Układ pokarmowy i odżywianie się zwierząt

UKŁAD POKARMOWY I ODŻYWIANIE SIĘ ZWIERZĄT

Spis treści

01. Wprowadzenie

02. Układy pokarmowe u poszczególnych grup zwierząt

02.1 Bezkręgowce

02.2. Strunowce

03. Różne przykłady strategii polowania

04. Składniki odżywcze niezbędne do funkcjonowania

05. Bibliografia

01.

Wprowadzenie

Wszystkie organizmy żywe do funkcjonowania potrzebują składników odżywczych, z których czerpią energię na różne procesy m.in. oddychanie, trawienie. Zwierzęta niestety nie umieją same ich produkować, tak jak to robią rośliny, dlatego muszą pobierać je ze środowiska, w którym żyją. Oznacza to, że są organizmami cudzożywnymi.

Możemy podzielić je ze względu na rodzaj przyjmowanego pokarmu na:

-roślinożerców (pokarm roślinny), -mięsożerców (pokarm mięsny np. inne zwierzęta), -wszystkożerców (żywią się i roślinami i innymi zwierzętami), -płynożerców (pokarm w postaci płynu np. komary) -padlinożerców (zwierzęta odżywiające się martwą materią).

01.

Wprowadzenie

Królestwo zwierząt dzielimy na dwa typy bezkręgowce i strunowce.

Odżywianie się i budowa układu pokarmowego u tych typów, gromad różni się nieco m.in. ze względu na ich styl, środowisko życia, zapotrzebowanie na określone składniki odżywcze.

Watch

02.

Układ pokarmowy

02.1

Bezkręgowce

GĄBKI Porifera

-nie występuje u nich układ pokarmowy, są filtratorami -woda wpływa przez liczne kanały wodne do jamy centralnej zwanej spongocelem, wyścielonej choanocytami -cząsteczki pokarmowe wychwycone przez choanocyty trawione są wewnątrzkomórkowo przez lizosomy -zbędna woda usuwana jest przez otwór wyrzutowy

Bezkręgowce

02.1

Istnieją również gąbki drapieżne np. Asbestopluma hypogea.

Bezkręgowce

02.1

PARZYDEŁKOWCE Cnidaria

-dzielą się na: stubiopławy, krążkopławy, kubłopławy i koralowce, żyją w środowisku wodnym, głównie słonym -swoje ofiary chwytają za pomocą czułek lub płatów gębowych -mają specjalne komórki parzydełkowe z płynem obezwładniającym -ofiara kierowana jest do jamy gastralnej (chłonąco-trawiącej) -1. trawienie zewnątrzkomórkowe --> 2. trawienie wewnątrzkomórkowe przy udziale lizosomów -układ pokarmowo-naczyniowy- jama gastralna z rozgałęzieniami -odżywiają się: rybami, planktonem, skorupiakami, małymi meduzami

Bezkręgowce

02.1

PŁAZIŃCE Platyhelminthes

-należą do nich wirkokształtne (śr. wodne), tasiemce i przywry (pasożyty zwierząt) -układ pokarmowy składa się kolejno z: otworu gębowego, jelita przedniego, gardzieli oraz ślepo zakończonego jelita środkowego -nie mają odbytu, niestrawione resztki usuwane są otworem gębowym -u tasiemców układ pokarmowy jest całkowicie zredukowany, wchłaniają cząsteczki substancji pokarmowych całą powierzchnią ciała

Bezkręgowce

02.1

WROTKI Rotifera

-większość jest filtratorami, -żywią się martwą materią organiczną, bakteriami, glonami i pierwotniakami. -układ pokarmowy jest drożny -posiadają aparat wrotny, któremu zawdziędzają nazwę -w jego skład wchodzi: jama gębowa do której prowadzi otwór gębowy, gardziel (z kutykularnymi szczekami rozdrabniającymi pokarm), przełyk, żołądek (zachodzi tam trawienie chemiczne), jelito zakończone kloaką (końcowy odcinek jelita, gdzie odchodzą układ rozrodczy i wydalniczy) oraz otwór odbytowy

Play

Bezkręgowce

02.1

NICIENIE Nematoda

-wiele jest pasożytami zwierząt lub roślin, występują również formy wolno żyjące -sposób ich odżywiania się jest różnorodny ponieważ występuję praktycznie w każdym rodzaju środowiska -układ pokarmowy jest drożny -składa się z: otworu gębowego, jamy gębowej, silnie umięśnionej gardzieli, jelita przedniego (gdzie zachodzi trawienie), jelita środkowego (wyścielony mikrokosmkami, odbywa się wchłanianie substancji pokarmowych), jelita tylnego i odbytu

