Syzyfowe prace

Stefan Żeromski

Syzyfowe prace

cykl lekcji

opracowała Monika Staniszewska

Kliknij w temat, którego szukasz.

Temat 5.

Temat 9.

Temat 1.

Temat 6.

Temat 10.

Temat 2.

Temat 7.

Temat 3.

Temat 8.

Temat 4.

Temat 1: ,,Syzyfowe prace" - geneza powieści oraz elementy świata przedstawionego

Powrót do listy tematów

Uzupełnij na podstawie filmu. Stefan Żeromski (ur.? - zm.?)Polski prozaik , publicysta, dramaturg. Posługiwał się pseudonimami: ? Ze względu na zangażowanie społeczne nazywany był ?Znane utwory literackie: 1. ? 2. ? 3. ? 4. ? 5. ?

Ważne daty

Zapraszam do muzeum!

Pisanie traktował Żeromski jak pracę dla ojczyzny...

"Byłem zawsze jak dobosz, który biegnie bez tchu obok spracowanego szeregu, znany takt wybijając pałkami." (Nokturn, 1907 r.)

Pracę nad "Syzyfowymi pracami" Żeromski rozpoczął w Szwajcarii, gdzie w latach 1892-1896 pracował w polskim muzemu historycznym w Rapperswilu, porządkując ideową spuściznę Wielkiej Emigracji po powstaniu listopadowym. W Szwajcarii miał również możliwość przyjrzenia się systemowi szwajarskiej edukacji. Refleksje pisarza można odnaleźć w rozmyślaniach inspektora Jaczmieniewa, który w drugim rozdziale książki z tęsknotą wspomina czas, gdy poznawał metody pracy z dziećmi w Szwajcarii. Z obrazem szwajcarskiej szkoły, nieupolitycznionej, uczącej samodzielności myślenia, pisarz skontrastował obraz szkoły poddanej bezwzględnej rusyfikacji.

Uzupełnij luki i przepisz do zeszytu: Powieść ,,Syzyfowe prace" ukazywała się pierwotnie na łamach dziennika ,,..............................." w okresie od lipca do września 1897 r., nie była podpisana imieniem i nazwiskiem autora, lecz pseudonimem ...................... Na terenie zaboru rosyjskiego książka ukazała się w ........ r. pod zmienionym tytułem ,,Andrzej Radek, czyli Syzyfowe prace". Powieść Żeromskiego jest obrazem szkoły w Królestwie Polskim w latach 70-tych .............. wieku, w okresie nasilenia polityki rusyfikacyjnej.

Losy głównego bohatera - .................... - pisarz wzorował na własnej biografii. Podobieństwa między autorem a bohaterem to m.in. pochodzenie ze zubożałej ................., realia rodzinnej wsi, stosunek syna do matki, jej choroba i ........., nauka Marcina w wiejskiej szkole w ........... (wzorowanej na szkole początkowej w Psarach, do której uczęszczał Żeromski), gimnazjum w ...................., (którego pierwowzorem była szkoła w ................) oraz postacie nauczycieli. Także w dziejach Andrzeja ................. można odnaleźć echa losów Żeromskiego, m.in. trudny los ............................ oraz postać nauczyciela, mentora - dla Andrzeja był to Antoni ............, a dla Żeromskiego polonista Antoni Gustaw Bem.

Elementy świata przedstawionego

1.czas akcji

rozpoczęcie akcji

zakończenie akcji

kontekst historyczny

retrospekcje

2. miejsce akcji

Owczary

Kleryków

Gawronki

Pajęczyn Dolny

3. bohaterowie

Marcin Borowicz

Andrzej Radek

Bernard Zygier

inni

4. wydarzenia

Wydarzenia zostały zorganizowane w trzy splatające się ze sobą wątki.

O czym jest ta powieść?

Temat 2: Jak wyglądała szkoła w XIX wieku?

