Syzyfowe prace

cykl lekcji

Syzyfowe prace

Stefan Żeromski

opracowała Monika Staniszewska

Temat 10.

Temat 9.

Temat 8.

Temat 7.

Temat 5.

Temat 6.

Temat 4.

Temat 3.

Temat 2.

Kliknij w temat, którego szukasz.

Temat 1.

Powrót do listy tematów

Temat 1: ,,Syzyfowe prace" - geneza powieści oraz elementy świata przedstawionego

Zapraszam do muzeum!

Ważne daty

Uzupełnij na podstawie filmu. Stefan Żeromski (ur.? - zm.?)Polski prozaik , publicysta, dramaturg. Posługiwał się pseudonimami: ? Ze względu na zangażowanie społeczne nazywany był ?Znane utwory literackie: 1. ?2. ?3. ?4. ?5. ?

Pisanie traktował Żeromski jak pracę dla ojczyzny...

"Byłem zawsze jak dobosz, który biegnie bez tchu obok spracowanego szeregu, znany takt wybijając pałkami." (Nokturn, 1907 r.)

Pracę nad "Syzyfowymi pracami" Żeromski rozpoczął w Szwajcarii, gdzie w latach 1892-1896 pracował w polskim muzemu historycznym w Rapperswilu, porządkując ideową spuściznę Wielkiej Emigracji po powstaniu listopadowym. W Szwajcarii miał również możliwość przyjrzenia się systemowi szwajarskiej edukacji. Refleksje pisarza można odnaleźć w rozmyślaniach inspektora Jaczmieniewa, który w drugim rozdziale książki z tęsknotą wspomina czas, gdy poznawał metody pracy z dziećmi w Szwajcarii. Z obrazem szwajcarskiej szkoły, nieupolitycznionej, uczącej samodzielności myślenia, pisarz skontrastował obraz szkoły poddanej bezwzględnej rusyfikacji.

Uzupełnij luki i przepisz do zeszytu:Powieść ,,Syzyfowe prace" ukazywała się pierwotnie na łamach dziennika ,,..............................." w okresie od lipca do września 1897 r., nie była podpisana imieniem i nazwiskiem autora, lecz pseudonimem ...................... Na terenie zaboru rosyjskiego książka ukazała się w ........ r. pod zmienionym tytułem ,,Andrzej Radek, czyli Syzyfowe prace". Powieść Żeromskiego jest obrazem szkoły w Królestwie Polskim w latach 70-tych .............. wieku, w okresie nasilenia polityki rusyfikacyjnej.

Losy głównego bohatera - .................... - pisarz wzorował na własnej biografii. Podobieństwa między autorem a bohaterem to m.in. pochodzenie ze zubożałej ................., realia rodzinnej wsi, stosunek syna do matki, jej choroba i ........., nauka Marcina w wiejskiej szkole w ........... (wzorowanej na szkole początkowej w Psarach, do której uczęszczał Żeromski), gimnazjum w ...................., (którego pierwowzorem była szkoła w ................) oraz postacie nauczycieli. Także w dziejach Andrzeja ................. można odnaleźć echa losów Żeromskiego, m.in. trudny los ............................ oraz postać nauczyciela, mentora - dla Andrzeja był to Antoni ............, a dla Żeromskiego polonista Antoni Gustaw Bem.

Pajęczyn Dolny

Wydarzenia zostały zorganizowane w trzy splatające się ze sobą wątki.

inni

Bernard Zygier

Andrzej Radek

Marcin Borowicz

Gawronki

Kleryków

Owczary

retrospekcje

kontekst historyczny

zakończenie akcji

rozpoczęcie akcji

4. wydarzenia

3. bohaterowie

2. miejsce akcji

1.czas akcji

Elementy świata przedstawionego

O czym jest ta powieść?

Powrót do listy tematów

Temat 2: Jak wyglądała szkoła w XIX wieku?