Bezkręgowce

02.1

PIERŚCIENICE Annelida

-należą do nich m.in. wieloszczety, skąposzczety, pijawki -większoś to drapieżniki, niektóre są także pasożytami, a także saprofagami -wodne gatunki są często filtratorami -układ pokarmowy jest drożny -ma postać umięśnionej rury -składa się z: otworu gębowego, prowadzącego do jamy gębowej, umięśnionej gardzieli (u niektórych form posiada kutykularne zęby), przełyku (jego dolna część tworzy wole u skąposzczepy, pijawki), żołądka, jelita środkowego, krótkiego jelita tylnego zakończonego odbytem -odżywiają się organizmami zwierzęcymi i roślinnymi, martwą materią organiczną

Bezkręgowce

02.1

STAWONOGI Arthropoda

-dzielą się na: skorupiaki, szczękoczułokopodobne (m.in pajęczaki) oraz tchawkodyszne (wije i owady) -u stawonogów układ pokarmowy jest zróżnicowany -składa się z podstawowych czterech części: otworu gębowego, jelita przedniego (w którego skład wchodzi zazwyczaj jama gębowa, gardziel, przełyk, czasami też wole i żołądek), jelita środkowego i jelita tylnego, kończącego się kloaką i odbytem.

Bezkręgowce

02.1

Bezkręgowce

02.1

MIĘCZAKI Mollusca

-głównymi grupami są: ślimaki, małże i głowonogi -wyróżnia się ślimaki roślinożerne, mięsożerne, wszystkożerne, nieliczne to pasożyty -większość małż to filtratory -głowonogi są drapieżnikami (ważną rolę prłni chitynowy dziób) -układ pokarmowy składa się z: otworu gębowego, gardzieli, często także tarki (brak jej u małży), żołądka, jelita środkowego, jelita tylnego, zakończonego odbytem, otwierającym do jamy płaszczowej

Bezkręgowce

02.1

SZKARŁUPNIE Echinodermata

-zalicza się do nich: liliowce, rozgwiazdy, wężowidła, jeżowce i strzykwy -szkarłupnie są drapieżnikami, padlinożercami i filtratorami, -latarnia Arystotelesa charakterystyczna dla jeżówców (narząd gębowy złożony z 5 płytek wapiennych ułatwiających zdobywanie pożywienia) -strzykwy-muł, drobne cząsteczki organiczne -układ wodny (charakterystyczny dla szkarłupni) pomaga w zdobywaniu pokarmu, szkarłupnie otaczając muszlę ramionami otwierą ją przy pomocy nóżek wodnych -układ pokarmowy składa się z: jelita przedniego, w którego skład wchodzą przełyk i żołądek, jelita środkowego oraz jelita tylnego zakończonego odbytem

Strunowce

02.2

OSŁONICE Tunicata

-Gardziel z licznymi szczelinami skrzelowymi (kosz skrzelowy, gdzie zachodzi wymiana gazowa) stanowi główną część układu pokarmowego -rynienka pokarmowa (endostyl) w koszu skrzelowym wytwarza śluz -są filtratorami, mechanizm pobierania pokarmu-bardzo podobny do gąbek i małż

Strunowce

02.2

BEZCZASZKOWCE Acrania

-są filtratorami -układ pokarmowy składa się z: otworu gębowego ze szczecinkami gębowymi, jamy gębowej, gardzieli (ze szelinami skrzelowymi przez które przepływa woda, a następnie przez otwór odpływowy wypływa z ciała), endostyl (posiada gruczoły wytwarzające śluz i rzęski), przełyk, jelito (uchyłek wątrobowy wytwarzający enzymy trawienne), otwór odbytowy

Strunowce

02.2

KRĄGŁOUSTE Cyclostomata

-są to pasożyty lub saprofagi (padlinożercy) -otwór gębowy w postaci okrągłego lejka z przyssawkami, pomagającymi w przyczepieniu się do ofiary -składa się z: otworu skrzelowego prowadzącego do gardzieli, otworu gębowego prowadzącego do przełyku, jelito przednie, środowe, pęcherzykowata trzustka, jelito tylne z odbytem -otwor odbytowy wyznacza granicę między tułowiem a ogonem -przedstawicielem jest minóg rzeczny

