowickiego karczmarza
• Nie była tak rozpoetyzowaną osobą jak przedstawił ją Wyspiański.
• Dopiero po premierze Wesela zaczęła dopasowywać się do artystycznego wizerunku

Isia

Dziad

Żyd

• Przedstawiciel najstarszego pokolenie chłopów.
• Był obserwatorem tragicznych wydarzeń z 1846 r.
• Wesele chłopki i pana z miasta traktuje jako ironię dziejów.

• Karczmarz
• Nieufnie odnosi się do wesela chłopki i inteligenta.
• Bardzo kocha swą córkę Rachelę, jest z niej dumny.

• Najstarsza córka Gospodarzy
• Dziewczynka pozostająca pod wrażeniem weselnej atmosfery.

• Hirsz Signer
• Dzierżawca karczmy w Bronowicach
• Był bardzo oburzony faktem, że Wyspiański umieścił go w swoim dramacie, uważał to za hańbę i poniżanie.
• Zarzucał autorowi Wesela, że przez niego córka zeszła na złą drogę, wiążąc się z artystycznym środowiskiem.

Kuba

Kasia

Czepcowa

• Młoda, wiejska dziewczyna.
• Obdarzona dużym temperamentem.
• Przyciąga spojrzenia wiejskich chłopców.
• Najwyraźniej nie są jej obce kontakty z mężczyznami.

• Żona Czepca
• Typowa chłopka

• Brat Panny Młodej
• Młody wiejski chłopak

OSOBY DRAMATU

Stańczyk

Rycerz

Widmo

• Zawisza Czarny
• Bohater spod Grunwaldu
• Symbol honoru i odwagi
• Odwiedza Poetę, by uzmysłowić mu potęgę słowa i potrzebę tworzenia poezji zaangażowanej politycznie.

• Przybywa do Dziennikarza.
• Jest to bohater z epoki ostatnich Jagiellonów.
• Uosabia mądrość polityczną.
• Demaskuje zachowawczą postawę Dziennikarza, oskarżając go o bierność, wręcza mu kadeuceusz.

• Ukazuje się Marysi.
• Jest to duch jej zmarłego narzeczonego.
• Wspomnienie nieszczęśliwej miłości powraca do dziewczyny w weselną noc.
• Scena spotkania przypomina "Romantyczność" lub II część "Dziadów" Adama Mickiewicza.