Quo vadis H. Sienkiewicz

Quo vadis

Henryk Sienkiewicz

Pierwsze spotkanie z lekturą "Quo vadis" Henryka Sienkiewicza.

Henryk SienkiewiczPochodził z niezamożnej rodziny ziemiańskiej. W 1876 r. wyjechał na 2 lata do Stanów Zjednoczonych. Spędził też rok w Paryżu. Jest twórcą POWIEŚCI HISTORYCZNYCH. Najbardziej znana to "Trylogia", w skład której wchodzą: "Potop", "Ogniem i mieczem", "Pan Wołodyjowski". Pisał także nowele - np. znany nam "Latanik". Pamiętajcie, że epoka, w której tworzył to POZYTYWIZM.

Czas akcji

Miejsce akcji

GENEZA POWSTANIA "QUO VADIS"

Sienkiewicz bywał w Rzymie wielokrotnie, jednak najważniejsze okazały się dwie podróże w 1893 roku. Zwiedzał wtedy Rzym w towarzystwie przyjaciela, znanego malarza. Pisarz zwiedził wtedy mały kościół Domine Quo Vadis, w którym znajdowała się kopia odcisków stóp Jezua. To właśnie podczas wizyty w tej światyni Sienkiewicz wpadł na pomysł napisania powieści o dziejach antycznego Rzymu. Zanim przystąpił do pracy, zapoznał się z wieloma tekstami źródłowymi. Książkę "Quo vadis" ukończył w 1894 r.

Gatunek

Bohaterowie

RODZAJ LITERACKI - EPIKA GATUNEK LITERACKI - POWIEŚĆ HISTORYCZNA. POWIEŚĆ HISTORYCZNA - CECHY: (zapisz w zeszycie) 1. Dotyczy czasów wcześniejszych niż te, w których żył autor. 2. Autor na bazie wydarzeń historycznych snuje własną historię (PAMIĘTAJ - powieść historyczna to nie 100% prawdy!) 3. Pojawiają się postacie historyczne. 4. Odtwarzane są realia epoki, struktura społeczeństwa.

wątki

• miłość Ligii i Winicjusza,
• zestawienie światów: pogańskiego i chrześcijańskiego,
• Rzym za czasów Nerona,
• dzieje pierwszych chrześcijan, działalność świętych Piotra i Pawła, prześladowania,
• wewnętrzna przemiana bohaterów

bohaterowie

Marek WinicjuszJest to młody patrycjusz, żołnierz, przyjaciel Petroniusza. Reprezentuje ideał męskiej urody: wysoki, harmonijnie zbudowany, muskularny.

Przed przyjęciem chrztu

Marek jest wesoły, towarzyski, chętnie bierze udział w zabawach w pałacu Nerona, lubi kobiety, ale nie ceni miłości, dopóki nie spotyka Ligii. Zresztą początkowo nie kocha jej, ale pożąda. Jest porywczy, skory do gniewu, niecierpliwy. Przyzwyczajony do tego, że każda jego zachcianka zostaje natychmiast spełniona, nie może zrozumieć, dlaczego Ligia mu się opiera. Uważa, że wszystko, nawet miłość, można kupić. Jest bardzo pewny siebie, uważa się za niezwyciężonego.

Po przyjęciu religii chrześcijańskiej

usposobienie Winicjusza ulega zmianie: staje się opanowany, spokojny, cierpliwy, skłonny do refleksji, myśli o Ligii jak o ukochanej kobiecie, nie jako o obiekcie pożądania. Zmienia się jego światopogląd - zaczyna inaczej myśleć o śmierci, ceni teraz wartości takie jak: prawość, dobroć, miłosierdzie, pokora. Zapamiętaj: bohater, który w trakcie przebiegu akcji przechodzi przemianę wewnętrzną, to bohater dynamiczny.

petroniusz

Jest to patrycjusz, nazywany „arbiter elegantiarum” ("arbiter elegancji", czyli wyrocznia w sprawach mody i dobrego smaku), ma nieskazitelne maniery, jest doradcą samego Nerona w sprawach gustu. Jego zdanie liczy się także w sprawach sztuki, zwłaszcza poezji i aktorstwa.

Petroniusz z dystansem i ironią traktuje otoczenie. Właściwie ocenia dzieła Nerona, ale potrafi to ukryć. Schlebia cezarowi, ale w umiejetny sposób - dzięki temu panuje nad jego szaleństwem i czasem udaje mu się złagodzić wybuchy Nerona. Nikomu się nie podporządkowuje. Jest bardzo bogaty, stać go na obojętność i stoicki spokój wobec ludzi i problemów. Interesuje się sztuką, uwielbia piękno. Ceni wygody i luksus. Nie znosi widoku krwi. Otacza się zbytkiem i pięknymi przedmiotami, ma czterystu niewolników, o których mówi „piękne ciała”. Jest bardzo inteligentny. Zdaje sobie sprawę, że jest świadkiem upadku potęgi Rzymu, wie, że jego świat odchodzi w przeszłość. Kiedy uświadamia sobie, że popadł w niełaskę cezara, woli umrzeć na własnych warunkach niż czekać na egzekucję.

