Ballady: ,,Świtezianka", ,,Rybka" i ,,Rękawiczka"

podsumowanie wiadomości

Ballady

Czym jest ballada?

• Ballada to utwór, który łączy w sobie cechy liryki, epiki i dramatu.

Cechy liryki: - podział na strofy - rymy - środki stylistyczne

Cechy epiki: - fabuła - akcja - bohaterowie - narrator opowiadający o wydarzeniach

Cechy dramatu: - monologi - dialogi

• Ballada reprezentuje mądrość i sprawiedliwość ludową: nie ma winy bez kary.
• Wydarzenia rozgrywają się na dwóch płaszczyznach: w świecie realistycznym i fantastycznym.
• Ważną rolę pełni przyroda, będąca świadkiem wydarzeń.

Ciekawostka! Adam Mickiewicz był samotnikiem, zwłaszcza jako dziecko.

Życiorys A. Mickiewicza

Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798 roku w Zaosiu koło Nowogródka. W 1815 roku rozpoczyna się etap wileńsko - kowieński, kiedy Adam udał się do Wilna i na tamtejszym uniwersytecie rozpoczął studia. W tym czasie Mickiewicz nawiązał bliższe kontakty z grupą filomatów i filaretów, pisał także swoje pierwsze utwory poetyckie, takie jak: ,,Oda do młodości". Wtedy poznał Marylę Wereszczakównę, do której miłość mocno wpłynęła na jego życie osobiste i na jego twórczość. W Kownie Mickiewicz napisał m.in. ,,Ballady i romanse", ,,Grażynę" oraz II i IV część ,,Dziadów". W 1823 roku organizacja filomatów, do której przynależał Mickiewicz, została zdekonspirowana. Mickiewicza zesłano do Rosji, a wydarzenie to stało się początkiem tzw. etapu rosyjskiego. W Rosji powstały jego słynne ,,Sonety krymskie" oraz ,,Konrad Wallenrod". W 1829 roku rozpoczął się etap drezdeński w życiu Mickiewicza. Po wyjeździe z Rosji znalazł się we Włoszech, gdzie dowiedział się o wybuchu powstania listopadowego. Zdecydował się udać do Polski, gdzie przybył pod koniec 1831 roku, jednak nie udało mu się przedostać do Królestwa. W 1832 roku znalazł się w Dreźnie, gdzie powstała najsłynniejsza, III część ,,Dziadów". Później przyjechał do Paryża, gdzie postanowił pozostać na dłużej. W Paryżu rozpoczął się ostatni już, czyli czwarty etap życia Mickiewicza. Tam ożenił się z Cecylią Szymanowską oraz wydał ,,Pana Tadeusza". Później rozpoczął działalność publicystyczną na łamach Trybuny Ludów. Zmarł 26 listopada 1855 roku. Dzieła poety stały się trwałą częścią naszej świadomości narodowej. Są nieustannie wznawiane i komentowane.

Świtezianka

czas i miejsce akcji

genzeza

bohaterowie

Analiza

Nastrój

streszczenie i plan wydarzeń

problematyka

Geneza

Ballada ,,Świtezianka'' powstała w latach 1819-1822. Znajduje się w zbiorze "Ballad i Romansów", który ukazał się w Wilnie w 1822 r. W młodości Adam Mickiewicz przebywał nad jeziorem Świteź, niedaleko Nowogródka. Poeta słyszał wiele opowieści związanych z tym miejscem, dlatego stworzył swoją historię.

Analiza

budowa

cechy ballady w świteziance

• Utwór posiada 38 strof, z których każda po cztery wersy.
• Rymy są przeplatające (krzyżowe), dokładne, żeńskie.

• Liryka: jest podzielona na strofy, wersy i zawiera liczne środki stylistyczne (np. ,,lotne stopy", ,,wesół jak rybka"),
• epika: ,,Świtezianka" posiada lekko zarysowaną akcję, a także świat przedstawiony (czas, miejsce, bohaterowie, wydarzenia); o tym, co się dzieje opowiada trzecioosobowy narrator,
• dramat: występują monologi i dialogi pomiędzy bohaterami.

,,Próżno się za nią strzelec pomyka, Rączym wybiegom nie sprostał; Znikła jak lekki powiew wietrzyka, A on sam jeden pozostał.''

