Klasa I 5.6. Testament Bolesława Krzywoustego

Testament Bolesława Krzywoustego

Problem dziedziczenia tronu od początku zagrażał stabilności państwa Piastów. Rywalizacja o władzę po śmierci księcia toczyła się już od czasów Chrobrego. Do najbardziej dramatycznego zajścia doszło jednak prawie sto lat później pomiędzy Bolesławem a Zbigniewem- synami Władysława Hermana. Zwycięstwo odniósł Bolesław,lecz kosztowało ono życie brata, a i sam nowy władca zapłacił wysoką cenę-klątwa, pokuta. W jaki sposób Bolesław Krzywousty starał się zapobiec walkom pomiędzy swoimi synami? Czy jego zamiary się powiodły?

Rekapitulacja wtórna -kahoot

Statut Krzywoustego

• Krzywousty doczekał się licznego potomstwa:

w chwili śmierci miał– 4 synów i piąty – Kazimierz - w drodze

• Wzorując się na swoim doświadczeniu i walce z bratem zajął się porządkowaniem sprawy dziedziczenia
• W najnowszych badaniach przyjmuje się, że statut sukcesyjny czyli regulujący sukcesję, następstwo tronu został zgłoszony ok. 1116/1117r.
• Wprowadzono wówczas zasadę senioratu - zwierzchnią władzę w kraju miał sprawować senior, czyli najstarszy przedstawiciel dynastii. Ograniczyła ona władzę możnych, którzy dotąd mogli wywierać wpływ na obsadę tronu.

Statut Krzywoustego

• W momencie śmierci Krzywoustego w 1138r., weszły w życie postanowienia statutu zwanego tradycyjnie testamentem Krzywoustego.
• Siedzibą seniora miał być Kraków, który już za Odnowiciela zyskał duże znaczenie.
• Senior miał obowiązek oddać w ręce młodszych członków dynastii poszczególne dzielnice, juniorzy byli bardziej namiestnikami seniora niż niezależnymi władcami
• Senior był princepsem - najważniejszym księciem, do którego należało prowadzenie polityki zagranicznej oraz prawo bicia monety Princeps mianował wojewodę, któremu podlegali urzędnicy w dzielnicach młodszych książąt

Konflikt między synami Krzywoustego

WŁADYSŁAW WYGNANIEC

• Pierwszym seniorem i princepsem został Władysław II (Wygnaniec)
• Od początku rządów Władysława II istniał konflikt interesów i nieufność między nim a macochą Salomeą i przyrodnimi braćmi.
• Władysław II chciał pozostawić tron najstarszemu swojemu synowi, a nie kolejnemu z braci.
• Podjął kroki przeciw juniorom i macosze, a że był poprzez żonę blisko spowinowacony z władcą Czech i Niemiec liczył na ich pomoc.
• Odniósł zwycięstwo i zamierzał rodzinę wygnać z kraju.
• Natrafił jednak na opór możnych z Piotrem Włostowicem na czele, broniących testamentu Krzywoustego.
• Władysław uznał ich za zdrajców, a Piotr Włostowica został oślepiony i uwięziony.
• Biskup nałożył klątwę na Władysława co spowodowało, że jego zwolennicy zaczęli go powoli opuszczać.
• 1146 - Władysław musiał się ratować ucieczką z Polski na dwór niemiecki stąd przydomek Wygnaniec

Upadek senioratu

BOLESŁAW KĘDZIERZAWY

• Kolejnym seniorem został Bolesław Kędzierzawy, który opanował sytuację w państwie.
• Piotr Włostowic odzyskał swój urząd wojewody
• Wyprawa cesarza Fryderyka Barbarossy na Polskę zainspirowana prośbą Wygnańca (zakończona sukcesem cesarza, Bolesław Kędzierzawy musiał złożyć hołd lenny w 1157r., a także wrazić zgodę na powrót na Śląsk synów Wygnańca, cesarz nie przywrócił rządów Wagańcowi)
• Po śmierci Bolesława Kędzierzawego princepsem został Mieszko III Stary.

Upadek senioratu

MIESZKO III STARY

• Mieszko III Stary rządy swe opierał na możnych ze swej dzielnicy - Wielkopolski, czego nie zaakceptowali możni z Krakowa i w 1177 doprowadzili do jego wygania ze stolicy.
• W Krakowie na tronie możni obsadzili najmłodszego syna Krzywoustego – Kazimierza (Sprawiedliwego).
• Było to złamanie zasady senioratu gdyż Kazimierz nie był najstarszy (starszy był Mieszko, który został obalony i bratankowie ze Śląska).
• Odtąd o tytuł princepsa i panowanie nad dzielnicą krakowską piastowscy książęta rywalizowali bez względu na wiek.

KAZIMIERZ SPRAWIEDLIWY

Pogłębienie sie rozbicia dzielnicowego

• Po śmierci Kazimierza Sprawiedliwego podziały pomiędzy dzielnicami uległy pogłębieniu i zaczynały się utrwalać
• XII/XIII w. dzielnice ostatecznie przekształciły się w dziedziczne posiadłości poszczególnych książąt
• Piatowie przestali być tytułowani książetami Polski, ponieważ stali się księciami dzielnicowymi (np.mazowieckim, śląskim, wielkopolskim, głogowskim, cieszyńskim)
• statut sukcesyjny należał już do przeszłości
• rozgorzały wojny między skłóconymi dzielnicami, a Polską która traciła na znaczeniu na polu międzynarodowym

Pogłębienie sie rozbicia dzielnicowego

• utrata Pomorza Zachodniego
• usamodzielnianie Pomorza Gdańskiego
• ekspansja Brandenburgii, najazdy plemion pruskich z czym ciężko nam było sobie poradzić
• rozdrobnienie dzielnicowe = przemiany społeczne i polityczne - każdy książe ma swojego wojewodę i innych urzędników (możliwość zdobycia awansu przez możnowładców, ale z drugiej strony władca był zależny od poparcia możnych, bo gdy popadł z nimi w konflikt groził mu bunt)
• książęta nadawali więc posiadłości ziemskie możnym i Kościołowi, obdarzali ich immunitetem - zwolnieniem spod władzy sądowniczej księcia

• majątki władców niekórych księstw bardzo zmalały, aż do tego stopnia, że nie byli w stanie utrzymać stałych załóg w grodach
• wojowie osiedlali sie w posiadłościach na stałe, a gdy miała mieć miejsce wyprawa to stawiali się na wezwanie
• tak oto powstało rycerstwo
• rycerstwo w Polsce podlegało księciu niezależnie od posiadanego majątku
• w Polsce nie wykształciła się skomplikowana struktura lenna jak w Europie Zachodniej.