Liczba

Zaostrzenie rusyfikacji nastąpiło po upadku powstania styczniowego: wprowadzono ciągły stan wojenny, zrusyfikowano administrację i szkolnictwo. Wysiedlano i wywłaszczano Polaków. Początkowo rozpoczęto przekształcanie nazw polskich miast na rosyjskie, w 1869 została zamknięta Szkoła Główna Warszawska, na której miejscu utworzono Uniwersytet Cesarski z wykładowym językiem rosyjskim. W 1869 nastąpiło dodatkowo zamknięcie wszystkich szkół powiatowych. Stopniowo, w latach 1869–1885, następowało całkowite wypieranie języka polskiego z systemu szkolnictwa, zakończone sprowadzeniem go do roli języka dodatkowego i nieobowiązkowego. Tylko religii uczono po polsku. Wprowadzono podręczniki do historii autorstwa Iłowajskiego, które fałszując historię Polski, stawały się środkiem rusyfikacji. Także w szkołach ludowych wprowadzono naukę w języku rosyjskim. Symbolem ówczesnych represji stał się rosyjski kurator okręgu warszawskiego Aleksandr Apuchtin, który wprowadził do miejsc nauczania m.in. system donosów i szpiclowania uczniów, który stał się podstawą systemu policyjnego w szkołach. Także od 1869 język rosyjski stał się jedynym oficjalnym w sądownictwie i administracji. (źródło: Wikipedia)

Zapisz w zeszycie: rusyfikacja - narzucanie kultury rosyjskiej, języka rosyjskiego jako przejaw polityki wynarodowiania stosowany przez władze carskie w okrsie zaborów.Zapisz wyrazy pokrewne do słowa "rusyfikacja"? (czasownik), (imiesłowy)? (przymiotnik)? (rzeczownik) - ten, kto rusyfikuje.? (rzeczowik) - zwolennik, sympatyk tego, co rosyjskie.

Praca domowaZapisz w zeszycie imiona i nazwiska nauczycieli oraz przedmioty, jakich uczyli.

Powrót do listy tematów

Temat 3: Sylwetki nauczycieli w zrusyfikowanej szkole.

Zadanie 1.Na podstawie rozdziału I i VIII powiedz, kto znajduje się na tym rysunku. Podaj nazwiska.

Zagraj!

Zadanie 2.Kliknij w linijkę i przeczytaj wypowiedzi nauczycieli. Kto mógłby tak o sobie powiedzieć?

Zadanie 3. Na kolejnym slajdzie umieściłam ankietę. Wypełnij ją, zaznaczając w każdej rubrycce odpowiedź "tak" lub "nie".

Teraz odszukaj w powieści przykłady podobnych zjawisk - w rozdziałach I, II, V, VII, XV. Następnie wypełnij ankietę jeszcze raz - jako uczeń XIX-wiecznej szkoły w Królestwie Polskim.

Zadanie 4. Policz, w ilu rubrykach zaznaczyłeś odpowiedź "tak" (jako uczeń z XIX wieku). Następnie uzasadnij słuszność jednego z poniższych zdań (napisz 6-8 zdań).- W powieści przedstawiono uniwersalne zjawiska z życa szkolnego.- "Syzyfowe prace" pokazują zjawiska występujące tylko w XIX-wiecznej szkole.

Powrót do listy tematów

VS

XXI w.

XIX w.

Temat 4: Która szkoła lepsza?

Szkoła Podstawowa nr 1 im. gen. F. Kleeberga w Ząbkach

Gimnazjum w Klerykowie

VS

Wiele zagadnień związanych ze szkołą to problemy ponadczasowe - aktualne dawniej i dziś, jednak warunki nauki oraz zasady obowiązujące w szkole z pewnością uległy zmianie. Porównajmy je!

