Program-Biblioterapia

Z bajką w świat wartości. Program zajęć opiekuńczo-wychowawczych z elementami bajkoterapii.

Barbara Bąk

" Nauczanie wartości to najważniejsza rzecz, jaką możemy zrobić dla szczęścia dziecka". Linda i Richard Eyre

1. Wprowadzenie do programu

Program powstał z myślą o najmłodszych uczniach uczęszczających do klas I-III. W obecnych czasach obserwuje się , iż coraz częściej dzieci wykazują trudności wychowawcze, mają problemy z wyrażaniem i kontrolowaniem emocji. Bywają nadpobudliwe, mają trudności w nawiązywaniu relacji rówieśniczych, zachowują się agresywnie, wulgarnie. Wykazują niskie poczucie wartości, mają trudności w nauce. W dużej mierze problem ten związany jest z tym, iż rodzice zbyt mało czasu poświęcają swoim dzieciom. Zamiast wspólnego czytania książek puszcza się im bajki w telewizji. Dzieci zbyt dużo czasu spędzają przed komputerem i telewizorem. Zadaniem rodziców jest nauczanie wartości, a brak kontaktu z pociechami powoduję, że są one zagubione, wystraszone i osamotnione. Jak twierdzi Linda i Richard Eyre "Wartości moralne są to wskazania lub idee, które wyzwalają zachowania korzystne zarówno dla tego, kto je praktykuje, jak i dla osób, do których są skierowane. Wartości moralne kształtują lepszych ludzi, lepsze życie i lepsze stosunki międzyludzkie".

Zadaniem nie tylko rodziców jest kształtowanie postaw moralnych dzieci, ale również i nauczycieli, dlatego też opracowałam program, który poprzez czytanie bajek wprowadzi dzieci w świat wartości. Czytanie jest znakomitym sposobem na budowaniu mocnego systemu wartości dziecka oraz kształtuje jego wrażliwość moralną. Dzięki odpowiednio dobranej lekturze, można wpłynąć na zmianę myśli, uczuć, zachowań dzieci i młodzieży, wprowadzać ich w świat wartości moralnych, redukować lęki czy pomóc w uwolnieniu się od stresu.W bajkach, w rozwiązywaniu trudnych sytuacji dominuje magia, która służy zaczarowaniu świata, a także wyposażenie go w instrumenty umożliwiające nagłą zmianę sytuacji, ułatwiające zrozumienie rzeczywistości odpowiednio do rozwoju dziecka. Najważniejszą rolą bajki według Marii Molickiej, jest uwalnianie od lęku poprzez oswojenie z zagrożeniem, poprzez danie wsparcia za sprawą świadomości, że dobra wróżka czuwa i oto nagle może nastąpić nieoczekiwana zmiana losu.

2. Założenia programu Przeznaczenie Program przeznaczony jest dla uczniów w wieku 7-10lat uczęszczających do świetlicy szkolnej w szkoły podstawowej z oddziałami integracyjnymi, dlatego też w zajęciach będą brały udział dzieci w normie intelektualnej, z niepełnosprawnością w stopniu lekkim oraz ze spektrum autyzmu.

Czas trwania Program zaplanowałam na okres pięciu miesięcy. Obejmować będzie 20 spotkań. Planowany czas jednego spotkania stanowi 60 minut. Częstotliwość Zajęcia będą odbywały się raz w tygodniu. Struktura zajęć Zajęcia będą miały charakter jednolity, rozpoczynają je zabawy integracyjne, w części zasadniczej wykorzystano bajki, prowadzone będą rozmowy na temat przeczytanego tekstu oraz zajęcia plastyczne. Na zakończenie odbędzie się podsumowanie zajęć.

3. Cele programu • wprowadzenie uczniów w świat uniwersalnych wartości moralnych; • propagowanie czytelnictwa; • ćwiczenie słuchania ze zrozumieniem; • integrowanie się grupy świetlicowej; • rozwijanie słownictwa; • kształtowanie umiejętności wypowiadania się przed grupą;

4. Treści Program składa się z dwudziestu scenariuszy: • Scenariusz nr 1, Świat wartości. • Scenariusz nr 2, Szacunek- podstawa wszystkich wartości. • Scenariusz nr 3, Zwierzęta naszymi przyjaciółmi. • Scenariusz nr 4, Mam prawo być inny. • Scenariusz nr 5, Niepełnosprawny kolega. • Scenariusz nr 6, Babcine opowieści czyli o szacunku do starszych. • Scenariusz nr 7. Kolorowe dzieci, o tolerancji wobec osób różnych narodowości i ras. • Scenariusz nr 8, Rodzicielska miłość. • Scenariusz nr 9, W krainie przyjaźni • Scenariusz nr 10, To moje, o umiejętności dzielenia się. • Scenariusz nr 11, Dobro powraca ze zdwojoną siłą. • Scenariusz nr 12, Być uczciwym.