• PLAN WYDARZEŃ

• STRESZCZENIE

1. Spacery strzelca z nieznajomą. 2. Przysięga wierności ukochanej. 3. Przestroga dziewczyny. 4. Pojawienie się tajemniczej postaci w jeziorze. 5. Zachęta tajemniczej postaci. 6. Wahanie chłopaka. 7. Wyruszenie za kobietą do jeziora. 8. Przemienienie kobiety w towarzyszkę spacerów. 9. Przypomnienie przysięgi i zapowiedź kary. 10. Tułaczka dusz.

Pewna dziewczyna i strzelec codziennie spotykają się nieopodal jeziora Świteź. Pewnego razu chłopiec daje jej propozycję, żeby zamieszkała z nim, bo zbliża się jesień. Ona odmawia i przestrzega strzelca o świętości przysięgi, a następnie znika. Strzlec błąka się po brzegu, aż z jeziora wynurza się piękna dziewczyna, która kusi go do siebie. On jej ulega, lecz gdy znajdują się na środku jeziora, chłopak zobaczył, że jest to dziwczyna, z której składał przysięgę o wierności. Za karę jego dusza zostaje uwięziona w modrzewiu.

Czas i miejsce akcji

Czas akcji

Czas nie jest dokładnie określony, wiemy tylko, że jest to koniec lata i początek jesieni.

miejsce akcji

Miejsce akcji to okolice jeziora Świteź, które obecnie znajduje się na terenie Litwy.

Bohaterowie

dziewczyna

Świtezianka

chłopak

• jest to piękny młody chłopak, strzelec w pobliskim borze, nieopodal ma swą chatkę, do której zaprasza dziewczynę,
• charakteryzuje go lekkomyślność i wiarołomność, gdyż nie usłuchał przestrogi i poszedł za zjawą z jeziora,
• kara była jednak zbyt sroga, ponieważ strzelec był młody, niedoświadczony oraz propozycja Świtezianki była niepospolita i kusząca

• jest to dziewczyna z boru przemieniona w nimfę wodną,
• niezwykle piękna i kusząca, podmiot liryczny porównuje jej twarz do płatków róży

• jest to dziewczyna nieznanego pochodzenia, codziennie spotyka się ze strzelcem w borze,
• charakteryzuje ją rozwaga, ostrożność, kiedy wystawia na próbę wierność chłopaka, boi się, że obietnice są płytkie, że w sercu chłopaka czają się ,,lisie zamiary"

Nastrój

Ważną rolę odgrywa przyroda, która buduje nastrój. Noc z błyszczącym księżycem podkreśla piękno, błogość i tajemniczość miłości kochanków. Koniec lata mówi o zmianach i o przemijaniu, o końcu tej miłostki. Burzliwość wody buduje grozę i napięcie, które wyprzedza ukaranie młodzieńca.

Obraz ,,Świtezianka" autorstwa Kazimierza Alchimowicza

Problematyka

Motywy:

Ballada to opowieść o miłości, która łączy przedstawioną parę. Nie jest to jednak uczucie czyste, pełne. Jest to miłość, która szybko przemija, o której łatwo jest zapomnieć. Młodzieniec poprzez swoje zachowanie prezentuje konsekwencje łamania słowa. Krzywoprzysięstwo w stosunku do ukochanej zostaje surowo ukarane.

Rybka

analiza

Bohaterowie

streszczenie i plan wydarzeń

motywy

Czas i miejsce akcji

Analiza

budowa

cechy ballady w Rybce

• Utwór składa się z 35 strof, w tym każda posiada cztery strofy po osiem głosek.
• Rymy są przeplatające (krzyżowe), dokładne i żeńskie.

• Liryka: jest podzielona na strofy, wersy i zawiera liczne środki stylistyczne (np. ,,smutna dziewica", ,,Niestety!"),
• epika: ,,Rybka" posiada lekko zarysowaną akcję, a także świat przedstawiony (czas, miejsce, bohaterowie, wydarzenia); o tym, co się dzieje opowiada trzecioosobowy narrator,
• dramat: występują monologi i dialogi pomiędzy bohaterami

,,Złotemi plamki nadobna, Kraśne ma po bokach piórka, Główka jak naparstek drobna, Oczko drobne jak paciórka.''

