Zmysły smaku i węchu

Narządy smaku i węchu

Zmysł smaku

Budowa i funkcje narządu smaku

Smak jest jednym z podstawowych zmysłów dostępnych organizmom, służący do chemicznej analizy składu pokarmu.

Za narząd smaku odpowiadają kubki smakowe. Znajdują się głównie na języku, w brodawkach smakowych, czyli wyrostkach tkanki łącznej pokrytych nabłonkiem, ale też na podniebieniu, w gardle oraz w nagłośni.

Budowa i funkcje narządu smaku

Kubki smakowe zbudowane są z komórek smakowych, zwanych chemoreceptorami. Ręagują one na substancje, które rozpuściły się w spożywanym płynie lub w ślinie.

Budowa i funkcje narządu smaku

Ludzie mają 5 rodzajów receptorów smakowych, odpowiadających mniej więcej ważnym grupom substancji chemicznych znajdujących się w pożywieniu:

- słodki – węglowodany, głównie cukry proste i dwucukry; - słony – sole sodu i potasu, a dokładnie kationy tych metali; - kwaśny – kwasy organiczne i nieorganiczne; - gorzki – alkaloidy i wiele soli nieorganicznych; - umami – wykrywa obecność kwasu glutaminowego, składnika większości białek, wyczuwalny np. w pomidorach

Receptory zawarte w kubkach smakowych są wrażliwe na wszystkie powyższe smaki, dlatego odbieramy je całą powierzchnią języka.

Budowa i funkcje narządu smaku

Za pomocą narządu smaku możemy ocenić, czy pokarm przez nas spożywany nadaje się do jedzenia. Gdy receptory smaku są pobudzone, pokarmy są trawione sprawniej przez organizm. Pobudzenie tych receptorów prowadzi do wydzielania enzymów trawiennych i wzmożenia ruchów perystaltycznych przewodu pokarmowego.

W jaki sposób powstają wrażenia smakowe?

Pokarm dostarczany do jamy ustnej , jest częściowo rozpuszczany w ślinie. Rozpuszczone substancje dostają się do wnętrza brodawek smakowych i pobudzają komórki smakowe, co wywołuje w nich impulsy nerwowe, zaś one są przekazywane do ośrodka smaku w mózgu, gdzie zachodzi ich anzaliza i interpretacja.

Konkretne wrażenie smakowe tworzy się w wyniku odpowiedniego połączenia podstawowych smaków. W przypadku np. spożycia ostrej papryki zostają również pobudzone receptory bólowe.

Na odbiór wrażeń smakowych wpływają także temperatura, konsystencja, wygląd i zapach pokarmu.

Zmysł węchu

Budowa i funkcje narządu węchu

Narządem węchu jest nabłonek węchowy, który położony jest w górnej części jamy nosowej i zajmuje zaledwie 4cm2. W nabłonku węchowym, tak samo jak w przypadku narządu smaku, także znajdują się chemoreceptory - komórki węchowe. Reagują one na substancje lotne rozpuszczone w śluzie pokrywającym nabłonek węchowy. Śluz wydzielany jest przez gruczoły węchowe.

Budowa i funkcje narządu węchu

Zmysł węchu odpowiada razem ze zmysłem smaku za ocenę potraw pod względem ich przydatności do spożycia. Człowiek prawdopodobnie może rozróżnić ok. 10 tys. zapachów, ale szybko się do nich adaptuje, czyli przy długotrwałym działaniu bodźca wrażliwość receptorów maleje i człowiek nie odczuwa już danego zapachu. Przez to jednak jest ryzyko, że w przypadku obecności trującej substancji w powietrzu, możemy się do niej przyzwyczaić i być obojętnym na niebezpieczeństwo zatrucia.

Jak powstają wrażenia zapachowe?

Podczas wykonywania wdechu, do nosa dostają się lotne substancje chemiczne. Jeśli mają one postać gazu, nie jesteśmy w stanie wyczuć ich zapachu, dlatego nabłonek węchowy jest pokryty śluzem. Obecne w powietrzu cząsteczki rozpuszczają się w nim, a następnie łączą się z błoną komórek węchowych, które przesyłają impuls węchowy do mózgu, by zapach ten mógł zostać zidentyfikowany w ośrodku węchu, w korze mózgu.

Informacja o pobudzeniu jest dostarczana również do struktur w mózgu, odpowiedzialnych za emocje i procesy pamięciowe. Za sprawą tego, niektóre zapachy mogą wywoływać różne emocje i wspomnienia. Przykłądowo, z okresem świątecznym często kojarzony jest zapach cynamonu i goździków, który daje odczucie przyjemności.

Dziękuję za uwagę