01.04

II EDYCJA PAKIETU DZIAŁAŃ EDUKACYJNYCH „Ochrona gatunków i siedlisk Natura 2000 na obszarze RPN”.

Żabim skokiem, gadzim okiem

WPROWADZENIE

Nauczyciel proponuje, aby każdy z uczniów wybrał sobie jakim zwierzęciem chciałby być. Uczniowie prezentują swój wybór bez użycia słów. Prowadzący pyta uczniów jakich zwierząt było najwięcej prosząc o krótkie uzasadnienie ich wyboru. Nauczyciel wprowadza pogadankę na temat co sprawia, że są zwierzęta, które budzą nasz lęk i obawy, a co pozytywne skojarzenia. Zadaje pytanie, kto chciał być płazem. Prowadzący w pogadance dąży do tego, by uczniowie zrozumieli, że brak wiedzy doświadczenia o danym gatunku zwierząt często przesądza o naszym nastawieniu i dalszym zachowaniu.

1 EXPA.

OUT-OF-THE-BOX

SPRÓBUJ PRZEZ 2 MINUTY NIE MYŚLEC O ŻABIE

Dla przykładu nauczyciel wymienia filmy, cytaty, przysłowia, powiedzenia, kawały, piosenki, miejscowości, imiona artystyczne, dzięki którym niechęć do płazów może zostać odczarowana. Przypomina bajkę o księżniczce lub księciu zamienionego w żabę, pyta o Kermita z programu „ The Muppet Show” czy Crazy Frog, Nawiązuje do muzyka Żabsona, czy sklepu spożywczego Żabka. Wymienia miejscowości związane z płazami m.in. Płazów, Płaza (woj. małopolskie, powiat chrzanowski). Jako ciekawostkę podaje, że od 2002 w Polsce funkcjonuje Muzeum Żaby przy Dyrekcji PN Gór Stołowych. Kolekcja to ok. 3 tys. eksponatów pochodzących z ok. 20 krajów świata. Nawiązuje do A. Mickiewicza, który w Panu Tadeuszu (księga VIII, wiersz 581) pisał: „Żadne żaby nie grają tak pięknie jak polskie”. Prowadzący przypomina, że płazy pojawiają się również w przysłowiach. Nauczyciel podaje przykłady przysłów prosząc uczniów o interpretację:• Idź z głupim po raki, on żaby łowić będzie.• Konia kują, żaba nogę podstawia.• Koza wrzosu, bocian żaby, a żaba błota szuka.• Zarzekała się żaba błota.Nauczyciel przypomina, że ludzie przekazują sobie także powiedzenia dotyczące płazów, tj.: Nie bój żaby, Żadna żaba królewicza nie podrobi, Nie każda chce mieć Księcia z Bajki... niektórym wystarczy Żaba z charakterem. Na zakończenie fazy wstępnej pyta uczniów czy ktoś zna kawały na temat płazów. Prowadzący opowiada żart: „Przychodzi żaba do lekarza i mówi: Panie doktorze, coś mnie w stawie łupie. Na to doktor:– To chyba rak...”Nauczyciel pyta uczniów o cechy z jakimi kojarzą ci się im płazy i sugeruje, by wybrać wspólnie te przychylne i nieprzychylne.

CZARY - MARY

Jedynie wiedza jest kluczem do rozumienia przyrody, a nie mity, legendy i podania.

Nawiązywały do embrionalnych faz życia, symbolizowały płodności..

Indianie Nawaho wierzyli, że pierwotnie żaby były ludźmi i żywiły się uprawianą przez siebie kukurydzą.

W średniowieczu chrześcijanie widzieli w nich pomocnice czarownic, symbol skąpstwa i pożądania..

Proces rozwoju żaby miał odniesienie do zmian faz księżyca.

Ropucha ze względu na swój jad postrzegana była jako stworzenie grzeszne.

Ropuchy kojarzone były z długowiecznością, a w Chinach i w Europie z bogactwem, stąd spotyka się wyobrażenia ropuch przyozdobione kamieniami szlachetnymi.

W Egipcie bogini przypominająca żabę, Heket strzegła nowo narodzonych dzieci.

Kumkanie żab zapowiadało opady deszczu.

W Amazonii była symbolem cudzołóstwa.

Zmienność ich wyglądu wpłynęła zapewne na znane z folkloru opowieści o przemianach żab w książęta.

