Pasożytnictwo

Pasożytnictwo

Czym jest pasożyt?

Pasożytem nazywamy organizm (np. roślinny, zwierzęcy) żyjący i rozwijający się, czasowo lub stale, na innym lub w innych organizmach, które są jego żywicielami i przynoszą szkodę.

Czym jest Pasożytnictwo?

Zależność, w której jeden organizm, czyli pasożyt, żyje kosztem drugiego, zwanego żywicielem.

CIEKAWOSTKA : Dziedzina, która zajmuje się pasożytami nazywana jest parazytologią.

Żywiciel -

Organizm żywy (roślinny lub zwierzęcy) stanowiący obiekt pozyskania pokarmu dla innych gatunków (pasożytów). Żyją one na powierzchni żywiciela (np. pchły, mszyce) lub w jego wnętrzu (np. tasiemce w przewodzie pokarmowym, nicienie w liściach). Pasożyty niekorzystnie wpływają na organizm żywiciela, np. spada jego kondycja, gorzej się rozmnaża, źle znosi wahania czynników środowiskowych. Ze względu na stadium rozwojowe pasożyta bytującego w organizmie, wyróżnia się żywiciela pośredniego (organizm, w którym pasożyt przebywa okres larwalny, np. błotniarka stawowa jest żywicielem pośrednim motylicy wątrobowej) i ostatecznego (organizm, w którym pasożyt osiąga dojrzałość i rozmnaża się płciowo, np. owca jest ostatecznym żywicielem motylicy wątrobowej).

Cechy pasożytów

• pasożyt jest mniejszy od swojego żywiciela i często w (na) jednym żywicielu żyje ich dużo
• osłabia swojego żywiciela, czasami doprowadza do śmierci
• pasożyt jest zwykle wyspecjalizowany, związany z konkretnymi gatunkami żywicieli

Pasożytnictwo jest zjawiskiem dość rozpowszechnionym w przyrodzie i jest przyczyną wielu chorób występujących u żywicieli. Do chorób tych zaliczamy m.in. bakteriozy, choroby wirusowe, grzybice, choroby zakaźne, pasożytnicze. Pasożyty można klasyfikować na różne sposoby.

Choroby

Pasożyty dzielimy na:

Wewnętrzne

Zewnętrzne

Pasożyty żyjące na powierzchni żywiciela i odżywiające się wewnętrznymi płynami jego ciała, np. krwią, płynami tkankowymi (należą do nich: pijawki, wszy, pchły, pluskwy, kleszcze, grzyby i inne) . Przytwierdzają się one do powierzchni ciała żywiciela (np. za pomocą przyssawek, haczykowatych odnóży) i pobierają pokarm przy użyciu różnych aparatów gębowych.

Organizmy żywe żyjące i rozwijające się wewnątrz ciała innego organizmu. Występują w naczyniach krwionośnych, w świetle i ściankach jelit, w przewodach żółciowych, w tkankach, np. mięśniowej, nerwowej (należą do nich: przywry, tasiemce, wiele gatunków nicieni, pierwotniaków, bakterii i grzybów).

Czasowe

Stałe

Okresowe

pasożytują przez całe życie, np. tasiemce, owsiki pasożytują przez całe życie

pasożytują krótko, aby pobrać pokarm, np. kleszcze, wszy, pijawki

pasożytują tylko w pewnym stadium rozwoju, np. larwy gzów, pasożytują tylko w pewnym stadium rozwoju

Ze względu na ilość żywicieli pasożyty dzielimy na:

Jednodomowe

Wielodomowe

Nie przebywają u jednego żywiciela - zmieniają ich, np. tasiemiec uzbrojony, motylica wątrobowa

Przebywają tylko u jednego żywicielia, np. owsiki, glista ludzka

tasiemiec uzbrojony

glista ludzka

owsiki

motylica wątrobowa

Ssawki jemioły pospolitej wrastają do gałęzi drzewa

Pasożytami są...

• niektóre rośliny kwiatowe,
• wiele pierwotniaków,
• niektóre bezkręgowce,
• niektóre ryby
• wszystkie wirus
• wiele bakterii
• niektóre grzyby

Opieńka miodowa pasożytuje na drzewach

Wandelia - ryba pasożytnicza

wirusy

Wirusy - są to bezkomórkowe formy życia o prostej budowie. Namnażają się tylko w komórkach innych organizmów, niszcząc je przy tym. Wywołują wiele chorób np. grypę, żółtaczkę, ospę wietrzną, różyczkę i AIDS.