Powrót do listy tematów

Liczba

Zaostrzenie rusyfikacji nastąpiło po upadku powstania styczniowego: wprowadzono ciągły stan wojenny, zrusyfikowano administrację i szkolnictwo. Wysiedlano i wywłaszczano Polaków. Początkowo rozpoczęto przekształcanie nazw polskich miast na rosyjskie, w 1869 została zamknięta Szkoła Główna Warszawska, na której miejscu utworzono Uniwersytet Cesarski z wykładowym językiem rosyjskim. W 1869 nastąpiło dodatkowo zamknięcie wszystkich szkół powiatowych. Stopniowo, w latach 1869–1885, następowało całkowite wypieranie języka polskiego z systemu szkolnictwa, zakończone sprowadzeniem go do roli języka dodatkowego i nieobowiązkowego. Tylko religii uczono po polsku. Wprowadzono podręczniki do historii autorstwa Iłowajskiego, które fałszując historię Polski, stawały się środkiem rusyfikacji. Także w szkołach ludowych wprowadzono naukę w języku rosyjskim. Symbolem ówczesnych represji stał się rosyjski kurator okręgu warszawskiego Aleksandr Apuchtin, który wprowadził do miejsc nauczania m.in. system donosów i szpiclowania uczniów, który stał się podstawą systemu policyjnego w szkołach. Także od 1869 język rosyjski stał się jedynym oficjalnym w sądownictwie i administracji. (źródło: Wikipedia)

Zapisz w zeszycie: rusyfikacja - narzucanie kultury rosyjskiej, języka rosyjskiego jako przejaw polityki wynarodowiania stosowany przez władze carskie w okrsie zaborów. Zapisz wyrazy pokrewne do słowa "rusyfikacja" ? (czasownik), (imiesłowy) ? (przymiotnik) ? (rzeczownik) - ten, kto rusyfikuje. ? (rzeczowik) - zwolennik, sympatyk tego, co rosyjskie.

Praca domowaZapisz w zeszycie imiona i nazwiska nauczycieli oraz przedmioty, jakich uczyli.

Temat 3: Sylwetki nauczycieli w zrusyfikowanej szkole.

Powrót do listy tematów

Zadanie 1.Na podstawie rozdziału I i VIII powiedz, kto znajduje się na tym rysunku. Podaj nazwiska.

Zadanie 2.Kliknij w linijkę i przeczytaj wypowiedzi nauczycieli. Kto mógłby tak o sobie powiedzieć?

Zagraj!

Zadanie 3. Na kolejnym slajdzie umieściłam ankietę. Wypełnij ją, zaznaczając w każdej rubrycce odpowiedź "tak" lub "nie".

Teraz odszukaj w powieści przykłady podobnych zjawisk - w rozdziałach I, II, V, VII, XV. Następnie wypełnij ankietę jeszcze raz - jako uczeń XIX-wiecznej szkoły w Królestwie Polskim.

Zadanie 4. Policz, w ilu rubrykach zaznaczyłeś odpowiedź "tak" (jako uczeń z XIX wieku). Następnie uzasadnij słuszność jednego z poniższych zdań (napisz 6-8 zdań). - W powieści przedstawiono uniwersalne zjawiska z życa szkolnego. - "Syzyfowe prace" pokazują zjawiska występujące tylko w XIX-wiecznej szkole.

Temat 4: Która szkoła lepsza?

XXI w.

VS

XIX w.

Powrót do listy tematów

Wiele zagadnień związanych ze szkołą to problemy ponadczasowe - aktualne dawniej i dziś, jednak warunki nauki oraz zasady obowiązujące w szkole z pewnością uległy zmianie. Porównajmy je!