Ligia Kallina

Ligia to córka króla Ligów, rzymska zakładniczka, wychowana w domu Aulusa Plaucjusza i traktowana jak córka. Jest niezwykle piękna i zgrabna. Ma alabastroworóżaną cerę i długie kręcone blond włosy. Winicjusz, który widział wiele kobiet, jest nią oczarowany już przy pierwszym spotkaniu.

Ligia jest cicha, skromna, mądra, wesoła, wśród swojej rodziny i przyjaciół czuje się swobodnie, jednak wśród obcych jest nieśmiała i skrępowana. Winicjusz nie znał wcześniej takich kobiet. Ligia jest nieskazitelnie dobrą, uczciwą, szlachetną dziewczyną, uosobieniem piękna i niewinności. Jest chrześcijanką, spełnia wszystkie założenia swej religii: jest pokorna, uległa, posłuszna wobec nakazów apostołów, dobra wobec innych, umie przebaczać nawet wrogom, czego Winicjusz nie może pojąć. Ligia głęboko wierzy i ufa Bogu. Winicjusz zaczyna ją w końcu traktować jak „nadziemską istotę”. Potrafi być wzruszająco odważna, kiedy przed spodziewaną śmiercią żegna się z ukochanym. Myśli o nim, prosi, by nie porzucał religii chrześcijańskiej. Kocha go bezgranicznie. W najtrudniejszej chwili pożegnania mówi: „Jam żona twoja!”.

neron - postać historyczna

Sienkiewicz opisuje wychowanka Seneki jako mężczyznę o wielkiej głowie osadzonej na grubym karku i ciemnych włosach utrefionych w cztery pukle. Nie nosił on brody, najpewniej dlatego, iż była ona ruda (stąd często zwano go Miedzianobrodym). Z kolei twarz cesarza uwidaczniała jego najgorsze cechy: próżność, pijaństwo oraz skłonność do ulegania żądzom. Był także człowiekiem dość sporych rozmiarów, o czym świadczą jego podwójny podbródek, „tłusta ręka” oraz wielki brzuch; przy tym wszystkim miał bardzo chude nogi. Krępą szyję zasłaniał chustą, by ukrywać porastające ją rudawe włoski. Nosił głównie ametystową tunikę, jakiej zwykli śmiertelnicy nie mogli ubierać. Jego nieodłącznym atrybutem był wypolerowany szmaragd, przez który patrzył swoimi niepokojącymi niebieskimi oczyma (miał krótkowzroczność).

REKONSTRUKCJA TWARZY RZYMSKIEGO CESARZA NERONA

Wielką obsesją Nerona była sztuka. Ponad wszystko pragnął on zachwycać ludzi, cieszyć się ich poważaniem i uznaniem. Największą radość czerpał jednak nie tyle z obcowania ze sztuką, co z oklasków i owacji utwierdzających go w przekonaniu o swojej wyjątkowości. Neron nie był dobrym władcą. Cesarzem został dlatego, iż nie brzydził się niemoralnym postępowaniem (zamordował brata, matkę i swoją żonę Oktawię). Nie znosił krytyki, bez skrupułów eliminował tych, którzy odważyli się głosić negatywne opinie na jego temat. Otaczał się piewcami swojej wspaniałości, ludźmi często tak samo zdegenerowanymi jak on. Raczej unikał podejmowania ważnych decyzji, próbując „załagodzić” wszystko kolejnymi igrzyskami. Neron w powieści Henryka Sienkiewicza jest postacią jednoznacznie złą, karykaturalną, a nawet groteskową. Jawi się jako ucieleśnienie wszelkiego zepsucia panującego w ówczesnym świecie.

Chilon Chilonides

Był Grekiem. Jego przeszłość owiana była tajemnicą, lecz sam wygląd mężczyzny sugerował, iż najprawdopodobniej nie wiódł on zbyt uczciwego życia. Chilon był przygarbiony i wychudły, miał zapadnięty brzuch i wielką głowę. Żółtą skórę pokrywały pryszcze (szczególnie na nosie, co narrator traktuje jako prawdopodobny skutek zamiłowania do butelki), a jego chytre spojrzenie mogło budzić w ludziach niechęć. Nosił ciemną tunikę z koziej wełny i dziurawy płaszcz – przypominał nędzarza.