5. metody nauczania

4. nauczane przedmioty

3. język wykładowy

2. czas trwania nauki

1. zasady rekrutacji

Szkoła Podstawowa nr 1 im. gen. F. Kleeberga w Ząbkach

Gimnazjum w Klerykowie

10. wycieczki, imprezy szkolne

9. kary i nagrody

8. zajęcia pozalekcyjne

7. strój obowiązujący uczniów

6. obowiązująca dyscyplina i prawa uczniów

Szkoła Podstawowa nr 1 im. gen. F. Kleeberga w Ząbkach

Gimnazjum w Klerykowie

Szanowny Absolwencie gimnazjum w Klerykowie, prosimy Cię o wypełnienie niniejszej ankiety. Udziel odpowiedzi zgodnych z prawdą, możliwie wyczerpujących. Zadbaj o ich poprawność językową.

Ankieta dla absolwenta gimnazjum w Klerykowie

W której szkole wolałbyś się uczyć - w swojej czy w klerykowskim gimnazjum? Odpowiedzi udziel w formie rozprawki.

Praca domowa

Powrót do listy tematów

Temat 5: Metody rusyfikacji w klerykowskim gimnazjum

Porównaj wspomnienia uczennicy szkoły, w której stosowano metody rusyfikacyjne, z sytuacją Marcina Borowicza i dokończ wypwiedź Marcina.

Sztetter (j. polski)

Leim (łacina)

Nogacki (matematyka)

Ozierskij (j. rosyjski)

Majewski (klasa wstępna)

inspektor Zabielskij

Sposób nauczania, podejście do uczniów

Kostriulew

dyr. Kriestoobriadnikow

Nauczyciel

Uzupełnijcie tabelkę

Analiza sposobów nauczania i postępowania nauczycieli wobec uczniów pozwoliła nam przyjrzeć się bliżej metodom rusyfikowania młodzieży w XIX w. na terenach Królestwa Polskiego. Czy potraficie wymienić te metody? Notatka

Powrót do listy tematów

Temat 6: Kto wykonywał syzyfową pracę? - rozmawiamy o znaczeniu tytułu powieści Stefana Żeromskiego.

rusofilizm

represje

oportunizm

marazm

konformizm

dezintegracja

lojalizm

inwigilacja

Przyda nam się znajomość kilku słów związanych z problemem rusyfikacji.

Znamy już metody rusyfikacji w Królestwie Polskim, sprawdźmy teraz, czy były efektywne. To nam pomoże zinterpretować tytuł powieści.

Postawy młodzieży polskiej wobec rusyfikacji

- Indywidualne wystąpienia uczniów na lekcjachskierowane przeciwko rusyfikacji, np. recytacja Zygiera na lekcji polskiego i bunt Waleckiego na historii wobec Kostriulewa wulgarnie poniżającego uczucia religijne Polaków. - Czytanie zakzanej literatury polskiej. - Organizowanie nielegalnych spotkań o charakterze kółek samokształceniowych (np. działalność Zygiera w Warszawie, spotkania gimnazjalistów klerykowskich u Gontali).- Posługiwanie się językiem polskim nawet w murach szkoły.- Uleganie rusyfikacji (aż do przyjęcia postawy rusofilizmu), często nie w pełni uświadomiane i rodzące późniejszy bunt (np. Marcin Borowicz - obrzucenie błotem Majewskiego)

- Uleganie rysyfikacji dla własnych korzyści - konformiści, oportuniści, karierowicze bez kręgosłupa moralnego (np. prof. Majewski, który stał się gorliwym rusyfikatorem i czerpie z tego korzyści).- Ugodowość nauczyieli w obawie przed utratą posady i środków do życia dla całej rodziny, strach przed represjami (np. prof. Sztetter, polonista).- Lojalizm - np. radca Samsonowicz i Grzebicki, prof. Leim. - marazm większości klerykowian (brak wiary w powodzenie protestu, chęć spokojnego życia, skupienie się na problemach trudnej egzystencji).

Społeczność klerykowska wobec rusyfikacji (osoby dorosłe).

syzyfowa praca ?

