renesans

Presentation

Renesans

Ramy czasowe Renesans trwał we Włoszech od XIV w. do XVI w., a w krajach północnej Europy od końca XV w. do końca XVI w. (w Polsce od XVI w. do lat trzydziestych XVII w.).

Antropocentryzm Poglądy stawiające człowieka w centrum zainteresowania. Oznaczają taki tok myślenia, którym przyjmuje się ludzki punkt widzenia w odbieraniu i analizowaniu wszelkich zjawisk.

Humanizm Prąd filozoficzny kierujący uwagę myśli ludzkiej na osobę i sprawy człowieka: jego godność, poczucie wolności, wszechstronny rozwój oraz harmonijne współżycie w społeczeństwie, podkreśla siłę ludzkiego rozumu i możliwości zdobycia szerokiej i gruntownej wiedzy o świecie. Naczelne hasło humanizmu zaczerpnięte zostało z utworu komediopisarza antycznego - Terencjusza: „Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce” (łac. Homo sum et nil humani a me alienum esse puto).

• Reformacja – (z łac. reformare - przekształcać, przebudowywać) działania zmierzające do odnowienia Kościoła i chrześcijaństwa; eskalacja takich działań następuje po 1517 r., kiedy Marcin Luter upublicznił swoje 95 tez. Oprócz Lutra (luteranizm), do reformatorów zalicza się: Jana Kalwina (kalwinizm i arianizm) oraz króla Henryka VIII (anglikanizm).

Najważniejsze wydarzenia

Odkrycia geograficzne Przełom XV/XVI w. nazywa się Wiekiem Wielkich Odkryć. Zetknięcie się z innymi cywilizacjami pokazało, że kultura europejska nie jest jedyna. Wyprawy przyniosły korzyści wielostronne: bogacenie się, rozwój miast i portów, handel, nowe inwestycje, konkurencyjność i rywalizację, a przede wszystkim, zmianę w myśleniu - z ascetycznego na afirmujący życie i człowieka, z zamkniętego - na rozbudzonego ciekawością świata i otwartego na poznawanie.

Drukarstwo W 1450 r. Gutenberg wynalazł druk, który przyśpieszył obieg informacji, zmniejszył przestrzeń, wspomógł reformację, rozpowszechnił ideały humanizmu (m.in. kult młodości – moda, maniery, sztuka), zintensyfikował edukację i potrzebę umiejętności czytania oraz wprowadził reklamę i wzmógł konkurencję.

TITLE HERE

Tomasz Morus Angielski filozof, polityk i pisarz, autor dzieła Utopia (1516 r.); opisał tam taki stan społeczny, w którym nie ma wykorzystywania kogokolwiek, a równość i brak pieniądza wprowadziły stan szczęścia wśród obywateli; Morus uznaje zasadę, że człowiek jest z natury dobry i możliwe jest znalezienie sprawiedliwych władców działających w imię braterstwa, równości i wolności człowieka. Giovanni Pico della Mirandola Czołowy przedstawiciel myśli włoskiego renesansu i autor dzieła O godności człowieka (1486 r.) – uznanego za manifest humanizmu. Mówi o godności ludzkiej, o niepowtarzalności cech (każdy człowiek jest inny), o wolności myśli i czynów i odpowiedzialności za nie. Autor sentencji: „każdy jest kowalem swojego losu"

Erazm z Rotterdamu Holenderski filolog i filozof, jeden z kluczowych myślicieli epoki, autor satyry Pochwała głupoty (1509r.), w której skrytykował ludzką głupotę i snobizm, pazerność i chciwość oraz zepsucie moralne; zwolennik irenizmu.

YOU CAN WRITE A SUBTITLE HERE

Nicollo Machiavelli równie ważny przedstawiciel filozofii odrodzenia; autor kontrowersyjnego traktatu Książę (1513 r.), w którym stwierdził, że „cel uświęca środki”, jak również wykazał, iż człowiek kieruje się w swoim działaniu cynizmem, zimnym wyrachowaniem i amoralnością, więc jest z natury zły; zaprzeczył tym samym wartościom chrześcijańskim.

Neoplatonizm był kierunkiem filozoficznym, w świetle którego tworzyli i działali humaniści renesansowi. Sprzeciwiał się on arystotelizmowi, będącemu zalążkiem znienawidzonej scholastyki średniowiecznej. Najwybitniejszym neoplatonikiem był Marsilio Ficino z Florencji, który głosił doskonałość człowieka jako Bożego stworzenia.

