Zależności pokarmowe między organizmamiN

Prezentacja

ZALEŻNOŚCI POKARMOWE MIĘDZY ORGANIZMAMI

INDEX

Łańcuch troficzny

Poziomy troficzne

Sieć pokarmowa

Obieg materii

Przepływ energii

Życie zwierząt w dużej mierze koncentruje się na poszukiwaniu pokarmu i unikaniu drapieżników. Każde zwierzę może być w każdej chwili albo obiadem, albo biesiadnikiem.

Myszołów jest pospolitym w Polsce ptakiem drapieżnym. Poluje zwykle na nornice, ale chętnie zabija i pożera także niewielkie ptaki

Co to jest łańcuch troficzny?

Łańcuch pokarmowy (troficzny) to szereg organizmów ustawionych w takiej kolejności, że każde poprzednie ogniwo stanowi źródło pokarmu dla następnego ogniwa w szeregu. Łańcuch troficzny rozpoczyna się od producenta i obejmuje konsumentów kolejnych rzędów:

producent

konsument II rzędu

konsument I rzędu

Przykłady łańcuchów pokarmowych

W łańcuchu pokarmowym gatunek będący jednym ogniwem łańcucha stanowi podstawę pożywienia gatunku będącego jego kolejnym ogniwem.

Poziomy troficzne

PRODUCENCI

Podstawą funkcjonowania większości ekosystemów jest obecność organizmów samożywnych, tzw. producentów. Podczas procesu fotosyntezy producenci wytwarzają materię organiczną (biomasę). Ilość biomasy produkowanej jest różna dla różnych ekosystemów. Na przykład lasy tropikalne są ekosystemami produkującymi wiele materii organicznej, a lasy klimatu umiarkowanego produkują jej znacznie mniej. Z kolei pustynie, na których szata roślinna jest bardzo uboga, wytwarzają niewiele biomasy. Głównymi czynnikami sprzyjającymi szybkiemu przyrostowi masy roślin są odpowiednio wysoka temperatura i wilgotność, długi okres wegetacji oraz żyzność gleb.

Wytwarzanie materii organicznej odbywa się i na lądzie, i w środowisku wodnym. Zarówno w wodach słodkich, jak i słonych żyje wiele roślin oraz samożywnych bakterii, protistów i glonów. Woda pokrywa ok. 2/3 powierzchni kuli ziemskiej, dlatego produkcja biomasy w oceanach stanowi znaczną część całej produkcji biomasy na Ziemi.

KONSUMENCI

Im większa jest masa materii organicznej wytwarzanej przez rośliny w ciągu roku, tym więcej zwierząt roślinożernych może się utrzymać w danym ekosystemie.Spożywają one trawę, liście, owoce, nasiona, a nawet korzenie, drewno i korę. Pozyskane substancje pokarmowe roślinożercy wykorzystują jako źródło energii oraz wbudowują we własne ciała, dzięki czemu mogą rosnąć i rozmnażać się. Roślinożercy są pokarmem dla zwierząt mięsożernych. Te z kolei mogą paść ofiarą innych, często większych od siebie, drapieżników.

W ekosystemach największą biomasę stanowią producenci. Biomasa konsumentów na kolejnych poziomach troficznych stanowi ok. 10% tej z poprzedniego poziomu.

DESTUENCI

Organizmy cudzożywne, które odżywiają się martwą materią organiczną, są nazywane saprobiontami. Niektóre z nich pełnią w ekosystemach funkcję destruentów.Potrafią one rozłożyć szczątki organizmów do związków mineralnych, które następnie stają się składnikiem powietrza (dwutlenek węgla i woda) oraz gleby (sole mineralne) i mogą być pobrane przez rośliny.Dzięki temu procesowi martwa materia organiczna nie zalega w ekosystemach, lecz rozłożona do prostych substancji jest na nowo wbudowywana w organizmy – najpierw roślinne, a później zwierzęce. Do destruentów należą bakterie i grzyby. Występują licznie w ściółce leśnej i górnych warstwach gleby, a także w mule zalegającym na dnie zbiorników wodnych. Ich obecność w ekosystemach jest niezbędna. Bez ich aktywności obieg materii (krążenie pierwiastków) w przyrodzie byłby niemożliwy.

Sposoby odżywiania

Jednym z podstawowych dążeń każdego organizmu jest zaspokajanie potrzeb pokarmowych. Pokarm to źródło niezbędnych substancji chemicznych, które umożliwiają rozwój i regenerację organizmu, jego prawidłowe funkcjonowanie oraz dostarczają energii. Energia zużywana jest w pierwszej kolejności do podtrzymania funkcji życiowych, a jej nadwyżki umożliwiają na przykład rozmnażanie, wzrost organizmu lub są magazynowane.