Nicolas J.Saunders „Dusze zwierząt, Muza S.A, 1996, Warszawa [w:] P.Tałałaj „Poznaj płazy Biebrzańskiego Parku Narodowego”.

2 EXPA.

SKOJARZENIA

WZROK

DOTYK

ZAPACH

SMAK

SŁUCH

3 EXPA.

HERPETOLOGIA

(z gr. herpeton – „zwierzę pełzające” i logos „nauka”. czyli nauka o zwierzętach pełzających) – dział zoologii badający płazy i gady.W obrębie tej nauki wyróżnia się niekiedy jeszcze batrachologię (płazy) i reptiliologię (gady), ale w zasadzie najczęściej używanym określeniem jest herpetologia. Wspólna nauka badająca dwie osobne gromady to wynik tego, że przez jakiś czas (również za życia Linneusza) płazy i gady były zaliczane do jednej grupy (na podstawie budowy serca). Zmieniło się to dopiero w drugiej połowie XVIII wieku, kiedy wyodrębniona została gromada gadów.

ILE JEST GATUNKÓW PŁAZÓW

+info

4 tys.

ŚWIAT

+info

18

POLSKA

15

+info

RPN

JAK SŁYSZĄ PŁAZY A JAK GADY ?

Płazy dobrze słyszą zarówno dźwięki o niskiej, jak i wysokiej częstotliwości. Zwierzęta te zostały również wyposażone w układ kolumienka-wieczko umożliwiający transmisję dźwięków poprzez powietrze i drgania podłoża. Jest to najsłabiej rozwinięty zmysł. Węże nie posiadają ucha zewnętrznego, środkowego i bębenka. Pozostałością ucha środkowego jest mała kość zwana strzemiączkiem. Gdy dolna szczęka ma kontakt z podłożem (lub wodą) impulsy (wibracje) przenoszone są przez nią do kości kwadratowej, strzemiączka a dalej do mózgu. Najprawdopodobniej węże rejestrują także dźwięki o niskiej częstotliwości.

REKORDZIŚCI

Największy gat. płaza jest salamandra olbrzymia. Podgatunki chińska oraz japońska salamandra olbrzymia mają długość ciała 1 m, ale rekordziści osiągali długość 1,8 m. Żaba goliat jest największym płazem bezogonowym – waży ponad 3 kg i ze względu na dobre mięso jest zagrożona wyginięciem. Najmniejszym gatunkiem płaza jest natomiast żaba kubańska – ma zaledwie 10 mm długości. Największą polską żabą jest ropucha szara. Najlepszymi wśród płazów skoczkami są rzekotki – potrafią przeskoczyć odległość 100 razy większą niż długość własnego ciała. Aby człowiek dorównał im w skoku, musiałby przeskoczyć Titanica. Najbardziej żarłoczna jest żaba rogata – potrafi odgryź kęs, którego nie jest w stanie połknąć. Najwytrawniejszymi smakoszami są natomiast drzewołazy, które żywią się trującymi mrówkami, z których m.in. pobierają związki służące im do syntezy toksyn. Żaby te należą do najbardziej toksycznych płazów. Drzewołaz plamisty z Ameryki Południowej jest tak jadowity, że zawarta w nim trucizna może zabić 2200 dorosłych ludzi! Indianie wykorzystują tę truciznę do zatruwania strzał. Największa ropucha świata - aga, zwana kururu jest również jadowita. Jadowite są też kijanki i skrzek. Najbardziej trującym płazem na świecie jest liściołaz złocisty (straszliwy).

EXPA. END

SPRAWDŹ SIĘ

https://www.testportal.pl/test.html?t=uvYXVALRJt9y

OPISY RYSUNOWE PŁAZÓW

2. ogon z grzebieniem

3. brodawki na ciele w formie piłeczek, brzuch jaskrawo - pomarańczowo-czerwony, oczy sercowate

4. oczy z pionową żrenicą, gładka skóra pokryta jasnoszarymi lub jasnobrązowymi plamami

6. oczy z poziomą źrenicą, jasnoszara skóra z zielonymi plamami (moro)

7. "maratończyk' w przemieszczaniu się

8. jasnozielona skóra, przylgi na palcach, czarna plama u samców na podgardlu

13. jasnobłękitna barwa

GADY RPN

JASZCZUKA ŻYWORODNA

JASZCZURKA ZWINKA

ZÓŁW BŁOTNY

PADALEC ZWYCZAJNY

ZASKRONIEC ZWYCZAJNY

GNIEWOSZ PLAMISTY

ŻÓŁW OZDOBNY

WĄŻ ESKULAPA

ŻMIJA ZYGAKOWATA

5 EXPA.

POSZUKIWANY - POSZUKIWANA

OPTYCZNIE

Dane źródłowe: Mikroskop cyfrowy TetraView LCD, uzyskanie powiększeń: 40x, 100x, 200x i 400x. Wbudowana kamera o rozdzielczości 5 megapikseli, pozwala na zwiększenie powiększenia do 1600x (zoom cyfrowy).