Wirus HIV - wywołuje groźną chorobę AIDS

Wirus grypy

Bakterie

1. Są to organizmy, które mają komórki o prostej budowie, pozbawione jądra komórkowego. Ich ciałem jest zwykle pojedyncza komórka. Bakterie są wszędzie. Niektóre z nich żywią się kosztem innych żywych organizmów i wywołują choroby, np. gruźlicę, cholerę, dur brzuszny. Pałeczka salmonelli

2. Zaliczają się do organizmów prokariotycznych – w większości są jednokomórkowe lub stanowią grupy komórek o budowie prokariotycznej. Bakterie występują we wszystkich typach środowisk – w wodzie, glebie, powietrzu, a także na powierzchni i wewnątrz organizmów żywych. Liczba bakterii na całym świecie liczona jest w kwintylionach. Organizmy te zasiedlają nawet obszary jałowe, np. lodowce czy tereny skażone promieniowaniem radioaktywnym.

Grzyby Pasożytnicze

Grzyby to organizmy cudzożywne, jednokomórkowe lub wielokomórkowe. Niektóre z nich są pasożytami i pobierają potrzebny im do życia gotowy pokarm z żywego organizmu. Atakują przede wszystkim rośliny a także ludzi i zwierzęta. Do grzybów atakujących rośliny należą np. buławinka czerwona lub rdza źdźbłowa atakujące zboża oraz huby atakujące gł. osłabione lub uszkodzone drzewa.

Grzyby pasożytnicze

Grzyby pasożytnicze wywołują u ludzi grzybice skóry, paznokci, włosów a także narządów wewnętrznych, powodowane przez drożdże, kropidlaki i inne. Grzybice są bardzo zaraźliwe! Aby zapobiegać zarażeniu należy przestrzegać higieny osobistej, tj. dokładnie wycierać fałdy między palcami po zajęciach na basenie; używać własnego ręcznika oraz przestrzegać higieny ubrań.

Grzybica paznokcia

Rośliny pasożytnicze

Istnieje też pewna grupa roślin, które same nie przeprowadzają fotosyntezy i wykorzystują substancje pokarmowe wytworzone przez zaatakowanego żywiciela, np.: – pasożytuje na korzeniach drzew Kanianka pospolita – pasożyt wielu roślin uprawnych

Jemioła pasożytująca na topoli

Jemioła to roślina, o której przypominamy sobie szczególnie w okresie Bożego Narodzenia. Jest półpasożytem zapuszczającym rozgałęzione ssawki pod korę drzewa - gospodarza. Jest rośliną zieloną - zatem sama potrafi syntetyzować potrzebne do życia substancje za pomocą światła słonecznego. Od drzewa - gospodarza potrzebuje jedynie wody z solami mineralnymi.

Pierwotniaki

Pierwotniaki zalicza się do Protistów – prostych organizmów jądrowych, nie pasujących do innych królestw. Wiele pierwotniaków pasożytuje na innych organizmach i wywołuje choroby. Zarodziec malarii przenoszony jest przez komara widliszka, pasożytuje w czerwonych krwinkach krwi Świdrowiec gambijski jest przenoszony przez muchy tse-tse i wywołuje u ludzi ciężką chorobę – śpiączkę afrykańską

Płazińce

Wspólną cechą tych zwierząt bezkręgowych jest spłaszczone ciało. Część z nich jest pasożytami np. tasiemce i przywry. Motylica wątrobowa należy do przywr. Jest grożnym pasożytem ssaków m.in. bydła. Czasami można ją spotkać u człowieka. Ssak jest żywicielem ostatecznym motylicy, a żywicielem pośrednim -> ślimak – błotniarka stawowa.

Motylica wątrobowa, może osiągnąć długość ok. 2 cm

Tasiemiec bąblowcowy

Tasiemiec bąblowcowy – pasożyt psów; człowiek może się nim zarazić przez kontakt z sierścią psa lub jego odchodami. Dość powszechnie występuje tasiemiec uzbrojony i nieuzbrojony. Ich żywicielem ostatecznym jest człowiek, natomiast pośrednim - świnia (u tasiemca uzbrojonego) lub bydło (u tasiemca nieuzbrojonego)