Związek frazelogiczny syzyfowa praca wiąże się z mitycznym królem Syzyfem, władcą Koryntu, który naraził się bogom. Za karę musiał wtaczać głaz na szczyt góry, a kamień zawsze staczał się tuż przed wierzchołkiem. Jakie jest współczesne znaczenia tego wyrażenia?

postawa Syzyfa

praca Syzyfa

Interpretacja mitu o Syzyfie nie jest jednowymiarowa. Spróbujmy rzucić światło na tę historię w taki sposób, by za każdym razem skoncentrować się na innym aspekcie jej finału.

Interpretacja II

Interpretacja I

Czym się kończy podjęty trud?

Co jestsyzyfową pracą?

Kto w powieści podejmuje syzyfową pracę?

dwie interpretacje

Czas na notatkę w zeszycie. Przeczytaj dwie interpretacje tytułu powieści Żeromskiego sformułowane przez Artura Hutnikiewicza i wypełnij tablekę (w zeszycie).

Powrót do listy tematów

Temat 7: Niezwykła lekcja polskiego. Przebudzenie Marcina Borowicza.

KARTA PRACY

Kliknij!

Wysłuchaj recytacji "Reduty Ordona" Adama Mickiewicza w wykonaniu Bernarda Zygiera.- słuchając, obserwuj zachowanie nauczyciela i uczniów (zwłaszcza uczucia malujące się na twarzach chłopców).- wykonaj zadania z karty pracy (wydrukuj lub przepisz)

Powrót do listy tematów

Co to znaczy "powieść o dojrzewaniu"? Jakie cechy Waszym zdaniem powinien zawierać utwór reprezentujący taki gatunek?

Temat 8: "Syzyfowe prace" powieścią o dojrzewaniu. Analizujemy epizody z życia Marcina Borowicza.

sprawdź

marcin borowicz

1. rodzice: ...2. rodzeństwo: ...3. pochodzenie: ...4. miejsce urodzenia: ...5. nauka: ...6.wykształcenie: ...7. zainteresowania:8. wiek na początku powieści ... wiek na końcu powieści: ...9. przyjaciele, znajomi: 10. stan cywilny i uczuciowy: ...

główny bohater powieści "Syzyfowe prace" S. Żeromskiego

Marcin Borowicz

Co wiemy o Marcinie Borowiczu? Zapisz w zeszycie metryczkę bohatera.

Zapisz trzy według ciebie najważniejsze zdarzenia z życia Marcina Borowicza. Niech to bedą takie zdarzenia, które twoim zdaniem najbardziej wpłynęły na ukształtowanie charakteru i osobowości bohatera.

Ważne zdazrenia z życia marcinA borowiczA

ZADANIE

Pierwszy "mistrz" Marcina

Pierwsza rozpacz po stracie bliskiej osoby.

Pierwsza lekcja patriotyzmu

Pierwsza miłość

pierwsze współczucie wobec kolegi

pierwsze przjaźnie

Pierwsze trudy nauki

Pierwsze egzaminy

Pierwsza wizyta w teatrze

Pierwsze rozstanie z rodzicami

Pierwsza fascynacja literaturą

W "Syzyfowych pracach" zostały ukazane te epizody z życia Marcina, które wyraźnie charakteryzują bohatera albo mówią o momentach przełomowych w jego życiu. Przypomnij sobie dzieje Marcina Borowicza i napisz o "pierwszych razach" tego chłopca.

Trudno jednoznacznie scharakteryzować Marcina, ponieważ nieustannie się zmienia. Jego charakter, światopogląd, jego osobowość - dopiero się kształtują, w zderzeniu z sytuacjami, które przynosi mu życie. Omówione wcześniej momenty inicjacyjne są kluczowe dla rozwoju bohtera i pozwalają czytelnikowi dostrzec jego stałe cechy, które z każdą nową sytuacją wydają się bardziej wyraziste. We szystkich tych sytuacjach Marcin okazuje się przede wszytkim wrażliwy, refleksyjny, opanowany, zamknięty w sobie. Początkowo daje sobą łatwo manipulować, nie ma własnego zadnia, brak mu samodzielności myslenia, później refleksyjna, wrażliwa natura i inteligencja sprawiają, że Marcin rozumie sój błąd i zupełnie zmienia światopogląd - zmienia priorytety i cele. Staje się innym człowiekiem - dojrzewa. Powieść pokazuje więc proces, jakim jest osiąganie samdzielności myślenia - ważnej cechy dorosłości. Bohtera, który przechodzi przemianę wewnętrzną, nazywamy właśnie BOHATEREM DYNAMICZNYM.

