Κειμενικοί δείκτες στη λογοτεχνία

Σύνδεση προτάσεων

Ρηματικά πρόσωπα (α' -β' -γ)

Εγκλίσεις ρημάτων

Μακροπερίοδος - Μικροπερίοδος λόγος

κειμενικοι δεικτεσ στη λογοτεχνια και τη γλωσσα

Αφηγηματικοί τρόποι και είδη αφηγητή

Σχήματα λόγου

Ερωτήσεις

Χρήση επιθέτων και επιρρημάτων

Κειμενικοί δείκτες = τα μέσα που χρησιμοποιεί ένας ποιητής/συγγραφέας για να μεταδώσει του μήνυμά του

...αφορούν όμως και τη μορφή, τα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιούνται για τη μετάδοση του μηνύματος...

Οι κειμενικοί δείκτες αφορούν και το περιεχόμενο, δηλαδή το τι λέγεται/γράφεται...

Ρηματικά πρόσωπα

Το ρηματικό πρόσωπο που χρησιμοποιεί ο ποιητής-συγγραφέας διαμορφώνει και το ύφος του κειμένου!

- Ζωντάνια - Αμεσότητα - Προσωπική άποψη/οπτική - Εξομολογητικό ύφος - Συγκινησιακό κλίμα - Εγωκεντρικότητα

Α'

Γ'

- Αντικειμενικότητα, ουδετερότητα - Αποστασιοποίηση συγγραφέα - Γενίκευση

Β'

- Οικειότητα, επικοινωνία με αναγνώστη - Φιλικό κλίμα - Διαλογική μορφή - Διδακτικός τόνος

Οι χρόνοι του ρήματος

Ενεστώτας

Παρελθοντικοί χρόνοι

- Δηλώνει γεγονός που συμβαίνει στο παρόν ή γεγονός επαναλαμβανόμενο. - Χρησιμοποιείται για εκφράσεις με διαχρονική αξία. - Σε αφήγηση αντί παρελθοντικού χρόνου δίνει ζωντάνια στην αφήγηση.

- Γεγονός που συνέβη στο παρελθόν. - Ο παρατατικός δηλώνει γεγονός επαναλαμβανόμενο. - Ο αόριστος εστιάζει στο ίδιο το γεγονός.

Μελλοντικοί χρόνοι

- Γεγονός που θα συμβεί ή θα έχει συμβεί στο μέλλον.

Οι εγκλίσεις του ρήματος

Υποτακτική (να, ας...)

Οριστική

- Δηλώνει κάτι το πραγματικό. - Γεγονός οριστικό και τετελεσμένο. - Εκφράζει βεβαιότητα.

- Προτροπή ή προσταγή ή απαγόρευση - Ευχή, επιθυμία (μακάρι να...) - Απορία (πώς να κάνω...)

Προστακτική

- Δηλώνει την προσταγή, την προτροπή, την παρότρυνση. - Εκφράζει μια επιθυμία με τη μορφή προσταγής.

Οι σημασίες που εκφράζει το ρήμα και αποδίδει την υποκειμενική στάση του ομιλήτή - συγγραφέα

Τροπικότητες των ρημάτων

Βεβαιότητα: Η συμφωνία θα επιτευχθεί σήμερα.

Πιθανότητα - αβεβαιότητα: Μπορεί να βρέξει σήμερα. Ο Γιώργος δεν ήρθε στο πάρτι, θα διαβάζει για το αυριανό διαγώνισμα. Υποθέτω ότι θα έχουμε τελειώσει ως τις 8.

Υποχρέωση: Πρέπει να είμαστε στο σχολείο στις 9. Είναι ανάγκη να προσπαθήσουμε περισσότερο.

Ευχή - Επιθυμία: Οι νέοι θέλουν να διασκεδάζουν συχνά. Μακάρι να πάμε διακοπές φέτος.

Σκοπός - Πρόθεση: Σκοπεύουν να επισκεφτούν την Κέρκυρα στις διακοπές του Πάσχα.

Μακροπερίοδος και μικροπερίοδος λόγος

Μικροπερίοδος λόγος

Μακροπερίοδος λόγος

Λόγος απλός, σαφής και γρήγορος.

Αυτή η μορφή λόγου είναι πιο σύνθετη και πιο πολύπλοκη.

Προσφέρει επισημότητα, σοβαρότητα.

Προσφέρει περισσότερη ζωντάνια, θυμίζει προφορικό λόγο

Στηρίζεται στην παρατακτική σύνδεση και στα ασύνδετα σχήματα.

Παρατακτική και υποτακτική σύνδεση

Παρατακτική σύνδεση

Υποτακτική σύνδεση

Προσφέρει απλότητα και λιτότητα στο ύφος. Λόγος καθημερινός - προφορικότητα.

Το ύφος γίνεται πιο σύνθετο και πολύπλοκο. Λόγος επίσημος.

Ασύνδετο σχήμα: λόγος κοφτός, ταχύς, ύφος ζωντανό και καθημερινό.