1. TRASZKA ZWYCZAJNA (Triturus vulgaris)

fot.M.Tchórzewski

ROZMNAŻANIE GADÓW

- dymorfizm płciowy, - rozród odbywa się całkowicie w środowisku lądowym, - są owodniowcami, dzięki wykształceniu błon płodowych, .- zapłodnienie wewnętrzne, - samice większości gatunków składają jaja (krokodyle, żółwie, niektóre jaszczurki). U niektórych potomstwo opuszcza osłony jajowe już w drogach rodnych samicy (jaszczurki). --rozwój prosty , co oznacza, że młode są podobne do osobników dorosłych

VIDEOS

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit

+info

+info

+info

Jest wymieniony w Załącznku II Dyrektywy Siedliskowej stwierdzona w RPN – w obszarze Natura 2000 Roztocze Środkowe PLH060017.

3. KUMAK NIZINNY (Bombina bombina)

brodawki na ciele w formie piłeczek, brzuch jaskrawo - pomarańczowo-czerwony, oczy sercowate pojedyncze pohikiwanie, chóralne po zmroku naturalne zbiorniki śródleśne, płytkie i zarośnięte stawy rybne i wyrobiska (glinianki, piaskownie) oraz inne mniej typowe zbiorniki takie jak kałuże (pośród wsi, na drogach) i koleiny na łąkach, polach oraz lasach. Wspólnym mianownikiem tych mokradeł są przede wszystkim: obecność pokarmu (bezkręgowców), obecność płycizn, roślinność porastająca obrzeża oraz brak ryb drapieżnych. powolny, dlatego często ginie na przejazdach

Płaz wielkości ok. 6 cm i delikatnej budowy. Jego skóra pokrytra jest drobniutkimi brodawkami. Na brzuchu posiada jasnopomarańczowe plamy, które spełniają rolę ostrzegawczą dla potencjalnego wroga. Jego głos godowy jest niezwykle donośny, wydawany w jednostek. odstępach czasu. Żywi sie drobnymi owadami i innymi bezkręgowcami, które spadły na powierzchnię wody. Zimę spędza zagrzebując się w glebie.

4. GZREBIUSZKA ZIMNA(Pelobates fuscus)

oczy z pionową żrenicą, gładka skóra pokryta jasnoszarymi lub jasnobrązowymi plamami Ampleksus (inguinalis) rodzaj ampleksusu, w którym samiec obejmuje samicę w okolicach lędźwi i nasady tylnych kończyn (pachwin). Inaczej ampleksus biodrowy. Uchwyt luźny i nietrwały. Występuje u kumaków i grzebiuszek.

5. ROPUCHA ZWYCZAJNA, SZARA (Bufo bufo)

Największy i najpospolitszy płaz bezogonowy w Polsce. Dorasta do 20 cm. Na grzbiecie ma gruczoły jadowe. Wiosną jako jeden z pierwszych płazów pojawia się w zbiornikach wodnych i rozpoczyna okres godowy. Zjada owady, dżdżownice, nagie ślimaki. Samica skłąda ok.. 6 tys. jaj, tworzących sznur skrzeku o dł. nawet 4,5 m. Zimuje na lądzie, zagrzebując się w ziemi, na głębokość ok. 70 cm.. Aktywna jest głównie nocą.

5. ROPUCHA ZWYCZAJNA, SZARA (Bufo bufo)

grzebiuszka v ropucha szara

6. ROPUCHA ZIELONA(Bufo viridis)

oczy z poziomą źrenicą, jasnoszara skóra z zielonymi plamami (moro)

7. ROPUCHA PASKÓWKA(Bufo calamita)

"maratończyk' w przemieszczaniu się

stwierdzona w starym zbiorniku przeciwpożarowym w obszarze Roztoczańskiego Centrum Naukowo-Edukacyjnego. Dotychczas płaz ten notowany był kilkukrotnie w bliskim sąsiedztwie RPN: w Wieprzcu, Wólce Wieprzeckiej, Górecku Starym i Brzezinach.