Ze względu na sposób zdobywania pokarmu organizmy dzielimy na: samożywne, czyli prowadzące procesy foto- lub chemosyntezy; są to wszystkie glony, większość roślin oraz niektóre bakterie i protisty; dla organizmów prowadzących fotosyntezę źródłem energii jest światło; cudzożywne, czyli pobierające pokarm z otoczenia; należą do nich wszystkie zwierzęta i grzyby oraz większość bakterii, część protistów i nieliczne rośliny; źródłem energii dla organizmów cudzożywnych jest pożywienie zawierające związki organiczne (głównie cukry, białka i tłuszcze).

Sieć pokarmowa

Sieć pokarmowa (troficzna) to wiele łańcuchów pokarmowych danego ekosystemu połączonych systemem zależności pokarmowych.

W przyrodzie bardzo rzadko występują proste łańcuchy pokarmowe, to znaczy takie, w których dane organizmy odżywiają się tylko jednym rodzajem pokarmu. Np. nasz szkodnika – gąsienicy barczatki sosnówki, która zjada igły sosny, albo u australijskiego torbacza koali, żywiącego się wyłącznie liśćmi eukaliptusa. Najczęściej jednak jeden organizm odżywia się wieloma innymi organizmami, np. pokarmem jastrzębia są nie tylko sikory, ale także zające, myszy, ptaki, jaszczurki. Pokarmem zająca czy myszy są zarówno liście traw, jak i nasiona, pędy oraz korzenie wielu innych roślin. Świadczy to o istnieniu kilku łańcuchów, które łączą się i krzyżują ze sobą, tworząc schemat przypominający wyglądem sieć powiązań i zależności pokarmowych.

Zwróć uwagę na czym polega obieg materii oraz przepływ energii w ekosystemie. Zwróć uwagę gdzie pojawia się słowo krążenie a gdzie przepływ!

Obieg materii w przyrodzie

Materią nazywamy wszystkie znane substancje. Z materii zbudowane są rośliny, zwierzęta i człowiek oraz środowisko. Materii w przyrodzie nie ubywa ani nie przybywa. Uczestniczy za to w nieustannym obiegu.

Jak już wiemy, proste związki (np. woda, dwutlenek węgla czy sole mineralne) są przyswajane przez producentów w procesie fotosyntezy. Wytwarzane są z nich białka, cukry i tłuszcze budujące roślinę. Kiedy roślina zostanie zjedzona, związki zostają wykorzystane przez roślinożercę do budowy jego organizmu. Część materii zostaje wydalona, np. w postaci prostych związków nieorganicznych, jak woda i dwutlenek węgla w procesie oddychania. Drapieżniki zjadają roślinożerców i materia trafia z kolei do nich. Po śmierci każdego organizmu jego ciało jest rozkładane przez destruentów na proste związki chemiczne. Te znów są wykorzystywane przez producentów i obieg się zamyka.

Przepływ energii przez ekosystem

Równocześnie z krążeniem materii w ekosystemach zachodzi przepływ energii. Ilość materii w obiegu jest stała i po rozmaitych przemianach pozostaje ona nadal w ekosystemie. Natomiast energia musi być do ekosystemu wprowadzona z zewnątrz i stopniowo ulega rozproszeniu. Ogromna większość energii pochodzi ze Słońca. Rośliny wykorzystują energię świetlną i magazynują ją w związkach chemicznych. Znaczną część tej energii wykorzystują do budowy swoich ciał, wytwarzania kwiatów, owoców i nasion. Dlatego tylko część energii trafia do konsumentów I rzędu. Roślinożercy ponownie zużywają znaczną część energii zawartej w pokarmie na swoje czynności życiowe (ruch, ogrzewanie ciała, zdobywanie pokarmu, oddychanie, rozmnażanie itp.). Tylko część zostaje zmagazynowana i trafia do drapieżników. Gdy szczątki i odchody producentów i konsumentów w końcu rozłożą destruenci, to uwalniają resztę energii zawartej w związkach chemicznych. Raz wykorzystana energia nie może być ponownie użyta. Dlatego mówimy, że w przyrodzie odbywa się krążenie materii i przepływ energii.

Aby nie dopuścić do niedoboru energii w ekosystemie, trzeba ją stale uzupełniać. Jest to możliwe dzięki roślinom, które wykorzystują energie słoneczną. Jednocześnie energia jest w ekosystemie stale rozpraszana i tracona na wszystkich poziomach troficznych. Dlatego mówimy, że energia przeplywa przez ekosystem.

Zapamiętaj! Materia ciągle krąży w ekosystemie, natomiast energia przepływa przez ekosystem!

Było sobie życie - Łańcuch pokarmowy

Dziękuję za uwagę! Marzena Kieca

Prezentacja powstała w oparciu o: - zasoby Internentu - treści i zdjęcia z podreczników różnych wydawnictw