Czarnobyl

Katastrofa

W CZARNOBYLU

Budowa elektrowni zaczęła się w latach 70’ XX wieku. Pierwszy reaktor uruchomiono w 1977 roku. W kolejnych latach do użytku oddano kolejne reaktory, w tym w 1983 roku czwarty, w którym później doszło do katastrofy. W sumie reaktorów miało być 6, ale po wypadku zaprzestano dalszej rozbudowy elektrowni.

elektrownia

Czarnobylska Elektrownia Jądrowa leżała w pobliżu miasta Prypeć na Ukrainie, 18 km na północny zachód od miejscowości Czarnobyl, 16 km od granicy ukraińsko-białoruskiej i około 110 km od Kijowa.

Chłodzenie lekką wodą i moderacja grafitem umożliwiła stosowanie jako paliwa uranu, którego nie trzeba było dodatkowo wzbogacać. Dzięki temu reaktory typu RBMK są bardzo ekonomiczne, ale również łatwo wywołać ich niestabilność.

Reaktory

W skład wchodziły cztery reaktory typu RBMK-1000, każdy o maksymalnej mocy cieplnej 3,2 GW.Reaktory te były wykorzystywane w radzieckich elektrowniach od lat 60’ XX wieku. Nigdy nie spełniały one norm bezpieczeństwa obowiązujących w państwach zachodnich.

Feralny eksperyment

Reaktor miał zostać odłączony od sieci 25 kwietnia 1986 (piątek). Dzienna zmiana pracowników została uprzedzona o planowanym doświadczeniu i zapoznała się z odpowiednimi procedurami. Nad przebiegiem eksperymentu i działaniem nowego systemu regulacji napięcia czuwać miała specjalnie powołana grupa specjalistów w dziedzinie elektryczności pod nadzorem Anatolija Diatłowa

Do katastrofy doszło w trakcie eksperymentu, który miał zwiększyć bezpieczeństwo elektrowni w sytuacji awaryjnej.Test miał wykazać, jak długo po ewentualnej awarii elektrownia będzie w stanie produkować energię na potrzeby swojej własnej pracy.

Jedna z okolicznych elektrowni nieoczekiwanie przerwała produkcję energii. Aby zapobiec niedoborom elektryczności, dyspozytornia mocy w Kijowie zażądała opóźnienia wyłączenia reaktora do wieczora, kompensując popołudniowy wzrost zapotrzebowania na elektryczność. O godzinie 23:04 z dyspozytorni mocy w Kijowie nadeszła zgoda na wyłączenie reaktora.

Przbieg Awarii

Zgodnie z planem eksperymentu od rana moc reaktora była stopniowo obniżana aż do poziomu 50%.Ze względu na planowany eksperyment wyłączono wiele z normalnie działających systemów bezpieczeństwa.

Według pierwotnego planu eksperyment miał być przeprowadzony za dnia, a zadaniem nocnej zmiany byłoby jedynie czuwanie nad systemem chłodzenia wyłączonego już reaktora. To opóźnienie było katastrofalne w skutkach. Dzienna zmiana, zaznajomiona z procedurami, dawno już zakończyła pracę. Zespół ekspertów również odczuwał zmęczenie bezczynnym oczekiwaniem od rana.

Pracownicy elektrowni prawdopodobnie za bardzo zredukowali moc reaktora, która spadła do 10 MW. To spowodowało nadmierne wydzielanie się ksenonu-135, który w dalszym stopniu zmniejszał moc, powodując tzw. „zatrucie ksenonowe”. W takiej sytuacji reaktor powinno się wyłączyć na 24 godziny. Jednak obsługa elektrowni nie zdała sobie sprawy z „zatrucia ksenonowego” i zaczęła zwiększać moc reaktora do poziomu pozwalającego na przeprowadzenie testu.

Operatorzy nacisnęli przycisk bezpieczeństwa, który miał awaryjnie wyłączyć reaktor. Jednak przez budowę prętów bezpieczeństwa, które, zanim wygasiły reaktor, na chwilę dodatkowo przyśpieszały reakcje, system doprowadził do wydzielenia się jeszcze większej ilości energii. O 01:24 ciśnienie pary wodnej doprowadziło do pierwszej eksplozji.

Pierwszy wybuch

O godzinie 01:23:04 rozpoczął się niedopracowany eksperyment. Z powodu wielu błędów i wad konstrukcyjnych wymknął się spod kontroli. Reaktor utracił stabilność, a częściowo wyłączone wcześniej systemy awaryjne nie zadziałały.