FILOZOFIA

Makiawelizm Nazwa pochodzi od nazwiska włoskiego pisarza renesansu – Nicollo Machiavelliego. Postawa wyrażająca się cynizmem, brakiem skrupułów w dążeniu do realizacji swoich celów, dopuszczająca zdradę, podstęp, a nawet zbrodnię Sceptycyzm - doktryna filozoficzna polegająca na ograniczeniu się do obserwowaniu i powstrzymywaniu się od oceniania i wypowiadania się; w antyku polega głównie na wątpieniu w rzeczywistość świata zewnętrznego przy jednoczesnej wierze w świat duchowy i istnienie Boga; jest też sceptycyzm nowożytny, polegający na wierze tylko w rzeczywistość zmysłową i jednoczesnej niewierze w Boga;

Irenizm Z gr. eirene – pokój, postawa hołdująca zgodzie i pokojowi między ludźmi; otwartość i życzliwość na tle społecznym i wyznaniowym

Egalitaryzm występował już w dziełach przedstawicieli renesansu m.in. Tomasza Morusa i Tommasa Campanelli, a w XVIII i XIX wieku u Jeana Mesliera, Gabriela Mably’ego, Gabriela Morelly’ego, François Babeufa, Charles’a Fouriera, Roberta Owena. Zwolennikami egalitaryzmu byli też twórcy socjalistyczni: Karl Marx i Friedrich Engels.

EDUKACJA

Renesans doprowadził do częściowego rozbicia organizacyjnej struktury szkolnictwa stworzył – gimnazjum. Kierunek logistyczny zastępuje kierunek retoryczno – historyczny, prowadził do ograniczenia łaciny w szkole, do zrozumienia znaczenia, języka ojczystego. Zwrócenie uwagi na wychowanie fizyczne, higienę i zewnętrzną kulturę młodzieży, życzliwe traktowanie uczniów, rozwijanie współzawodnictwa. Nowym zjawiskiem jest udział czynników świeckich w zakładaniu, utrzymywaniu szkół. Gramatyka łacińska, poetyka i retoryka zaszczepia kulturę literacką, wprowadza się „ kroniki “ Wincentego Kadłubka w celu zaznajomienia z przeszłością i tradycjami. Jedną z pierwszych szkół w Polsce była Akademia Poznańska założona w 1519 roku przez biskupa Jana Lubrańskiego. Posiadała dwa wydziały: teologiczny i humanistyczny. Przedmioty takie, jak matematyka,filozofia, prawo, gramatyka łacińska, retoryka, geografia, historia powszechna, elementy prawa rzymskiego, kościelnego polskiego, filozofię moralną. Akademia Krakowska uniwersytet zapoczątkował rozkwit nauk i oświaty w Polsce. Młodzież ze Słowacji, Moraw, Siedmiogrodu i Węgier przybywała się uczyć.

TEKSTY RENESANSOWE1. Mikołaj Rej Krótka rozprawa między Panem, Wójtem i Plebanem -krytyka trzech stanów: szlacheckiego (za chciwość, prywatę, kłótliwość, zrywanie sejmików), duchownego (za handlowanie odpustami, dziesięcinę, lenistwo, spóźnianie się na msze, umiłowanie zbytku) i chłopskiego (za pijaństwo, niechęć do pracy, nieróbstwo)-litowanie się nad trudną sytuacją chłopów, wyzyskiwanych przez duchowieństwo i szlachtę, nie posiadających żadnych praw, które by ich chroniły,-ukazanie konfliktu między trzema stanami,-brak zainteresowania zmianami wyższych klas społecznych.

Żywot człowieka poczciwego Mikołaja Reja Wzorzec szlachcica-ziemianina - to człowiek, który powinien być: dobrym i sprawiedliwym gospodarzem, szanującym tradycję, dbającym o dobro rodziny, kulturalnym, prawdomównym i niezależnym. Powinien dążyć do harmonii, kochać naturę i podziwiać jej pękno. Być towarzyskim i rozmownym. Rej w Żywocie człowieka poczciwego dzieli życie ludzkie na trzy okresy: -młodość - kiedy należy wpajać moralność, uczyć obyczajów; powinien to być okres nauki, podróży, nabywania obycia na dworze, -wiek średni - w tym okresie życia należy zająć się pomnażaniem majątku, gospodarowaniem, korzystaniem z uroków życia, służbą dla kraju jako żołnierz czy poseł, -starość.