Streszczenie i plan wydarzeń

plan wydarzeń

streszczenie

Młoda Krysia biegnie nad brzeg rzeki i skarży się Świteziankom, że została zdradzona przez bogatego szlachcica, następnie rzuca się do wody. Nadchodzi sługa z niemowlęciem, który szuka dziewczyny, ponieważ trzeba je nakarmić. Krysia zamienia się w syrenę, daje dziecku mleka i wraca pod wodę. Tak dzieje się codziennie, aż któregoś razu sługa nie może tam pójść, bo szlachcic z nową żoną spacerują w tym miejscu. Po długim czasie mężczyzna podchodzi i spostrzega suche koryto oraz dwa gładzy. Wraca do domu w radości i modlitwą na ustach.

1. Pojawienie się Krysi nad brzegiem rzeki.2. Skarga na okrutnego kochanka. 3. Samobójstwo Krysi. 4. Przybycie sługi z dzieckiem. 5. Przemiana rybki w syrenę. 6. Spacer bogatego pana z żoną. 7. Ukaranie małżeństwa poprzez zamianę w głazy. 8. Powrót sługi do domu.

Czas i miejsce akcji

czas akcji

Czas akcji nie jest dokładnie określony, zapewne są to czasy współczesne autorowi.

miejsce akcji

Miejsce akcji to brzeg pewnej rzeki, niedaleko dworku szlacheckiego.

Bohaterowie

Krysia

Sługa

Panicz

• Jest to dziewczyna niskiego pochodzenia, która została zdradzona przez bogatego szlachcica. Posiada dziecko, przez które chwilowo wacha się nad popełnieniem samobójstwa.
• Wraz ze Świteziankami mści się na niewdzięczym kochanku i jego żonie.
• Krysia jest naiwna, lecz bardzo uczciwa. Boleśnie odczuwa zdradę bogatego pana, więc zapewne kochała go mocno, szczerze i bezinteresownie. Kocha również swoje dziecko.

• Panicz uwiódł Krysię, a następnie ożenił się z bogatą hrabiną, zostawiając Krysię w rozpaczy.
• Jest bezwstydny, okrutny i nieuczciwy, nie przejmuje się uczuciami dziewczyny. Jest obrazem zbrodni uwiedzenia, za co otrzyma surową karę.

• Jest to sługa w szlacheckim domu, codziennie przychodzi z dzieckiem do Krysi, żeby ona je nakarmiła.
• Sługa wie o krzywdach zadanych Krysi przez panicza, dlatego ucieszył się, kiedy szlachcic i księżna otrzymali karę.

Inne postacie: księżna, dziecko.

Motywy

• Utwór uka­zu­je rów­nież motyw winy i kary, nie­wier­ny pa­nicz musi po­nieść karę za uwie­dze­nie i oszu­ka­nie na­iw­nej dziew­czy­ny. Spra­wie­dli­wość wy­mie­rza­ją siły nad­przy­ro­dzo­ne, któ­re zmie­nia­ją go w głaz. Kon­se­kwen­cje po­no­si tak­że księż­na, co uka­zu­je jak mści­wy­mi isto­ta­mi są Świ­te­zian­ki.
• Bal­la­da po­ru­sza motyw matki, cho­ciaż trud­no jed­no­znacz­nie oce­nić po­sta­wę Kry­si. Z jed­nej stro­ny za­cho­wu­je się ego­istycz­nie, po­peł­nia sa­mo­bój­stwo, cho­ciaż ma dziec­ko, któ­rym po­win­na się za­jąć. In­stynkt spra­wia jed­nak, że na­wet w po­sta­ci ryb­ki znaj­du­je spo­sób, aby za­opie­ko­wać się sy­nem.
• Motyw natury wskazuje na to, że siła przyrody ma moc ingerowania w życie człowieka, a nawet wymierzania sprawiedliwości.

Życiorys F. Schillera

Fryderyk Schiller urodził się w 1759 roku w okolicach Stuttgartu, w ubogiej rodzinie. Od dzieciństwa wykazywał talent literacki. Dzięki pomocy księcia Wirtembergii ukończył medycynę i prawo w akademii wojskowej Karlsschule Stuttgart. Po studiach pracował w Stuttgarcie jako lekarza wojskowy. Jego pierwsza słynna sztuka – „Zbójcy” – wywołała tak ogromne poruszenie, że poeta został aresztowany, a ponadto zakazano mu publikacji dalszych utworów. Udało mu się jednak potajemnie opuścić Stuttgart i wyjechać do Weimaru. W 1789 roku Schiller otrzymał posadę wykładowcy historii i filozofii w Jenie. W 1790 roku ożenił się z Charlotte von Lengefeld, z którą miał czworo dzieci. Od 1794 roku wraz z Goethem wydawał czasopismo „Horen”, które stanowiło jeden z najważniejszych pism niemieckich intelektualistów. W 1799 roku został zaś zaproszony do Weimaru i wspólnie Goethemz utworzył słynny Teatr Weimarski. Był to bardzo dobry okres dla dramatycznej twórczości Schillera. W 1802 roku poeta otrzymał tytuł szlachecki. Zmarł na gruźlicę w 1805 roku, w wieku 45 lat. Pochowano go na cmentarzu św. Jakoba w Weimarze.