Spowodowało to zapłon kilku ton grafitowych bloków izolujących reaktor, które płonąc przez 9 dni, uwolniły do atmosfery najwięcej izotopów promieniotwórczych. Większość z 211 prętów kontrolujących pracę rdzenia reaktora stopiła się.

Drugi wybuch

Następnie doszło do drugiej, większej eksplozji wodoru i tlenu, która wysadziła ważącą 1200 ton pokrywę ochronną reaktora i zniszczyła budynek czwartego bloku. To właśnie w wyniku pożaru do atmosfery dostało się najwięcej radioaktywnego pyłu.

Przyczyny

Na początku winę całkowicie zrzucono na personel. Do takiego wniosku doszła państwowa komisja śledcza oraz sąd. Anatolij Diatłow został skazany na 10 lat więzienia, jednak ze względu na zły stan zdrowia spowodowany chorobą popromienną, zwolniono go z więzienia przed końcem kary.W roku 1993 opublikowano nowy raport, który mówił o nieprawidłowościach w konstrukcji reaktora.

Wciąż nie da się jednoznacznie stwierdzić, czy większą winę za katastrofę ponosi błąd ludzki, czy wady konstrukcyjne samego reaktora. Istnieją co najmniej 2 oficjalne wersje przyczyny awarii oraz kilka alternatywnych o różnym stopniu wiarygodności.

27 kwietnia rano na miejsce katastrofy dotarł profesor Borys Legasow. To on zarządził natychmiastową ewakuację 10 kilometrowej strefy śmierci, która objęła pobliskie miasto Prypeć. Na zlecenie Legasowa, na płonący reaktor zaczęto zrzucać z wojskowych śmigłowców kilka tysięcy ton piasku, boru, dolomitu, gliny i ołowiu. Materiał topił się i tworzył zwartą bryłę otaczającą reaktor, dzięki czemu udało się opanować pożar.

Akcja ratunkowa

Niedługo po wybuchu pożaru grafitu na miejsce katastrofy przybyła straż pożarna. Strażacy byli przekonani, że gaszą zwyczajny pożar dachu elektrowni. Nikt nie ostrzegł ich przed niebezpieczeństwem kontaktu z radioaktywnym dymem.

Reakcja Władz

OFIARY

Najnowszy raport Komitetu Naukowego ONZ ds. Skutków Promieniowania Atomowego (UNSCEAR) stwierdza, że 134 pracowników elektrowni jądrowej i członków ekip ratowniczych było narażonych na działanie bardzo wysokich dawek promieniowania jonizującego, po których rozwinęła się ostra choroba popromienna.

Najwyższe władze ZSRR w pierwszych dniach po katastrofie zdecydowały o zatajeniu informacji na jej temat. Mieszkańcy najbardziej zagrożonych napromieniowaniem Białorusi i Ukrainy dostali oficjalny nakaz uczestnictwa w pierwszomajowych defiladach. Dopiero 14 maja, oficjalnie powiadomiono o awarii.

Po katastrofie utworzono strefę zamkniętą, która mierzy 2,5 tyś km i wysiedlono z niej wszystkich mieszkańców. Wyłączono z uprawy 100 tyś ha i zlikwidowano 20 pobliskich kołchozów. Utworzono 2 strefy - w promieniu 10 km - "szczególnego zagrożenia" i 30 km - "o najwyższym stopniu skażenia".

Skutki

Skutkiem awarii było powstanie chmury radioaktywnego pyłu, która przykryła Ukrainę, Białoruś, europejską część Rosji, Macedonię, Serbię, Chorwację, Bułgarię, Grecję, Rumunię, Litwę, Estonię, Łotwę, Finlandię, Danię, Norwegię, Szwecję, Austrię, Węgry, Czechy, Słowację, Holandię, Belgię, Słowenię, Polskę, Szwajcarię, Niemcy, Włochy, Francję i Wielką Brytanię.

ELEKTROWNIA

Kolejki po płyn Lugola

W ciągu kilku dni po 29 kwietnia płyn Lugola wypiło 18,5 miliona osób, w większości dzieci i młodzieży, aby zapobieć wchałananiu się izotopu jodu.

W listopadzie 2016 roku nad zniszczony przez wybuch reaktor nr 4 nasunięto nową osłonę w postaci stalowej arki, która pokryła stary sarkofag, chroniący to niebezpieczne miejsce przez 30 lat.

Niedaleko uruchomiono pierwszą na Ukrainie elektrownię słoneczną, o symbolicznej mocy 1 MW. Na powierzchni 1,6 h zainstalowano 3800 paneli fotowoltaicznych.