Jan Kochanowski POETA DOCTUS - ojciec literatury polskiej

"TRENY" KOCHANOWSKIEGO

Ten renesansowy poeta, myśliciel i twórca zwątpił kolejno w najważniejsze wartości stoicyzmu: mądrość – Tren IX – Kupić by cię, Mądrości, za drogie pieniądze, przeświadczenie o własnej wyjątkowości – Tren IX – Terazem nagle ze stopniów ostatnich zrzucony, I między insze jeden z wiela policzony brak sensu w życiu – Tren XI – Kogo kiedy pobożność jego ratowała? cnota – Tren XI – Fraszka cnota – powiedział Brutus porażony, bluźnierstwo przeciwko Bogu – Tren XIV – Gdzie by też tak kamienne serce te Bóg nosił | Żeby tam smutny człowiek już nic nie uprosił przymus pogodzenia się z losem – Tren XIX – ludzkie przygody | Ludzkie noś! Jeden jest Pan smutku i nagrody.

Pieśni i fraszki Jana Kochanowskiego zawierają wykład optymistycznej filozofii renesansowej, zawierają także próbę odpowiedzi na ważne pytania – kim jest człowiek, jakie jest jego miejsce we wszechświecie, czy istnieje recepta na szczęśliwe życie. Poruszany jest w nich także problem relacji człowiek – Bóg i człowiek – natura. W Pieśniach bardzo często poeta przyjmuje postawę mędrca, nauczyciela, który stara się odpowiedzieć na dręczące ludzi pytania i dać im (prawie) gotowe odpowiedzi na pytania typu jak żyć. Warto zapamiętać prosty podział Pieśni (których tematyka jest bardzo różnorodna). Dzielimy je więc na: patriotyczne (np. Pieśń XIV z Ksiąg wtórych – Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie…) , filozoficzne (np. Pieśń IX z Ksiąg pierwszych), refleksyjne (np. Pieśń V – Kto ma swego chleba…), biesiadne (np. Pieśń XX – Miło szaleć, kiedy czas po temu…), religijne (np. Hymn – Czego chcesz od nas, Panie…), miłosne (np. Pieśń VII – Trudna rada w tej mierze…).

Fraszki można podzielić ze względu na tematykę na: -żartobliwe, np. Na Mateusza, O kapelanie, O kaznodziei -biesiadne, np. O doktorze Hiszpanie -miłosne, np. O miłości, Do dziewki, Do Hanny -filozoficzne/refleksyjne np. O żywocie ludzkim -autotematyczne i autobiograficzne, np. Do fraszek

Odprawa posłów greckich Jan Kochanowski - nawiązanie do mitu o wojnie trojańskiej - posłowie greccy (Menalaos i Ulisses) domagający się oddania Heleny od Aleksandra (Parysa), wojska greckie gotowe do rozpoczęcia wojny pod murami Troi

Najbardziej znane dzieło Piotra Skargi - Kazania Sejmowe które stanowią opis sytuacji Rzeczypospolitej "trawionej przez liczne choroby". W Kazaniach znajduje się wiele porównań biblijnych, utwór nasycony jest wieloma figurami retorycznymi, a zawiera 8 kazań, które nie zostały nigdy wygłoszone. Zawierają najważniejsze postulaty dotyczące reformy państwa, skierowane są przeciw ideom reformacyjnym. Szymon Szymonowic był twórcą Sielanek - zbioru dwudziestu utworów wobec tematyce wiejskiej, ukazujących dosyć realistycznie problemy chłopów oraz ich radości i uczucia. Mikołaj Sęp – Szarzyński polski poeta przełomu epok renesansu i baroku. O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem - Sonet ukazuje sytuację człowieka w świecie; dominującym motywem jest ciągła walka potrzeb duchowych i pokus ciała. Człowiek bezustannie dąży do pokoju, stałości - Boga, mimo to na ziemi jest skazany na ciągłą walkę z Szatanem. Szarzyński neguje renesansową ideę harmonii człowieka i wszechświata, pokazuje dwoistość istoty ludzkiej (ciało i dusza).

SZTUKA RENESANSU: Leonardo da Vinci – malarz, rzeźbiarz, architekt, wynalazca, matematyk, fizyk. Jeden z najbardziej wszechstronnych talentów świata. Twórca m. in. Mony Lisy, Damy z łasiczką.

Michał Anioł – genialny malarz, rzeźbiarz i architekt. Twórca rzeźb Pieta, Dawid i słynnych freskÓw w kaplicy Sykstyńskiej.

Rafael Santi malarz i architekt. Autor Pięknej ogrodniczki, Madonny Sykstyńskiej.

Lorem ipsum dolor sit amet

Dziękuję za uwagę!