Rękawiczka

Analiza

bohaterowie

streszczenie i plan wydarzeń

nastrój

czas i miejsce akcji

motywy

Analiza

budowa

Cechy ballady w ,,rękawiczce"

• Liryka: jest podzielona na strofy, wersy i zawiera liczne środki stylistyczne (np. ,,I ziewy rozdarł straszliwie, I kudły zatrząsł na grzywie,", ,,dzikich bojów"),
• epika: ,,Rękawiczka" posiada lekko zarysowaną akcję, a także świat przedstawiony (czas, miejsce, bohaterowie, wydarzenia); o tym, co się dzieje opowiada trzecioosobowy narrator,
• dramat: występują monologi i dialogi pomiędzy bohaterami.

• Utwór zawiera 7 strof, która mają nierówną ilość wersów i głosek.
• Rymy również są nieregularne, występują ich wszystkie rodzaje.

,,Król skinął znowu. Znowu przemknie się krata, Szybkimi skoki, chciwy połowu, Tygrys wylata. Spoziera z dala I kłami błyska, Język wywala, Ogonem ciska I lwa dokoła obiega . Topiąc wzrok jaszczurczy Wyje i burczy; Burcząc, na stronie przylega."

Streszczenie i plan wydarzeń

plan wydarzeń

streszczenie

• Król wraz z dworem zasiada na trybunach i daje znak do rozpoczęcia widowiska. Najpierw wychodzi leniwy lew i zaraz się kładzie. Następnie pojawia się tygrys, który chciałby zaatakować, lecz lęka się lwa. Na koniec wchodzą dwa głodne lamparty i rozpoczyna się walka. Nagle spada na arenę rękawiczka, należąca do Marty, bogatej panienki. Prowokuje rycerza Emroda do odzyskania rękawiczki, co ten wykonuje, ale nie ma zamiaru być razem z tak próżną dziwczyną i rzuciwszy zgubę w jej twarz - odchodzi.

1. Znak króla na rozpoczęcie igrzysk. 2. Wyjście lwa. 3. Pojawienie się tygrysa. 4. Wpuszczenie lampartów i początek walki. 5. Zrzucenie rękawizki i prowokacja ze strony Marty. 6. Odzyskanie zguby przez Emroda. 7. Odrzucenie fałszywej miłości.

Czas i miejsce akcji

czas akcji

• Akcja ma miejsce w epoce średniowiecza. Wskazuje na to postać rycerza Emroda i króla.

Miejsce akcji

• Miejsce akcji to arena, krużganki.

Bohaterowie

Król

Emrod

Marta

• Jest to rycerz zakochany w Marcie, dziewczyna rzucając rękawiczkę poprosiła go, żeby ją przyniósł, co też wykonał.
• Jest dzielny, mężny, wychodzi na arenę, aż ,,Dziwią się panie, dziwią się rycerze."
• Emrod to człowiek rozumny i honorowy. Wykonuje rozkaz panienki, jak przystało na rycerza, lecz nie daje bawić się sobą i odrzuca Martę. Publicznie wytyka jej próżność i lekkomyślność.

• Zasiadłszy na trybunach, daje rozkaz o rozpoczęciu igrzysk.

• Jest to zamożna i niezwykle piękna dziewczyna, która ma wielu adoratorów.
• Pod niewinną, delikatną maską kryje się okrucieństwo i egoizm. Marta nie liczy się z tym, że Emrod może zginąć, chce się zabawić i pragnie ośmieszyć Emroda. Jest lekkomyślna i próżna, zapatrzona w siebie.

Nastrój

Ważną rolę w utworze odgrywa nastrój, który który jest budowany od początku. F. Schiller podkreśla grozę zwierząt za pomocą zgrubień i onomatopei. Napięcie sięga zenitu, kiedy Emrod wkracza na arenę, żeby odzyskać rękawiczkę.

,,Rękawiczka"

Motywy

Dziękuję za uwagę!

Natalia Sidorowicz