8. RZEKOTKA DRZEWNA (Hyla arborea)

"Spajderman" jasnozielona skóra, przylgi na palcach, czarna plama u samcówq na podgardlu, w okresie godowuym słyszalna na 2 - 3 km.

Jest najmniejszym polskim płazem, ale też jedynym który wspina się na drzewa.Jej palce sa zakończone przylgami, które ułatwiaja poruszanie sie nawet pionowo. Ma intensywną zieloną barwę, którą może zmieniać także na brązową, szarą lub żółtą. Jej okres godowy przypada w maju.

9. ŻABA JEWZIORKOWA (Rana lessonae)

10. ŻABA WODNA (Rana esculenta complex)

11. ŻABA ŚMIESZKA (Rana ridibunda)

12. ŻABA TRAWNA (Rana temporaria)

Brązowa barwa samców żab trawnej i moczarowej, w okresie godowym zmienia się na krótko w niebieskoszarą i błękitną a ze zbiorników dobiegają charakterystyczne głosy: chóralne „pochrapywanie”.

13. ŻABA MOCZAROWA (Ana arvalis)

jasnobłękitna barwa

14. ŻABA ZWINKA (Rana dalmatina)

W 2015 R. stwierdzono jej występowanie. To 3 gat. z grupy żab brunatnych. Wyraźnie plamy skroniowe. Zwierzę przypomina wyglądem żabę trawną, cechującą się zazwyczaj silniejszą budową, pysk jest bardziej zaostrzony. Kończyny tylne zdobi 10 poprzecznych ciemnych pręg, brzuch jednobarwny, jasny. U samca brak rezonatorów,a więc cichość wydawanych dźwięków. Kończyny tylne przekraczającą długość tylnych kończyn u żaby trawnej czy moczarowej. Wyprostowana w kierunku przednim, staw skokowy sięga znacznie za pysk jakieś 2–3 cm, a bywa że i więcej. Kończyny pozwalają na wykonywanie skoków długości dochodzącej do 2 m Na piętach widnieją dobrze rozwinięte modzele. Palce zaopatrzone są błonami pływnymi,

WIOSENNE GODY PŁAZÓW

Pierwsze do siedliska rozrodczego docierają zazwyczaj samotne samce, a tylko nielicznie pojedyncze pary. Po dotarciu do zbiornika zaczynają głosami godowymi nawoływać samice, które zmierzają w kierunku głosów w konsekwencji, zostają przechwycone przez godujące samce. Wówczas gody rozpoczynają się na dobre. W zależności od aury czasem w trakcie godów żab trawnych w zbiorniku pojawiają się też żaby moczarowe lub tuż po ich zakończeniu. Zdarzają się ampleksus omysłowe.

WIOSENNE GODY PŁAZÓW

trawna i grzebiuszka

PRZEMIANA W SUPER PŁAZA.

PRZEMIANA W SUPER PŁAZA.

Na terenie Queensland w Australii żył dość specyficzny rodzaj żab z rodzaju rheobatrachus. Ich wyjątkowość polegała na rozwoju kijanek. Po zapłodnieniu jaj, samica połykała około 26 z nich. Dalszy rozwój odbywał się w jej żołądku przez około 6-7 tygodni. Poród odbywał się poprzez usta samicy. Gatunek ten uznaje się za wymarły od 1983 roku, jednak australijscy naukowcy podejmują próbę jego wskrzeszenia poprzez sklonowanie.

JAK SŁYSZĄ PŁAZY I GADY?

Płazy dobrze słyszą zarówno dźwięki o niskiej, jak i wysokiej częstotliwości. Zwierzęta te zostały również wyposażone w układ kolumienka-wieczko umożliwiający transmisję dźwięków poprzez powietrze i drgania podłoża. Badania pokazały, że ani płuca, ani mięśnie żab nie biorą udziału w transmisji dźwięku do ucha środkowego. Okazało się jednak, że otwór gębowy tych żab działa jak wzmacniacz. Organem słuchowym gadów jest ich szczęka. Za jej pomocą wąż odbiera drgania z otaczającego środowiska. Fala akustyczna wędruje następnie do ślimaka ucha wewnętrznego, gdzie znajdują się komórki nerwowe, przekazujące odpowiednie sygnały do mózgu. U węzy brak jakiejkolwiek formy zewnętrznych uszu, jak i nieobecność bębenków usznych.