Szkoła Podstawowa nr 1 im. gen. F. Kleeberga w Ząbkach

Gimnazjum w Klerykowie

VS

Szkoła Podstawowa nr 1 im. gen. F. Kleeberga w Ząbkach

Gimnazjum w Klerykowie

1. zasady rekrutacji

2. czas trwania nauki

3. język wykładowy

4. nauczane przedmioty

5. metody nauczania

Szkoła Podstawowa nr 1 im. gen. F. Kleeberga w Ząbkach

Gimnazjum w Klerykowie

6. obowiązująca dyscyplina i prawa uczniów

7. strój obowiązujący uczniów

8. zajęcia pozalekcyjne

9. kary i nagrody

10. wycieczki, imprezy szkolne

Ankieta dla absolwenta gimnazjum w Klerykowie

Szanowny Absolwencie gimnazjum w Klerykowie, prosimy Cię o wypełnienie niniejszej ankiety. Udziel odpowiedzi zgodnych z prawdą, możliwie wyczerpujących. Zadbaj o ich poprawność językową.

Praca domowa

W której szkole wolałbyś się uczyć - w swojej czy w klerykowskim gimnazjum? Odpowiedzi udziel w formie rozprawki.

Temat 5: Metody rusyfikacji w klerykowskim gimnazjum

Powrót do listy tematów

Porównaj wspomnienia uczennicy szkoły, w której stosowano metody rusyfikacyjne, z sytuacją Marcina Borowicza i dokończ wypwiedź Marcina.

Uzupełnijcie tabelkę

Sposób nauczania, podejście do uczniów

Nauczyciel

dyr. Kriestoobriadnikow

inspektor Zabielskij

Kostriulew

Majewski (klasa wstępna)

Ozierskij (j. rosyjski)

Nogacki (matematyka)

Leim (łacina)

Sztetter (j. polski)

Analiza sposobów nauczania i postępowania nauczycieli wobec uczniów pozwoliła nam przyjrzeć się bliżej metodom rusyfikowania młodzieży w XIX w. na terenach Królestwa Polskiego. Czy potraficie wymienić te metody? Notatka

Temat 6: Kto wykonywał syzyfową pracę? - rozmawiamy o znaczeniu tytułu powieści Stefana Żeromskiego.

Powrót do listy tematów

Znamy już metody rusyfikacji w Królestwie Polskim, sprawdźmy teraz, czy były efektywne. To nam pomoże zinterpretować tytuł powieści.

Przyda nam się znajomość kilku słów związanych z problemem rusyfikacji.

inwigilacja

lojalizm

rusofilizm

marazm

represje

oportunizm

dezintegracja

konformizm

Postawy młodzieży polskiej wobec rusyfikacji

- Indywidualne wystąpienia uczniów na lekcjachskierowane przeciwko rusyfikacji, np. recytacja Zygiera na lekcji polskiego i bunt Waleckiego na historii wobec Kostriulewa wulgarnie poniżającego uczucia religijne Polaków. - Czytanie zakzanej literatury polskiej. - Organizowanie nielegalnych spotkań o charakterze kółek samokształceniowych (np. działalność Zygiera w Warszawie, spotkania gimnazjalistów klerykowskich u Gontali). - Posługiwanie się językiem polskim nawet w murach szkoły. - Uleganie rusyfikacji (aż do przyjęcia postawy rusofilizmu), często nie w pełni uświadomiane i rodzące późniejszy bunt (np. Marcin Borowicz - obrzucenie błotem Majewskiego)

Społeczność klerykowska wobec rusyfikacji (osoby dorosłe).

- Uleganie rysyfikacji dla własnych korzyści - konformiści, oportuniści, karierowicze bez kręgosłupa moralnego (np. prof. Majewski, który stał się gorliwym rusyfikatorem i czerpie z tego korzyści).- Ugodowość nauczyieli w obawie przed utratą posady i środków do życia dla całej rodziny, strach przed represjami (np. prof. Sztetter, polonista). - Lojalizm - np. radca Samsonowicz i Grzebicki, prof. Leim. - marazm większości klerykowian (brak wiary w powodzenie protestu, chęć spokojnego życia, skupienie się na problemach trudnej egzystencji).

Związek frazelogiczny syzyfowa praca wiąże się z mitycznym królem Syzyfem, władcą Koryntu, który naraził się bogom. Za karę musiał wtaczać głaz na szczyt góry, a kamień zawsze staczał się tuż przed wierzchołkiem. Jakie jest współczesne znaczenia tego wyrażenia?

syzyfowa praca ?

