Mchy

Temat: Mchy

NaCoBeZu

> elementy, z których są zbudowane mchy > rola mchów w przyrodzie > znaczenie mchów w gospodarce człowieka > cechy pospolitych gatunków mchów

Mchy to niewielkie rośliny tworzące gęste skupiska przypominające miękkie poduchy, tzw. darnie. Podobnie jak glony są organizmami samożywnymi, które do życia potrzebują wody, soli mineralnych, dwutlenku węgla i światła. Cechuje je odporność na długotrwałą suszę. Zwarta grupa tych roślin potrafi gromadzić duże ilości wody w licznych wąskich przestrzeniach pomiędzy poszczególnymi osobnikami i częściami ich ciała.

Środowisko życia mchów

Dzięki zdolności do wchłaniania wody mchy występują we wszystkich strefach klimatycznych, jednak większość gatunków najczęściej można spotkać na obszarach klimatu umiarkowanego. Żyją w bardzo różnych siedliskach – od zupełnie suchych po bardzo wilgotne. Pojawiają się w lasach lub nad brzegami strumieni, na wilgotnych łąkach i bagnach. Rosną w cienistych i wilgotnych miejscach na glebie, powalonych pniach i korze drzew, na skałach i kamieniach. Niektóre przystosowały się do życia na wydmach lub w wodzie. Nie ma ich jedynie w morzach. Są i takie gatunki, które obrastają mury, dachy i nieuczęszczane drogi w środowisku miejskim.

Budowa mchów

• Nie posiadają wyspecjalizowanej tkanki, która przewodzi wodę i substancje odżywcze między częściami rośliny.
• Nie mają tkanki okrywającej, dzięki czemu mogą wchłaniać wodę przez liście.
• Zamiast korzeni mają chwytniki, zamiast łodygi – łodyżkę, a zamiast liści – listki.
• Rozmnażają się płciowo oraz bezpłciowo przez zarodniki.

Mchy należą do roślin zarodnikowych, ponieważ w procesie rozmnażania tworzą zarodniki.

Budowa mchu płonnika

Płonnik pospolity rośnie w wilgotnych lasach i na łąkach. Występuje gromadnie, tworząc puszyste darnie. Można go spotkać w całej Polsce. Jest dosyć duży, osiąga nawet 30 cm wysokości.

Zadanie 1

Zadanie 2

https://epodreczniki.pl/a/mchy/D1yVpeKf0

Rozmnażanie mchów

Rozmnażanie mchów przebiega cyklicznie w dwóch etapach zwanych przemianą pokoleń. W jednym roślina rozmnaża się płciowo, w drugim bezpłciowo. Pokoleniem rozmnażającym się płciowo jest zielona, ulistniona łodyżka posiadająca organy płciowe produkujące gamety. Pokolenie bezpłciowe stanowi osadzona na niej bezlistna łodyżka z zarodnią.

Rozmnażanie mchów

4. Po zapłodnieniu na szczycie ulistnionej łodyżki wyrasta łodyżka z zarodnią rozmnażająca się bezpłciowo – przez zarodniki.

3. Łodyżki rosną bardzo blisko siebie, dzięki czemu plemniki mogą w kroplach wody przepłynąć do komórek jajowych.

2. Splątek daje początek licznym ulistnionym łodyżkom. Każda z nich na szczycie wytwarza plemniki albo komórki jajowe.

1. Zarodnik, z którego wyrasta kilkumilimetrowa, nitkowata zielona struktura zwana splątkiem.

https://epodreczniki.pl/a/mchy/D1yVpeKf0

Znaczenie mchów w przyrodzie

Są organizmami pionierskimi. Mchy żyjące na skałach, wydmach i w innych niedostępnych miejscach, podobnie jak porosty przyczyniają się do tworzenia gleby. Ich obumarłe szczątki wzbogacają podłoże w próchnicę, przygotowując je dla innych bardziej wymagających roślin. Dzięki ich obecności woda opadowa nie spływa po podłożu bezpośrednio do rzek, lecz jest magazynowana w darniach. W ten sposób mchy chronią przed gwałtownym podnoszeniem się poziomu wód w rzekach, co zmniejsza groźbę powodzi. Zwarta darń tych roślin chroni też glebę przed erozją (wymywaniem przez wodę opadową, wywiewaniem przez wiatr). Warstwa mchów i ściółki jest środowiskiem życia olbrzymiej liczby pierwotniaków, grzybów oraz zwierząt bezkręgowych (ślimaków, owadów, pająków) i drobnych kręgowców (żaby, jaszczurki, gryzonie).

Znaczenie mchów dla człowieka

Spośród mchów największe znaczenie dla człowieka mają torfowce. Torf ma liczne zastosowania w ogrodnictwie i rolnictwie, lecznictwie i kosmetyce. Z rozdrobnionego i wymieszanego z wodą torfu powstaje borowina wykorzystywana do rozgrzewających okładów i kąpieli o właściwościach przeciwzapalnych i bakteriobójczych. Z torfu wytwarza się również papier i tekturę. Doniczki wykonane z torfowej tektury są używane do produkcji rozsady roślin. W Irlandii i Finlandii torf do tej pory jest spalany w celu uzyskania energii cieplnej i elektrycznej.

Mech torfowiec

Torfowce to mchy ściśle związane ze środowiskiem wodnym. Wraz z innymi roślinami tworzą niezwykłe zbiorowiska roślinne – torfowiska. Powstają one na zarastających jeziorach lub powoli płynących, krętych rzekach. Wielkie, miękkie darnie torfowców są naturalnymi magazynami wód opadowych.

Łodyżki pojedynczej rośliny torfowca mają liczne, gęsto ulistnione odgałęzienia. Cienkie listki zbudowane są z dwóch rodzajów komórek. Żywe, zielone, wyposażone w chloroplasty prowadzą fotosyntezę. Pomiędzy nimi leżą martwe, beczułkowate komórki służące jako zbiorniki wody. Ich grube ściany mają otworki, przez które woda wnika do wnętrza. Dzięki temu torfowce nasiąkają wodą jak gąbka i mogą zgromadzić jej nawet kilkanaście razy więcej niż same ważą.

Torfowce mają zdolność nieograniczonego wzrostu. Podczas gdy wierzchołek rośliny stale się wydłuża, dolna, zanurzona w wodzie część stopniowo obumiera. Bez dostępu do tlenu ze szczątków torfowców formuje się miękka, brunatna masa – torf, którego głównym składnikiem chemicznym jest węgiel. Z odkładających się stale warstw tworzą się grube, mające czasem kilkanaście metrów grubości pokłady tego surowca. Proces powstawania torfu trwa niekiedy kilka tysięcy lat.

https://epodreczniki.pl/a/mchy/D1yVpeKf0

Rozpoznaj gatunki mchów

Podsumowanie

• Mchy obficie występują w wilgotnych środowiskach lądowych.
• Są to rośliny zarodnikowe zaliczane do organowców. Mchy są zbudowane z ulistnionej łodyżki, na której znajdują się organy płciowe, oraz łodyżki bezlistnej, na której rozwija się zarodnia.
• Mchy regulują krążenie wody w środowisku, są schronieniem i pokarmem dla zwierząt.
• Torf wykorzystywany jest w lecznictwie, ogrodnictwie oraz jako źródło opału.

Ćwiczenia 2, 3 str. 120 PODRĘCZNIK