marcin borowicz jako bohater dynamiczy

Anna Stogowska "Biruta"

5. Dlaczego Marcin się zmienił? Dlaczego stał się patriotą?

7. Czy współczesny młody człowiek może utożsamić się z Marcinem? Czy niektóre doświadzcenia z życia Marcina przypominają Wam Wasze własne doświadczenia życiowe?

6. Dlaczego Borowicz zakochał się właśnie w Annie Stogowskiej?

3. Dlaczego Borowicz podczas pamiętnej lekcji historii powiedział, że Walecki protestował tylko we własnym imieniu?

2. Dlaczego Marcin wybrał się do teatru na rosyjską sztukę?

4. Dlaczego Marcin pomógł Andrzejowi? O czym świadczy ta pomoc udzielona nieznanemu koledze?

1. Dlaczego Marcina łatwo było zrusyfikować?

ważne pytania

Powrót do listy tematów

Jan Wacław Machajski, przyjaciel Żeromskiego z lat szkolnych, prototyp Andrzeja Radka

Stefan Żeromski w czasach gimazjalnych

Temat 9: Zanim uścisnęli sobie dłonie... - kontrasty i podobieństwa między losami Marcina Borowicza i Andrzeja Radka.

Sprawdź

W pewnym momencie akcji losy chłopców splatają się. Zapisz w zeszycie trzy wydarzenia/sytuacje, w których bohaterowie uczestniczą razem. 1. .........................................2. ........................................3. .......................................

W XII rozdziale pojawia się drugi bohater, który staje się na chwilę pierwszoplanową postacią - Andrzej Radek. To syn fornala wiejskiego (robotnika rolnego w pańskim majątku). Chociaż losy Marcina niemal całkowicie wypełniają książkę, to Andrzej Radek jest równie ważnym bohaterem. Czytelenik powinien zwrócić na niego baczną uwagę. Nie bez powodu Stefan Żeromski nadał pierwszemu wydaniu książki tytuł "Andrzej Radek, czyli syzyfowe prace".

Sprawdź

Przypomnij sobie koleje życia Andrzeja Radka. Zapisz w zezycie plan dziejów bohatera. Pomogą Ci rysunki.

tabelka porównawcza

Losy Borowicza i Radka, znim chłopcy spotkaja się w gimnazjum w Klerykowie, są tak odmienne, że siłą tego kontrastu uważny czytelnik mimowolnie dokonuje porównań między tymi dwiema historiami życia. Tak pisał o nich w swojej książce W. Jampolski: "Poprzez przeszkody, poprzez łany życia [...] dwie zmierzają ku sobie i łączą się drogi: droga miękka, kapryśna, nieraz niekonsekwentna, syna szlacheckiego Marcina Borowicza, która, kołując po wertepach młodzieńczej beztroski, potrącajac o przepaść zrusyfikowania się, doprowadza do twardego gruntu, podmurowanego doświadczeniem i bólem, twardą szkołą życia, odrzucającą miękkości - i twardy, prosty, kurzem pokryty, chłopski gościniec Andrzeja Radka" A Ty? Zastanawiałaś/zastanawiałeś się nad tym zagdanieniem? Podziel się swoimi wnioskami, wypełniając tabelkę :)

6. cechy charakteru

Bohaterowie

5. wobec rusyfikacji

4. stosunek do kolegów

3. stosunek do nauki

2. życie rodzinne, stosunek do rodziców

1. pochodzenie społeczne, warunki materialne

Andrzej Radek

Marcin Borowicz

Andrzej Radek to wytrwały, ambitny chłopiec. Pragnienie zdobywania wiedzy rozbudził w nim Antoni Paluszkiewicz, "Kawka" - jego pierwszy nauczyciel, późniejszy opiekun. Słowa "Kawki" na temat nauki Andrzej zapamiętał na zawsze. Przepisz poniższy cytat i powiedz, jak rozumiesz te słowa (odpowiedź zanotuj w zeszycie).