Interpretacja mitu o Syzyfie nie jest jednowymiarowa. Spróbujmy rzucić światło na tę historię w taki sposób, by za każdym razem skoncentrować się na innym aspekcie jej finału.

praca Syzyfa

postawa Syzyfa

Czas na notatkę w zeszycie. Przeczytaj dwie interpretacje tytułu powieści Żeromskiego sformułowane przez Artura Hutnikiewicza i wypełnij tablekę (w zeszycie).

dwie interpretacje

Czym się kończy podjęty trud?

Co jestsyzyfową pracą?

Kto w powieści podejmuje syzyfową pracę?

Interpretacja I

Interpretacja II

Temat 7: Niezwykła lekcja polskiego. Przebudzenie Marcina Borowicza.

Powrót do listy tematów

Wysłuchaj recytacji "Reduty Ordona" Adama Mickiewicza w wykonaniu Bernarda Zygiera.- słuchając, obserwuj zachowanie nauczyciela i uczniów (zwłaszcza uczucia malujące się na twarzach chłopców). - wykonaj zadania z karty pracy (wydrukuj lub przepisz)

KARTA PRACY

Kliknij!

Temat 8: "Syzyfowe prace" powieścią o dojrzewaniu. Analizujemy epizody z życia Marcina Borowicza.

Co to znaczy "powieść o dojrzewaniu"? Jakie cechy Waszym zdaniem powinien zawierać utwór reprezentujący taki gatunek?

Powrót do listy tematów

główny bohater powieści "Syzyfowe prace" S. Żeromskiego

1. rodzice: ...2. rodzeństwo: ... 3. pochodzenie: ... 4. miejsce urodzenia: ... 5. nauka: ... 6.wykształcenie: ... 7. zainteresowania: 8. wiek na początku powieści ... wiek na końcu powieści: ... 9. przyjaciele, znajomi: 10. stan cywilny i uczuciowy: ...

marcin borowicz

Co wiemy o Marcinie Borowiczu? Zapisz w zeszycie metryczkę bohatera.

Marcin Borowicz

sprawdź

Ważne zdazrenia z życia marcinA borowiczA

ZADANIE

Zapisz trzy według ciebie najważniejsze zdarzenia z życia Marcina Borowicza. Niech to bedą takie zdarzenia, które twoim zdaniem najbardziej wpłynęły na ukształtowanie charakteru i osobowości bohatera.

W "Syzyfowych pracach" zostały ukazane te epizody z życia Marcina, które wyraźnie charakteryzują bohatera albo mówią o momentach przełomowych w jego życiu. Przypomnij sobie dzieje Marcina Borowicza i napisz o "pierwszych razach" tego chłopca.

Pierwsza rozpacz po stracie bliskiej osoby.

pierwsze współczucie wobec kolegi

Pierwsze egzaminy

Pierwsze rozstanie z rodzicami

Pierwsze trudy nauki

Pierwsza miłość

Pierwsza lekcja patriotyzmu

Pierwszy "mistrz" Marcina

Pierwsza fascynacja literaturą

pierwsze przjaźnie

Pierwsza wizyta w teatrze

marcin borowicz jako bohater dynamiczy

Trudno jednoznacznie scharakteryzować Marcina, ponieważ nieustannie się zmienia. Jego charakter, światopogląd, jego osobowość - dopiero się kształtują, w zderzeniu z sytuacjami, które przynosi mu życie. Omówione wcześniej momenty inicjacyjne są kluczowe dla rozwoju bohtera i pozwalają czytelnikowi dostrzec jego stałe cechy, które z każdą nową sytuacją wydają się bardziej wyraziste. We szystkich tych sytuacjach Marcin okazuje się przede wszytkim wrażliwy, refleksyjny, opanowany, zamknięty w sobie. Początkowo daje sobą łatwo manipulować, nie ma własnego zadnia, brak mu samodzielności myslenia, później refleksyjna, wrażliwa natura i inteligencja sprawiają, że Marcin rozumie sój błąd i zupełnie zmienia światopogląd - zmienia priorytety i cele. Staje się innym człowiekiem - dojrzewa. Powieść pokazuje więc proces, jakim jest osiąganie samdzielności myślenia - ważnej cechy dorosłości. Bohtera, który przechodzi przemianę wewnętrzną, nazywamy właśnie BOHATEREM DYNAMICZNYM.