Nicienie

Nicienie to zwierzęta bezkręgowe, których ciało jest obłe w przekroju. Wiele z nich jest pasożytami roślin, zwierząt i ludzi. Pasożyty człowieka to np. owsiki, glista ludzka, włosień spiralny.- - Glista człowiek może się nią zarazić jedząc nie myte owoce lub warzywa - Włosień spiralny człowiek może się nim zarazić jedząc zakażone mięso wieprzowe

Włosień kręty/ spiralny

Glista

Pierścienice pasożytnicze

Należą do nich znane nam powszechnie pijawki. Na przykład:Pijawka lekarska Pijawki rybie

Stawonogi

Wśród tak licznej i różnorodnej grupy bezkręgowców spotykamy także wiele pasożytów. Pasożytnicze pajęczaki: Kleszcze - mogą przenosić choroby (np. kleszczowe zapalenie mózgu, boreliozę )Świerzbowiec wywołujący u ludzi uciążliwą chorobę - świerzb

Pasożytniczne owady to...

pchły

komary

wszy

Przystosowania do pasożytnictwa

Duża ilość potomstwa

Narządy czepne

• Pasożyty zewnętrzne często mają odnóża czepne lub przyssawki, które umożliwiają im utrzymanie się na powierzchni ciała żywiciela.
• Pasożyty wewnętrzne często mają przyssawki lub haczyki, które umożliwiają im utrzymanie się w ciele żywiciela.

• Większość pasożytów wytwarza ogromna liczbę jaj, ponieważ tylko niewielka część osobników osiąga wiek rozrodczy

Sposoby pobierania pokarmów

Uproszczona budowa ciała

• Pasożyty zewnętrzne mają specjalne aparaty gębowe, które umozliwiają przebicie skóry żywiciela.
• Część pasożytów wewnętrznych nie ma układu pokarmowego - pobiera pokarm całą powierzchnią ciała.

• Pasożytnicze owady często nie mają skrzydeł, ponieważ żyją na powierzchni ciał żywicieli i przemieszczają się wraz z nimi.
• Pasożyty wewnętrzne często są pozbawione narządów zmysłów, ponieważ wewnątrz ciała żywiciela nie są im one potrzebne

Wytwarzanie substancji chemicznych

• Wiele pasożytów zewnętrznych wydziela substancje znieczulające. Utrudniają one wykrycie pasożyta przez żywiciela.
• Pasożyty wewnętrzne mają ciała pokryte substancjami chroniącymi przed strawieniem i reakcją układu odpornościowego

zasady profilaktyki, czyli jak uniknać pasożytów

• Dbaj o higienę! Myj ręce, a szczególnie po powrocie ze skleopu i przed jedzeniem
• Przed spożyciem, zawsze myj warzywa oraz owoce
• Pamiętaj! Nigdy nie kupuj mięsa niezbadanego przez weterynarza oraz z nieznanego źródła
• Unikaj kontaktów z osobami chorymi - kaszlącymi oraz kichającymi

Podsumowanie

• Pasożyty wykazują wiele wyspecjalizowanych przystosowań do swojego trybu życia oraz sposobu pobierania pokarmu
• Pasożyty wywołują i przenoszą wiele chorób, przez co wpływają na liczebność populacji żywiciela.
• Pasożytnictwo to oddziaływanie antagonistyczne. Pasożyt żyje kosztem żywiciela, który ponosi straty. Wyróżniamy dwa rodzaje: zewnętrzne oraz wewnętrzne.
• Pasożyty osłabiają i zatruwają organizm żywiciela. Przenoszą też groźne choroby, np. kleszcze przenoszą boreliozę i kleszczowe zapalenie mózgu. Pasożyty powodują również straty w rolnictwie.

Źródła

• https://www.ekologia.pl/
• https://slideplayer.pl/slide/405452/
• Podręcznik do Biologii dla klasy ósmej szkoły podstawowej "Puls Życia", wydawnictwo "Nowa Era"
• https://www.mjakmama24.pl/mama/zdrowie-kobiety/wszy-na-rzesach-jak-mozna-sie-zarazic-i-jak-pozbyc-sie-wszy-aa-i9PW-83TN-6aQh.html
• http://busko.net.pl/pasozytnictwo-pasozyt-to-organizm-zyjacy-kosztem-innego,,2,1,7,18188,n.html
• http://www.swiatctr.pl/a-zdrowie_choroby_glista_psia.html
• https://aniaradzi.pl/porady/skad-sie-biora-wszy-i-jak-sie-ich-pozbyc-wyjasniamy-krok-po-kroku/

• Bulleted list
• Bulleted list

Dziękuję!

Kinga Kopciuch