Strunowce

02.2

RYBY Pisces

-głównie to drapieżniki, planktożercy, a czasami roślinożercy -układ pokarmowy zaczyna się otworem gębowym prowadzącym do jamy gębowej, w której znajdują się zęby (w kościach podniebienia i szczęki). Dalej jest przełyk, żołądek, jelito cienkie (środkowe) i grube (tylne), zakończone odbytem. -U ryb chrzęstnoszkieletowych występuje kloaka. -dwunastnica to przednia część jelita, uchodzą do niej przewody gruczołów trawiennych: trzustki i wątroby

Strunowce

02.2

PŁAZY Amphibia

-dorosłe- drapieżniki przede wszystkim bezkręgowców, czasami małych kręgowców -nie piją wody- pochłaniają ją całą powierzchnią ciała. -układ pokarmowy składa się z: otworu gębowego, jamy gębowej (znajdują się w niej zęby, ułatwiające przytrzymywanie ofiary, która jest połykana w całości), w której jest silnie umięśniony język, gardzieli, żołądka, jelita cienkiego i grubego oraz kloaki -larwy płazów ogoniastych-podobna budowa układu pokarmowego -larwy płazów bezogonowych- żywią się planktonem zawiesiną, tylko otwór gębowy pokryty jest zrogowaciałym naskórkiem, umożliwiającym zeskrobywanie pokarmu

Strunowce

02.2

GADY Reptilia

-wyróżnia się cztery rzędy: żółwie, krokodyle, sfenodonty oraz łuskonośne -większość to drapieżniki, ale również występują roślinożercy np. żółwie -ich układ pokarmowy składa się z: otworu gębowego, jamy gębowej, w której znajdują się zęby (tylko żółwie ich nie mają) oraz umięśniony język (u różnych gatunków pełni różne funkcje); gardzieli, przełyku, żołądka (u większości jednokomorowy, krokodyle mają dwukomorowe), jelita cienkiego (do dwunastnicy uchodzą przewody wyprowadzające trzustki i wątroby), jelita ślepego (między jelitem cienkim a grubym) i jelita grubego zakończonego kloaką -niektóre gatunki posiadają zęby jadowe

Strunowce

02.2

PTAKI Aves

-ptaki odżywiają się różnorodnym pokarmem, lecz większość to drapieżniki -układ pokarmowy składa się z: otwóru gębowego, jamy gębowej, w której skład wchodzi umięśniony język (gruczoły ślinowe, brak zębów); gardzieli, przełyku (u niektórych górna część rozszerza się w wole), żołądku (u większości dzieli się na przedżołądek inaczej żołądek gruczołowy i żołądek mięśniowy), jelita cienkiego i grubego, jelita ślepego (zawiera mikroorganizmy rozkładające celulozę) i kloaki -przystosowanie ptaków do pobierania różnych pokarmów

Strunowce

02.2

Przystosowanie ptaków do pobierania różnych pokarmów

-drapieżne- szpony, zakrzywiony dziób, specyficzne ułożenie piór wokół głowy umożliwiające wyłapywanie fal dźwiękowych, zwracanie wypluwek (niestrawionych części pokarmu) - owadożerne- mocny dziób, długi język, w przypadku dzięcioła także dwa palnce skierowane do przodu umożliwiające stabilne zawieszenie się na korze drzewa - wodno-błotne odżywiające się bezkręgowcami- długi zakrzywiony dziób, długie kończyny z wydłużonymi palcami -odżywiające się nasionami- masywny dziób umożliwiający rozgniatanie nasion, silne mięśnie szczęki -odcedzające pokarm z wody- szeroki, płaski dziób z rogowymi listewkami, gęste upierzenie pokryte warstwą wosku, obecność płon pławnych między palcami -wszystkożerne-masywny, długi dziób, dobry wzrok i łatwe uczenie się, chowanie pokarmu w kryjówkach

• Dziób ma postać rynienki u ptaków pijących nektar kwiatów, np. kolibra.
• Zamiast kubków smakowych występują pojedyncze ciałka smakowe.
• U gołębi w okresie wylęgu wytwarzanejest mleczko wola tzw. „ptasie mleczko” stanowiące pokarm dla piskląt