ważne pytania

1. Dlaczego Marcina łatwo było zrusyfikować?

2. Dlaczego Marcin wybrał się do teatru na rosyjską sztukę?

3. Dlaczego Borowicz podczas pamiętnej lekcji historii powiedział, że Walecki protestował tylko we własnym imieniu?

Anna Stogowska "Biruta"

4. Dlaczego Marcin pomógł Andrzejowi? O czym świadczy ta pomoc udzielona nieznanemu koledze?

5. Dlaczego Marcin się zmienił? Dlaczego stał się patriotą?

6. Dlaczego Borowicz zakochał się właśnie w Annie Stogowskiej?

7. Czy współczesny młody człowiek może utożsamić się z Marcinem? Czy niektóre doświadzcenia z życia Marcina przypominają Wam Wasze własne doświadczenia życiowe?

Temat 9: Zanim uścisnęli sobie dłonie... - kontrasty i podobieństwa między losami Marcina Borowicza i Andrzeja Radka.

Jan Wacław Machajski, przyjaciel Żeromskiego z lat szkolnych, prototyp Andrzeja Radka

Stefan Żeromski w czasach gimazjalnych

Powrót do listy tematów

W XII rozdziale pojawia się drugi bohater, który staje się na chwilę pierwszoplanową postacią - Andrzej Radek. To syn fornala wiejskiego (robotnika rolnego w pańskim majątku). Chociaż losy Marcina niemal całkowicie wypełniają książkę, to Andrzej Radek jest równie ważnym bohaterem. Czytelenik powinien zwrócić na niego baczną uwagę. Nie bez powodu Stefan Żeromski nadał pierwszemu wydaniu książki tytuł "Andrzej Radek, czyli syzyfowe prace".

W pewnym momencie akcji losy chłopców splatają się. Zapisz w zeszycie trzy wydarzenia/sytuacje, w których bohaterowie uczestniczą razem. 1. ......................................... 2. ........................................ 3. .......................................

Sprawdź

Przypomnij sobie koleje życia Andrzeja Radka. Zapisz w zezycie plan dziejów bohatera. Pomogą Ci rysunki.

Sprawdź

Losy Borowicza i Radka, znim chłopcy spotkaja się w gimnazjum w Klerykowie, są tak odmienne, że siłą tego kontrastu uważny czytelnik mimowolnie dokonuje porównań między tymi dwiema historiami życia. Tak pisał o nich w swojej książce W. Jampolski: "Poprzez przeszkody, poprzez łany życia [...] dwie zmierzają ku sobie i łączą się drogi: droga miękka, kapryśna, nieraz niekonsekwentna, syna szlacheckiego Marcina Borowicza, która, kołując po wertepach młodzieńczej beztroski, potrącajac o przepaść zrusyfikowania się, doprowadza do twardego gruntu, podmurowanego doświadczeniem i bólem, twardą szkołą życia, odrzucającą miękkości - i twardy, prosty, kurzem pokryty, chłopski gościniec Andrzeja Radka" A Ty? Zastanawiałaś/zastanawiałeś się nad tym zagdanieniem? Podziel się swoimi wnioskami, wypełniając tabelkę :)

tabelka porównawcza

Marcin Borowicz

Andrzej Radek

1. pochodzenie społeczne, warunki materialne

2. życie rodzinne, stosunek do rodziców

3. stosunek do nauki

4. stosunek do kolegów

5. wobec rusyfikacji

Bohaterowie

6. cechy charakteru

Andrzej Radek to wytrwały, ambitny chłopiec. Pragnienie zdobywania wiedzy rozbudził w nim Antoni Paluszkiewicz, "Kawka" - jego pierwszy nauczyciel, późniejszy opiekun. Słowa "Kawki" na temat nauki Andrzej zapamiętał na zawsze. Przepisz poniższy cytat i powiedz, jak rozumiesz te słowa (odpowiedź zanotuj w zeszycie).