• Scenariusz nr 13, Powiedz prawdę. • Scenariusz nr 14, Strach ma wielkie oczy. • Scenariusz nr 15, Jestem odpowiedzialny. • Scenariusz nr 16, Uwierz w siebie. • Scenariusz nr 17, Nie poddawaj się, czyli o wytrwałości w dążeniu do celu. • Scenariusz nr 18, Samochwała, czyli o zgubnym przechwalaniu się. • Scenariusz nr 19, Sztuka odmawiania. • Scenariusz nr 20, Zbiorowa odpowiedzialność za dobro ogółu, czyli czym jest solidarność?

5. Procedury osiągania celów Metody: • praca z tekstem; • rozmowa kierowana; • metoda praktycznego działania; • burza mózgów; • mapa mentalna; • drama; • elementy metody zabawy; • metaplan; • scenki sytuacyjne; • pogadanka; • elementy muzykoterapii i arteterapii

Formy: • indywidualne • zbiorowe • zespołowe

Materiały i środki dydaktyczne • książki , teksty bajek terapeutycznych; • arkusze papieru; • mazaki; • kredki; • chusta animacyjna; • Bum bum rurki; • instrumenty muzyczne; • tablica interaktywna; • komputer; • głośnik; • bloki rysunkowe; • sprzęt sportowy; • karty pracy; • warzywa, owoce; • pacynki; • parawan; • lampa;

Literatura przedmiotu Antosiewicz Agnieszka, Inspirujące bajki, Kraków. Antosiewicz Agnieszka, Mądre bajki, Kraków. Antosiewicz Agnieszka, Mądre bajki. Pozytywne myślenie, Kraków. Antosiewicz Agnieszka, Mądre bajki. Przyjaźń, Kraków. Bąk Joanna, Wiewióra- Pyka , Bajkowe spotkania. Program zajęć wychowawczo-profilaktycznych dla uczniów szkoły podstawowej, Kraków 2003. Del Amo Jean-Babtiste, Martin Pauline, Tak jak ty, Warszawa 2019. Gałka Dominika, Przygody Fenka. Prawdomówność. Bielsko-Biała 2019. Głowińska Anita, Kicia Kocia. To moje! Poznań 2019. Koźmińska Irena, Olszewska Elżbieta, Wychowanie przez czytanie,Warszawa 2019 Koźmińska Irena, Olszewska Elżbieta, Z dzieckiem w świat wartości, Warszawa 2007. Młodnicka Urszula. Waligóra Agnieszka, Jesteś ważny Pinku, Gliwice 2020. Molicka Maria, Bajki terapeutyczne dla dzieci, Poznań 1999.

Molicka Maria, Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii, Poznań 2002. Nitsch Cornelia, Bajki pomagają dzieciom, Warszawa 2001. Zelenay Ewa, Bajkowe mosty, czyli całkiem inne bajki rodzinne, Kielce 2007. 12 ważnych opowieści. Polscy autorzy o wartościach. Poznań.

6. Przewidywane osiągnięcia • pozna wartości moralne; • zintegruje się z grupą; • zainspiruje się czytaniem literatury dziecięcej; • wzbogaci słownictwo; • rozwinie umiejętność uważnego słuchania; • zwiększy pewność siebie. 7. Ewaluacja • Formatywna- po każdym spotkaniu • Sumatywna- po zakończeniu programu.

8. Scenariusze zajęć

SCENARIUSZ nr 4 Temat zajęć: Mam prawo być inny Cele ogólne: tolerancja i akceptacja osób wyróżniających się w grupie Cele szczegółowe : uczeń • wie co to jest tolerancja; • określa czym jest talent; • potrafi właściwie zachować się wobec osób wyróżniających się w grupie; • uważne słucha opowiadania; • wypowiada sie na zadany temat; • czeka na swoją kolej; • słucha innych; • naśladuje ruchy prowadzącego.

Metody: pogadanka, burza mózgów, metaplan, pedagogika zabawy, scenki sytuacyjne, praca z tekstem. Formy pracy: indywidualna zbiorowa Środki dydaktyczne: tekst opowiadania, tablica interaktywna, komputer, papier pakowny, marker, maski, białe kartki, kredki, klej. Literatura: Bąk Joanna, Wiewióra -Pyka, Bajkowe spotkania. Program zajęć wychowawczych dla uczniów szkoły podstawowej, Kraków 2003.

Przebieg zajęć Część wstępna Przywitanie dzieci. Zabawa chustą animacyjną. Dzieci trzymają chustę przed sobą. Na hasło : witam wszystkich, którzy: są dzisiaj zadowoleni; • chętnie wstawali do szkoły; • zdobyli dobre oceny; • mają coś niebieskiego; • mają krótkie włosy; • mają spódniczki osoby te zamieniają się miejscami. Podnoszą chustę do góry i przechodzą pod nią.

Część właściwa

• Wysłuchanie opowiadania "Gruby, chudy, mały".

• Wykonanie metaplanu.

• Odgrywanie scenek sytuacyjnych- dzieci podzielone są na dwie grupy. Pierwsza grupa zakłada maski(straszne, śmieszne, brzydkie), druga grupa naśmiewa sie, obraża, komentuje maski. Dzieci ściągają maski i opowiadają o swoich odczuciach.