Ο ρόλος των ερωτήσεων

Γνήσιες Ερωτήσεις = Ερωτήσεις που αναμένουν απάντηση

Ρητορικές ερωτήσεις = σχήμα λόγου, δεν αναμένουμε απάντηση

Προφορικότητα

Ζωντάνια -παραστατικότητα

Ανάπτυξη νοερού διαλόγου με αναγνώστη

Αμεσότητα - οικειότητα

Διέγερση συναισθημάτων/ αφύπνιση αναγνώστη

Απορία - αμφιβολία - ειρωνεία

Σχήματα λόγου

Τα σχήματα λόγου είναι εκφραστικά μέσα που προσφέρουν ποικιλία κι ελκυστικότητα στο λόγο του συγγραφεά - ποιητή. Εκτεταμένη χρήση σχημάτων λόγου δίνει περισσότερη ζωντάνια στο ύφος και χρωματίζει συναισθηματικά το κείμενο.

Η χρήση των επιθέτων

• Τα επίθετα χρησιμοποιούνται για να προσδώσουν μια ιδιότητα στο ουσιαστικό που προσδιορίζουν.
• Γενικά εμπλουτίζουν το κείμενο ή το ποίημα , προσφέρουν μεγαλύτερη ζωντάνια και παραστατικότητα.
• Επίσης, προσδίδουν μεγαλύτερη σαφήνεια, καθώς τα επίθετα χρησιμοποιούνται εκτεταμένα στις περιγραφές.

Σημεία Στίξης

Τα σημεία στίξης χρησιμοποιούνται ως μέσο σχολιασμού του μηνύματος στο γραπτό λόγο.

• Ερωτηματικό --> αμφιβολία, επιφύλαξη, ειρωνεία, σαρκασμό
• Θαυμαστικό --> φόβος, χαρά, έκπληξη, απογοήτευση, ειρωνεία, δυσπιστία, αμφισβήτηση κ.α.
• Αποσιωπητικά --> επιφύλαξη, δισταγμό, αμφιβολία, ντροπή
• Εισαγωγικά --> μεταφορική χρήση, ειρωνεία, αμφισβήτηση

Ύφος κειμένου

• Απλό, καθημερινό
• Ζωντανό, γλαφυρό
• Τυπικό, σοβαρό, επίσημο
• Ειρωνικό
• Κωμικό, χιουμοριστικό
• Επιθετικό
• Πυκνό
• Ευθύ, άμεσο
• Εξεζητημένο

Ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιείται η γλώσσα για να περάσει ο συγγραφέας/ποιητής το μήνυμά του

Λεξιλόγιο

1. Λόγιο
2. Λαϊκό
3. Απλό, καθημερινό
4. Ποιητικό
5. Εξεζητημένο
6. Επιστημονικό-εξειδικευμένο

Οι λέξεις που χρησιμοποιεί ο ποιητής/συγγραφέας συνδιαμορφώνουν το ύφος του κειμένου.

Τίτλος και εισαγωγικά στοιχεία

Τα εισαγωγικά στοιχεία ενός κειμένου μπορεί να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε το χρονικό και κοινωνικό πλαίσιο του περιεχομένου.

Ο τίτλος συνδέεται με το περιεχόμενο του κειμένου.

Αφηγητής -εστίαση αφήγησης

Ομοδιηγητικός Αφηγητής - Ο αφηγητής αποτελεί και ήρωα/πρόσωπο της ιστορίας. - Αφηγείται σε α' πρόσωπο. - Μπορεί να συμμετέχει στην ιστορία ως πρωταγωνιστής, δευτερεύον πρόσωπο ή ακόμη και βουβό.

Αφήγηση με εσωτερική εστίαση: ο αφηγητής γνωρίζει όσα γνωρίζουν και τα πρόσωπα της ιστορίας, η γνώση του για τα πρόσωπα και την πλοκή της ιστορίας είναι περιορισμένη μέσα από τη δική του οπτική. Η αφήγηση με εσωτερική εστίαση μπορεί να είναι πρωτοπρόσωπη ή τριτοπρόσωπη.

Ετεροδιηγητικός Αφηγητής - Ο αφηγητής δεν αποτελεί ήρωα/πρόσωπο της ιστορίας. - Είναι μια φωνή που προωθεί την εξέλιξη της ιστορίας. - Αφηγείται σε γ' πρόσωπο - Τις περισσότερες φορές ο ετεροδιηγητικός αφηγητής είναι και παντογνώστης αφηγητής, αφού γνωρίζει τα πάντα γύρω από τις σκέψεις και τα συναισθήματα των ηρώων και την πλοκή της ιστορίας.

Αφήγηση με μηδενική εστίαση: Ο αφηγητής γνωρίζει περισσότερα από τα πρόσωπα της ιστορίας, δεν περιγράφει από μια συγκεκριμένη και περιορισμένη οπτική γωνία (άρα είναι παντογνώστης αφηγητής). Η αφήγηση με μηδενική εστίαση είναι τριτοπρόσωπη.

Αφηγηματικοί τρόποι

Lorem ipsum

Dolor sit amet

Adipiscing elit

Sed diam

Consectetuer

Adipiscing elit

Sed diam

Οι ήρωες του έργου

Τα πρόσωπα που συμμετέχουν στην ιστορία

Σκέψεις, ιδέες, αντιλήψεις, ενέργειες

Στόχοι και κίνητρα δράσης

Σχέσεις μεταξύ ηρώων

Χαρακτήρας Ηθος

Η δράση των χαρακτήρων του έργου προωθεί την πλοκή της ιστορίας

Ενδεικτικές παραπομπές

Latistorblogspot.com

Mariakappou.gr

Pekes.pdekritis.gr

Πουλτουρτζίδης Δημήτρης

Με αριστερό κλικ στην κάθε παραπομπή θα μεταφερθείτε στην αντίστοιχη ιστοσελίδα!