"Nauka jest jak niezmierzone morze, im więcej jej pijesz, tym bardziej jesteś spragniony. Kiedyś poznasz, jaka to jest rozkosz... Ucz się, co tylko jest sił w tobie, żeby jej zakosztować!" słowa Antoniego Paluszkiewicza ("Syzyfowe prace" S. Żeromski)

Przepisz do zeszytu notatkę. Uzupełnij luki wybranymi wyrazami z ramki (nie wszystkie pasują :)

w odróżnieniu, podobnie jak, zarazem, zarówno, tożsamym, przeciwstawnym, taki sam, w odrożnieniu od, inaczej niż, w przeciwieństwie do

Andrzej Radek, ................................ Marcin Borowicz, uczęszczał do klerykowskiego gimnazjum. Radek, ............................... Marcin Borowicz, nigdy nie uległ mechanizmom polityki rusyfikacyjnej. Dzieje Andrzeja Radka stają się od połowy powieści drugim, paralelnym wątkiem, ................................. wobec losów Marcina. Autor ukazuje momenty przełomowe i wydarzenia odciskajace piętno na psychice ....................... Marcina, jak i Andrzeja.

Pierwotny tytuł powieści Żeromskiego brzmiał ,,Andrzej Radek, czyli Syzyfowe prace". Jeśli spróbujemy zrozmieć zanczenie pojęcia ,,syzyfowa praca" w kontekście losów Andrzeja Radka, pojawi się trzecia interpretacja tytułu tej lektury. Andrzej Radek, przedstawiciel najniższej warstwy społecznej, na wzór Syzyfa toczy upartą walkę z losem, cierpliwie i wytrwale dążąc do celu.

Temat 10: Pożegnanie z lekturą. Jak zapamiętasz tę książkę?

tę

Powrót do listy tematów

Co trzeba zapamiętać?

rodzaj literacki: gatunek literacki: cechy gatunkowe: rodzaj narracji: czas akcji: miejsce akcji: główni bohaterowie: motywy/tematy:

rodzaj literacki: epikagatunek literacki: powieść obyczajowa cechy gatunkowe: narrator, rozbudowany świat przedstawiony rodzaj narracji: trzecioosobowa, wszechwiedząca czas akcji: druga połowa XIX w. miejsce akcji: Kleryków, Gawronki, Owczary (zabór rosyjski) główni bohaterowie: Marcin Borowicz i Andrzej Radek motywy/tematy: szkoła, rusyfikacja, nauczyciel, wpływ literatury na życie, dojrzewanie, patriotyzm, rodzina, matka, samotność, przyjaźń, pierwsza miłość, ambicja, nauka, wdzięczność, bezinteresowna pomoc, przyroda, podział społeczny, powstanie

Dlaczego "Syzyfowe prace" nie są powieścią historyczną?

Akcja powieści historycznej przedstawia okres dziejowy zamknięty dla pisarza - wcześniejszy niż epoka, w której żyje i tworzy autor książki. Natomiast akcja "Syzyfowych prac" toczy się w latach współczesnych Żeromskiemu - to przecież lata jego dzieciństwa i młodości. Książka ma zatem walory historyczne, dokumentalne (stanowi ważne źródło wiedzy o tamtym okresie w dziejach Polski), ale powieścią historyczną nie jest.

Co zapamiętasz z tej książki? Co weźmiesz z niej dla siebie?

ZADANIE Przygotuj "lekturę w pudełku" - włóż do pudełka pięć przedmiotów, które kojarzą Ci się z "Syzyfowymi pracami" i zrób zdjęcie. Następnie wyślij do mnie zdjęcie z opisem wybranych przedmiotów (powiąż je z treścią książki).