"Nauka jest jak niezmierzone morze, im więcej jej pijesz, tym bardziej jesteś spragniony. Kiedyś poznasz, jaka to jest rozkosz... Ucz się, co tylko jest sił w tobie, żeby jej zakosztować!" słowa Antoniego Paluszkiewicza ("Syzyfowe prace" S. Żeromski)

Andrzej Radek, ................................ Marcin Borowicz, uczęszczał do klerykowskiego gimnazjum. Radek, ............................... Marcin Borowicz, nigdy nie uległ mechanizmom polityki rusyfikacyjnej. Dzieje Andrzeja Radka stają się od połowy powieści drugim, paralelnym wątkiem, ................................. wobec losów Marcina. Autor ukazuje momenty przełomowe i wydarzenia odciskajace piętno na psychice ....................... Marcina, jak i Andrzeja.

w odróżnieniu, podobnie jak, zarazem, zarówno, tożsamym, przeciwstawnym, taki sam, w odrożnieniu od, inaczej niż, w przeciwieństwie do

Przepisz do zeszytu notatkę. Uzupełnij luki wybranymi wyrazami z ramki (nie wszystkie pasują :)

Pierwotny tytuł powieści Żeromskiego brzmiał ,,Andrzej Radek, czyli Syzyfowe prace". Jeśli spróbujemy zrozmieć zanczenie pojęcia ,,syzyfowa praca" w kontekście losów Andrzeja Radka, pojawi się trzecia interpretacja tytułu tej lektury. Andrzej Radek, przedstawiciel najniższej warstwy społecznej, na wzór Syzyfa toczy upartą walkę z losem, cierpliwie i wytrwale dążąc do celu.

tę

Powrót do listy tematów

Temat 10: Pożegnanie z lekturą. Jak zapamiętasz tę książkę?

rodzaj literacki: epikagatunek literacki: powieść obyczajowacechy gatunkowe: narrator, rozbudowany świat przedstawionyrodzaj narracji: trzecioosobowa, wszechwiedzącaczas akcji: druga połowa XIX w. miejsce akcji: Kleryków, Gawronki, Owczary (zabór rosyjski)główni bohaterowie: Marcin Borowicz i Andrzej Radekmotywy/tematy: szkoła, rusyfikacja, nauczyciel, wpływ literatury na życie, dojrzewanie, patriotyzm, rodzina, matka, samotność, przyjaźń, pierwsza miłość, ambicja, nauka, wdzięczność, bezinteresowna pomoc, przyroda, podział społeczny, powstanie

rodzaj literacki: gatunek literacki:cechy gatunkowe: rodzaj narracji:czas akcji:miejsce akcji:główni bohaterowie: motywy/tematy:

Co trzeba zapamiętać?

Akcja powieści historycznej przedstawia okres dziejowy zamknięty dla pisarza - wcześniejszy niż epoka, w której żyje i tworzy autor książki. Natomiast akcja "Syzyfowych prac" toczy się w latach współczesnych Żeromskiemu - to przecież lata jego dzieciństwa i młodości. Książka ma zatem walory historyczne, dokumentalne (stanowi ważne źródło wiedzy o tamtym okresie w dziejach Polski), ale powieścią historyczną nie jest.

Dlaczego "Syzyfowe prace" nie są powieścią historyczną?

Co zapamiętasz z tej książki?Co weźmiesz z niej dla siebie?

ZADANIEPrzygotuj "lekturę w pudełku" - włóż do pudełka pięć przedmiotów, które kojarzą Ci się z "Syzyfowymi pracami" i zrób zdjęcie. Następnie wyślij do mnie zdjęcie z opisem wybranych przedmiotów (powiąż je z treścią książki).