• Wyjaśnienie powiedzenia "Nie oceniaj książki po okładce". Rozmowa

• Zabawa integracyjna "Czy chudzi czy grubi". Dzieci naśladują ruchy zgodne z tekstem piosenki.

• Wysłuchanie piosenki "Piosenka o naszych talentach" Mała Orkiestra Dni Naszych

• Nić talentów-każdy uczeń bierze do ręki wełnę i mówi co potrafi robić i co może zrobić dla kolegi, któremu poda włóczkę. Następnie włóczka wraca i role się odwracają. • Wykonanie obrazka ze swoim talentem- każdy obrazek to cegiełka. Ułożenie cegiełek w kształcie piramidy, na której szczycie jest sukces całej grupy. Uświadomienie uczniom, że wzajemny szacunek, akceptacja, współpraca doprowadzi to osiągnięcia zamierzonego celu. Łatwiej zrealizować plan wspólnie niż samemu.

Część podsumowująca Uczniowie wyrażają swoje przemyślenia dotyczące przeprowadzonych zajęć. Opisują swoje emocje i uczucia, które im towarzyszyły. Wypowiadają się na temat wartości jakie wyniosły z zajęć.

SCENARIUSZ NR 9 Temat zajęć: W krainie przyjaźni Cele ogólne: uświadomienie uczniom czym jest przyjaźń i jakie jest jej znaczenie w życiu człowieka Cele szczegółowe w zakresie: uczeń  słucha ze zrozumieniem;  wypowiada się na zadany temat;  określa cechy przyjaciela;  bierze aktywny udział w zabawie;  zgodnie pracuje w grupie;  wykonuje prace plastyczne czysto i estetycznie.

Metody: praca z tekstem, elementy pedagogiki zabawy, elementy arteterapii, metoda aktywizująca słoneczko, burza mózgów Formy organizacyjne:  Indywidualna;  Grupowa;  Zbiorowa. Środki dydaktyczne: tekst bajki, głośnik, telefon, żółte koło, promyki słońca, kamienie, mazaki, farby, pojemnik na wodę, pędzel, arkusze papieru , chustka, szal, pachołki, krzesła.

Literatura: Koźmińska Irena, Olszewska Elżbieta, Z dzieckiem w świat wartości. Warszawa 2007 Molicka Maria, Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii. Bajka o dwóch ołówkach, Poznań 2002.

Przebieg zajęć

Część wstępna

Zabawa taneczna- dzieci dzielimy na dwie grupy, tworzą dwa koła, wewnętrzne i zewnętrzne. Gra muzyka, a kiedy milknie osoby ze środka odwracają się do tych na zewnątrz, mówią swoje imię i wspólnie tańczą. Następnie znowu tworzą koła. Zabawa trwa do póki wszyscy ze sobą nie zatańczą.

Część właściwa

• Wysłuchanie „Bajki o dwóch ołówkach” Marii Molickiej. Omówienie wysłuchanego tekstu:  Jak wyglądały ołówki leżące w piórniku?  Jak nazwiemy to co łączyło ołówek szary i kolorowy?  Jak inne kredki postrzegały przyjaźń dwóch ołówków?  Co zrobił ołówek szary, gdy przyjaciela spotkało nieszczęście?  Co oznacza powiedzenie "Prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie".

• Dzielenie uczniów na cztery grupy. Każda grupa przygotowuje 3 promienie słońca, na których zapisują cechy prawdziwego przyjaciela. Przyklejanie promieni do słońca i omówienie ich. • Jedną z cech dobrego przyjaciela jest zaufanie, chcąc ukazać uczniom na czym polega zaufanie dzielimy uczniów na grupy trzy osobowe.Dzieci tworzą wagoniki. Pierwsze dziecko jest maszynistą i ma zawiązane oczy, drugie wagonikiem, a trzecie kierownikiem pociągu, który nawiguje maszynistę. Maszynista musi pokonać tor przeszkód zgodnie z instruowaniem kierownika pociągu i nie doprowadzić do wykolejenia się pociągu. Po skończonej zabawie dzieci opowiadają o swoich odczuciach.

• Stworzenie przepisu na wieloletnią przyjaźń. Na arkuszu papieru zapisujemy pomysły uczniów , w jaki sposób należy postępować, aby nasze przyjaźnie były trwałe. • Zabawa "Gorące krzesełka" przy piosence „Dłonie” M. Jeżowskiej • Zajęcia plastyczne- wykonanie "Kamienia przyjaźni". Dzieci dekorują kamienie mazakami lub farbami wg. uznania, a następnie wręczają swojemu przyjacielowi lub najlepszemu koledze.

Cześć podsumowująca • uczniowie wyrażają swoją opinię na temat zajęć • określają czy omawiany temat jest dla nich ważny • wymieniają cechy jakie powinien mieć ich przyjaciel.

Dziękuję za uwagę