Oczywiście spotkała go za to okrutna kara – najpierw poddano go torturom (wyrwano mu język, łamano kości), a następnie ukrzyżowano w amfiteatrze, pozostawiając na pastwę wygłodniałego niedźwiedzia. Zwierzę nie tknęło jednak ochrzczonego wcześniej przez św. Pawła mężczyzny. Chilon, umęczony, zmarł na krzyżu. Chilon Chilonides to kolejny - po Marku Winicjuszu - bohater dynamiczny, który przechodzi wewnętrzną przemianę. Z człowieka chytrego, mściwego, kłamliwego i najwyżej ceniącego dobra materialne stał się prawdziwym wyznawcą Chrystusa, gotowym zapłacić w imię nowej wiary najwyższą cenę.

Chilon był zachłanny, chytry i podstępny. Zdrada i kłamstwo często motywowały jego działanie. To on wskazał chrześcijan jako winnych pożaru (choć doskonale wiedział, że to nieprawda). Co więcej, rozpowszechniał plotki na ich temat, oskarżał ich o zatruwanie wody, czarną magię i picie krwi. Nie omieszkał także zaznaczyć, iż blisko chrześcijan znajdują się Winicjusz i Petroniusz. Za te „zasługi” stał się osobą bardzo cenioną przez Tygellina, co pozytywnie wpłynęło na jego status materialny. Kiedy Chilon zobaczył męki chrześcijan palonych żywcem - i kiedy przebaczył mu Glaukus, którego Grek wcześniej skrzywidził - jego postawa uległa zmianie. Krzyknął do zgromadzonych, że ludzie ci niewinnie płoną, a prawdziwym podpalaczem Rzymu jest Neron.

w kręgu miłości

akcja – ciąg wydarzeń w układzie przyczynowo-skutkowym, rozwijających się chronologicznie i zmierzających do określonego celu (np. wydarzenia z udziałem Petroniusza opisane w powieści) fabuła – układ zdarzeń, które składają się na koleje życiowe postaci, są to wszystkie wspomniane wydarzenia, np. przywołanie współczesności na końcu powieści („I tak minął Nero, jak mija wicher, burza, pożar, wojna lub mór, a bazylika Piotra panuje dotąd z wyżyn watykańskich miastu i światu”.) Fabuła jest pojęciem szerszym niż akcja. Można je przedstawić w postaci schematu:

Wątki poboczne

Wątek główny

panowanie i upadek Nerona (wątek historyczny)

przemiana Chilona Chilonidesa (wątek psychologiczny)

początki chrześcijaństwa (wątek historyczny)

dzieje Ursusa i Ligii (wątek obyczajowy)

życie Petroniusza i miłość do Eunice (wątek obyczajowy i miłosny)

Agrypina

Brytannik

Klaudiusz

Poppea

szaleniec u władzy

Neron (37–68 r.) – cesarz rzymski, syn Agrypiny, wychowanek Seneki, adoptowany przez cesarza Klaudiusza, wstąpił na tron po jego zamordowaniu przez Agrypinę, rządził despotycznie, po wielkim pożarze Rzymu rozpoczął prześladowania chrześcijan, po wielu niepowodzeniach politycznych został zmuszony do samobójstwa

DUCHOWY PRZYWÓDCA. PIERWSI CHRZEŚCIJANIE NA KARTACH POWIEŚCI QUO VADIS HENRYKA SIENKIEWICZA

św. Piotr

Jak św. Piotra przestawił Sienkiewicz?

W jakich wydarzeniach z powieści uczestniczy ten bohater?

inne symbole używane przez pierwszych chrześcijan

Porównanie dwóch światów

powieść historyczna

Quo vadis odwołuje się do wartości uniwersalnych, podkreśla rolę chrześcijaństwa w kształtowaniu się cywilizacji europejskiej. Ukazuje czasy schyłku antycznego Rzymu i jego wartości – zepsucie moralne, demoralizacja władzy stają się przyczyną destrukcji tej cywilizacji. Ideały chrześcijańskie to przyszłość Europy (zostaje to zasygnalizowane, jednak w momencie zakończenia akcji nowa religia jeszcze nie zwycięża).

zastanów się, czy jakieś elementy powieści mogą mieć związek z sytuacją Polaków w XIX w. (współczesność pisarza)

* przedstawia dzieje odległe;* jest oparta na faktach historycznych, * pojawiają się w niej postacie i wydarzenia historyczne obok fikcyjnych (fabularnie połączone ze sobą); * odtworzona jest w niej struktura społeczeństwa, oddany koloryt epoki

cechy powieści historycznej

CHILON CHILONIDES – DRAMATYCZNIE PRZEMIENIONY

Zastanów się nad cechami charakteru bohatera, wskaż jego cechy i przywołuj sceny, które je potwierdzają.

jaką wymowę dla idei utworu miała przemiana Chilona ?