JAK RPN CHRONI PŁAZY ?

W celu stworzenia odpowiednich warunków życia dla płazów w latach 2007 i 2009 odtworzono 70 szt. drobnych śródleśnych zbiorników. Zbiorniczki takie, izolowane od różnych zagrożeń, są idealnym miejscem do rozrodu. Stanowią one podstawowe i bardzo ważne z ekologicznego punktu widzenia urozmaicenie biotopów płazów. Większa ilość i stabilność oraz lepsza dostępność miejsc rozrodczych skutkuje poprawą sukcesu rozrodczego tych zwierząt, a zatem rekompensuje ewentualne straty powstające w ich populacjach

ZAGROŻENIA

1.Zanikanie miejsc rozrodu (osuszanie i eutrofizację zbiorników zasypywanie istniejących zbiorników), 2. wyrąb lasów, 3. zastępowanie lasów liściastych iglastymi, 4. zanieczyszczenia wód i powietrza środkami ochrony roślin, zanieczyszczeniami ropopochodnymi, 5.zarybianie zbiorników będących miejscem rozrodu płazów - wzrost poziomu drapieżnictwa; 4. śmiertelność na drogach (migracje płazów), 5. pułapki antropogeniczne (studzienki kanalizacyjne i deszczowe, kolektory oraz separatory, niezabezpieczone wykopy, zbiorniki wodne ze stromymi brzegami, kolizje szlaków migracji płazów z drogami,6. skutki zmian klimatu - wzrost promieniowania UV, kwaśne deszcze,7. obce gatunki ryb, płazów i ssaków - wzrost konkurencji oraz drapieżnictwa jaj i larw, roznoszenie chorób, m.in. chitrydiomikozy Batrachochytrium dendrobatitis,8. wciąż niska świadomość społeczeństwa.

para ropuch

żaba trawna

traszka zwyczajna

grzebiuszka ziemna

ZAGROŻENIA

Spośród płazów Roztoczańskiego Parku Narodowego i jego sąsiedztwa, dwa gatunki wskutek antropopresji, zmian siedliskowych a w ostatnich latach również suszy, są szczególnie zagrożone regresem lub nawet lokalnym zanikiem – kumak nizinny Bombina bombina i rzekotka wschodnia Hyla orientalis

LOREM IPSUM DOLOR SIT AMET

75%

Sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl.

Sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl.

GADZIE CIEKAWOSTKI

Najmniejszy gad świata Jaszczurka Brookesia nana (Madagaskar, lasy masywu Sorata) Jaszczurka Żeruje w ciągu dnia, żywiąc się ukrywającymi się w ściółce roztoczami i skoczogonkami. Została odkryta w 2012 r. Ów kameleon jest wielkości ziarna słonecznika, ma od 22-29 mm z ogonem, nie żyje na ziemi tylko na drzewach i w przeciwieństwie do kameleonów nie zmienia barw. Z uwagi na olbrzymie wycinki drzew Madagaskaru, ok. 94% gatunek ten jest zagrożony. Największy drapieżnik na lądzie Krokodyl różańcowy Gatunek, który przetrwał 80 mln lat. Czaszka dorosłego samca może mierzyć nawet 80 cm. W silnych szczękach osadzone są długie, mocne zęby, z których najdłuższy, bo ok. 9-centymetrowy, jest 4. przedni ząb. Tuż po wykluciu, młode mierzą od 25 do 30 cm długości i ważą ok 70 g.. Dorosły samiec osiąga średnio 4,3-5,2 m długości. Waga takich osobników zamyka się w przedziale od 400 do 1000 kg.bytuje na wschodnim wybrzeżu Indii, na południowo-wschodnim obszarze Azji i na północy Australii

NIEZWYKŁOŚCI

Alampia → brak w skórze płazów jednego z czterech rodzajów komórek barwnikowych - guanoforów, zawierających kryształki guaniny, dającej barwy białe i srebrzyste.

NIEZWYKŁOŚCI

Drzewołaz plamisty z Ameryki Południowej jest tak jadowity, że zawarta w nim trucizna może zabić 2200 dorosłych ludzi! Indianie wykorzystują tę truciznę do zatruwania strzał. Największa ropucha świata - aga, zwana kururu jest również jadowita. Jadowite są też kijanki i skrzek. Najbardziej trującym płazem na świecie jest liściołaz złocisty (straszliwy).