Strunowce

02.2

SSAKI Mammalia

-dzieli się je na: prassaki, ssaki niższe i ssaki wyższe (łożyskowce) -są ssaki mięsożerne, roślinożerne, rybożerne, owadożerne, padlinożerne, wszystkożerne -składa się z: otworu gębowego, jamy gębowej, w której znajdują się gruczoły ślinowe (wytwarzają ślinę-nawilżenie pokarmu i wstępne trawienie), umięśniony język (ułatwia połykanie) i zęby (rozdrabnianie pokarmu, brak ich u mrówkojadów, waleni fiszbinowych i dorosłych dziobaków); gardzieli, przełyku, żołądeka, jelita grubego, jelita ślepego oraz odbytu (kloaka u stekowców) -plan budowy układu pokarmowego wszystkich ssaków jest podobny, a różnice w budowie są skutkiem trawienia i pobierania pokarmu o różnorodnym pochodzeniu.

Strunowce

02.2

Różnice dotyczą:

• budowy i ułożenia zębów

-zęby składają się z jednego lub kilku korzeni, szyjki, korony. -sub. budulcowa- zębina -wyróżnia się dwie generacje- zęby mleczne i stałe -Zróżnicowane są na: -siekacze -kły -zęby policzkowe

• liczby zębów, która podaje się w postaci wzoru zębowego

w liczniku to kolejno liczby poszczególnych typów zębów szczęki górnej, a w mianowniku- dolnej. Podany wyżej przykład dotyczy uzębienia człowieka.

Strunowce

02.2

• budowy żołądka

-U mięsożerców jest jednokomorowy, przystosowany do wstępnego trawienia białek -U przeżuwaczy żołądek zbudowany jest z czterech komór: -żwacza (znajdują się w nim symbiotyczne organizmy, które wytwarzają celulazę, enzym rozkładający celulozę z roślin), -czepca, -ksiąg (zachodzi wchłanianie wody z miazgi pokarmowej) -trawieńca (znajduje się tam kwas solny, którym nasiąka zmielony pokarm). Następnie pokarm trafia do dwunastnicy, gdzie zachodzi trawienie.

• w końcowym odcinku układu pokarmowego

-w jelicie ślepym- gryzonie i zajęczaki, aby nie stracić symbiontów zjadają własne odchody -w jelicie ślepymi i okrężnicy u koniowatych

03

Różne przykłady strategii polowania

Składniki odżywcze niezbędne do funkcjonowania

04

05

Bibliografia

-Biologia na czasie 2, Marek Guzik, Ryszard Kozik, Władysław Zamachowski, Nowa Era, 2020r -Biologia. Fizjologia zwierząt z elementami fizjologii człowieka, Barbara Bukała, OMEGA, 2013r. -Biologia. Strunowce, Barbara Bukała, OMEGA, 2012r. -Biologia. Bezkręgowce, Barbara Bukała, OMEGA, 2012r.-https://biol-med.com/2020/04/22/uklad-pokarmowy-kregowcow/-https://ebook-24.edu.pl/kursy/mod/page/view.php?id=213 -https://www.superakwarium.pl/foto/1222013477.jpg -https://prezi.com/xb-vb19vrt3_/sposoby-polowania/ -https://sciaga.pl/tekst/126846-127-drapieznictwo -https://ireland.apollo.olxcdn.com/v1/files/ndb9jr0spnzq-PL/image;s=644x461 -https://biologhelp.pl/matura/matura-maj-2017-poziom-rozszerzony-nowy/zadanie-11 -https://epodreczniki.pl/a/ssaki-panuja-na-ladzie/DWbYjUuYk -https://eszkola.pl/biologia/uklad-pokarmowy-wydalniczy-i-nerwowy-ssakow-4052.html -https://epodreczniki.pl/a/ptaki/Dm2nUR4Uo -https://docplayer.pl/57151577-Przewod-pokarmowy-przezuwacza.html -https://eszkola.pl/biologia/uklad-pokarmowy-wydalniczy-i-nerwowy-gadow-3901.html -https://sciaga.pl/slowniki-tematyczne/2011/gady/ -https://www.szkolnictwo.pl/szukaj,Minogi#Uk.C5.82ad_pokarmowy -https://profundal.pl/rozgwiazdy/ -https://slideplayer.pl/slide/1272513/ -http://biologia1234567.blogspot.com/2012/04/ -http://parafia-dziwiszow.eu/biologia/klII/Biologia.Gabkiiparzydelkowce.pdf -https://biol-med.com/2020/04/22/uklad-pokarmowy-kregowcow/ -https://eszkola.pl/biologia/uklad-pokarmowy-wydalniczy-nerwowy-ryb-3882.html